Gleby pustynne
Gleby pustynne, aridisole, daw. yermosole – gleby występujące na obszarach o opadach 100–150 mm w ciągu roku. Ich cechą charakterystyczną jest bardzo słabo zaznaczony poziom próchniczny oraz silne zasolenie. Dominującymi glebami pustynnymi są gleby czerwone, czerwonawe, szare i bure[1]. Według klasyfikacji Międzynarodowego Towarzystwa Gleboznawczego FAO 1974 gleby pustynne zwano yermosolami[2][3], a według taksonomii amerykańskiej jako rząd aridisoli[2].
Występowanie na świecie edytuj
Gleby pustynne występują na pustyniach, szczególnie w Azji Centralnej, na Półwyspie Arabskim, w Afryce północnej (Sahara) i południowej, w centralnej Australii oraz w zachodniej części Ameryk. Gleby te tworzą zwarte obszary o niemal jednolitej strukturze[4].
Azja edytuj
Gleby pustynne w Azji znajdują się na terenie Azji Centralnej: Mongolii, Kazachstanu, Chin[4]. Wśród tego rodzaju gleb na wspomnianych terenach dominują buroziemy, szaroziemy oraz gleby cynamonowe[5]; są one porośnięte rzadką roślinnością i pokryte żwirem lub gruzem[6].
W krajach arabskich (Półwysep Arabski, Syria, Iran, Irak) dominują szaroziemy oraz w niewielkim zakresie gleby czerwonobure[7].
Ameryka Północna edytuj
Gleby pustynne w Ameryce występują głównie w zachodniej części USA oraz w północnym Meksyku. W tym rejonie świata gleby są bardziej różnorodne. Najbardziej rozpowszechnione gleby pustynne w zachodnich Stanach Zjednoczonych to gleby wapniowo-próchniczne, salitowe, brązowe, szarobrązowe, kserowęglanowe, buroziemy, szaroziemy, gleby czerwonawobure[8]. Natomiast w Meksyku i Teksasie gleby czerwonoczarne, brązowe oraz czerwonawobrązowe. Z powodu występujących tu większych opadów niż w zachodnich Stanach Zjednoczonych oraz Azji gleby te przechodzą w gleby typowo preriowe. Są one w miarę urodzajne, lecz ze względu na niesprzyjający klimat nie są wykorzystywane w rolnictwie[9].
Ameryka Południowa edytuj
W Ameryce Południowej gleby pustynne występują głównie w krainie środkowoandyjskiej oraz południowo-argentyńsko-patagońskiej. Rozwój tych gleb w dużej mierze związany jest z Andami, przez co występują na podobnej szerokości geograficznej, co strefa lasów tropikalnych[10]. Na powstawanie gleb pustynnych w tym regionie wpływ miała również aktywność wulkaniczna, z tego powodu szczególnie na północy tego obszaru występują warstwy wulkaniczne. Wśród gleb w tym regionie dominują buroziemy oraz gleby kasztanowe[11].
Afryka edytuj
Gleby pustynne w Afryce występują zasadniczo w dwóch zwartych grupach: większej na północy (Sahara) i mniejszej na południu. Są one bardzo podobne do tych na półpustyniach. Na Saharze występują głównie gleby czerwone, czerwonobure i brązowe[12]. Gleby te są pokryte często grubą warstwą piasku lub gipsów. W zagłębieniach występują gleby sołonczakowe[13].
Australia edytuj
Gleby pustynne w Australii występują w zachodniej części interioru. W Australii dominują ziemie czerwone, gleby czerwonawe, w wielu miejscach występują wychodnie skał podłoża, głównie piaskowce[14].
Roślinność edytuj
Roślinność nieantropogeniczna edytuj
Gleby pustynne są słabo porośnięte roślinnością; występują na nich jedynie rzadkie trawy oraz miejscami kaktusy i opuncje. W wielu miejscach roślinność pustyń bardziej jest zdeterminowana klimatem niż glebą, co powoduje, że gleba pustynna w innym klimacie może być zakwalifikowana jako gleba stepowa lub sawannowa[1].
Przydatność rolnicza edytuj
Gleby pustynne są praktycznie nieprzydatne w rolnictwie[7]. Tylko w niektórych miejscach o glebie nieco lepszej uprawia się w kotlinach kukurydzę, drzewa owocowe lub winorośle. W miejscach, gdzie gleby pustynne przechodzą w gleby preriowe, gleby pustynne są nieco bardziej żyzne, jednakże również nie są wykorzystywane w rolnictwie[9]. Dodatkowym czynnikiem decydującym o nieprzydatności rolniczej jest niekorzystny klimat występujący w rejonie występowania tych gleb[7][9].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Harry C. Buckman, Nyle C. Brady: Gleba i jej właściwości. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1971, s. 301.
- ↑ a b Stefan Skiba, Gleby południowego Maroka, Uniwersytet Jagielloński, 2006
- ↑ AGROVOC Tezaurus. [dostęp 2021-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ a b M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. mapa dołączona. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 249-265. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 248. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ a b c M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 264-265. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 311. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ a b c M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 314-316. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 345. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 348. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 378. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 379. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 408-412. ISBN 83-01-02198-5.