Historia żółtej ciżemki

Historia żółtej ciżemki
Autor	Antonina Domańska
Typ utworu	powieść dla młodzieży
	Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Polska
Język	polski
Data wydania	1913

Historia żółtej ciżemki – powieść historyczna dla młodzieży autorstwa Antoniny Domańskiej.

Treść edytuj

Akcja utworu toczy się w Polsce, w XV wieku, w czasach panowania króla Kazimierza Jagiellończyka. Główny bohater, Wawrzuś Skowronek jest dzieckiem ze wsi Poręba. Ma uzdolnienia rzeźbiarskie, jednak nie zyskuje uznania w kręgu rodzinnym. Pewnego dnia nie przypilnował krów. Bojąc się powrócić do domu, staje się mimowolnym świadkiem kradzieży z kościoła. Następnie trafia do grupy wędrownych cyrkowców. Z powodu złego traktowania ucieka od nich i trafia do Krakowa. Dzięki pomocy zakonnika Szymona z Lipnicy dostaje pracę i dom u kronikarza Jana Długosza. Kiedy kronikarz odkrywa rzeźbiarski talent chłopca, kieruje go do mistrza Stwosza. Tam Wawrzuś terminuje i uczy się rzemiosła. Sprawa komplikuje się, kiedy pojawia się Czarny Rafał – złoczyńca, którego niegdyś Wawrzuś wskazał jako sprawcę kradzieży z kościoła. Rafał chce się zemścić i usiłuje zabić chłopca. Jednak schwytany trafia pod sąd i sam daje głowę. Po latach Wawrzuś wraca do rodzinnej wsi i odnajduje rodziców. Ci są dumni z syna. Stają się świadkami podniosłej uroczystości – odsłonięcia Ołtarza Mariackiego.

Analiza edytuj

Powieść nawiązuje do historii odnalezienia małego żółtego bucika za Ołtarzem Mariackim podczas prac konserwatorskich w roku 1867^[1].

Tytułowa wieś Poręba to prawdopodobnie dzisiejsza Poręba Żegoty w gminie Alwernia^{[potrzebny przypis]}.

Powieść doczekała się analizy naukowej pod kątem użtego w niej słownictwa rzemieślniczego^[2].

Odbiór edytuj

Jest to najbardziej znana pozycja autorki^[3]. Książka zdobyła ogromną popularność i była lekturą szkolną przez wiele dekad^[4]^[5].

Po IIWŚ książka stała się lekturą szkolną już od 1946 roku^[5]. Także w okresie współczesnym, m.in. proponowana dla kas IV-VI ok. roku 2013^[6].

Na podstawie książki w 1961 roku Sylwester Chęciński nakręcił film fabularny dla dzieci)^[7].

W 2017 roku Biblioteka Kraków ustanowiła Nagrodę Żółtej Ciżemki przyznawaną za twórczość literacką adresowaną do dzieci i młodzieży^[3].

Bibliografia edytuj

Tadeusz Januszewski Słownik pisarzy i lektur dla szkół podstawowych, wyd. Delta, Olsztyn 1995

Przypisy edytuj

↑ AntoninaA. Domańska AntoninaA., Historia żółtej ciżemki, Siedmioróg, 31 sierpnia 2016, s. 4, ISBN 978-83-7791-545-5 [dostęp 2024-04-07], Cytat: Znaleziono za ołtarzem trzewik, żółtą ciżemkę… Skąd się tam wzięła? Do kogo mogła należeć? Czy był rzemieślnikiem człowiek, co używał safianowego obuwia? Czy umyślnie rzucił trzewik za ołtarz? Ale dlaczego? Czy dorosły mężczyzna mógł mieć taką małą stopę? A może to był chłopiec? Może to było ǳiecko? Odkąd przeczytałam zagadkowy ustęp sprawozdania i oglądałam żółtą ciżemkę, niepokoiły mię te myśli, szukałam na nie odpowieǳi… (pol.).
↑ RenataR. Janicka-Szyszko RenataR., Słownictwo rzemieślnicze w powieści Historia żółtej ciżemki Antoniny Domańskiej, „Język. Religia. Tożsamość”, 11 (1), 2015, s. 49–65, ISSN 2083-8964 [dostęp 2024-04-07] (pol.).
↑ ^a ^b Janusz M.J.M. Paluch Janusz M.J.M., Wydawnicza funkcja Biblioteki Kraków [online], Rocznik Biblioteki Kraków [dostęp 2024-04-07] (pol.).
↑ MikołajM. Dunikowski MikołajM., Etymologia, fonetyka i semantyka wyrazu ciżma w języku polskim, „Język Polski” (2), 2023, s. 82–90, ISSN 0021-6941 [dostęp 2024-04-07] (pol.).
↑ ^a ^b AnnaA. Franaszek AnnaA., Od Bieruta do Herlinga-Grudzińskiego: wykaz lektur szkolnych w Polsce w latach 1946-1999, Biblioteka Narodowa, 2006, ISBN 978-83-7009-542-0 [dostęp 2024-04-07] (pol.).
↑ AnnaA. Pilch AnnaA., MagdalenaM. Trysińska MagdalenaM., Nowoczesność w polonistycznej eduk@cji: Pytania, problemy, perspektywy, Wydawnictwo UJ, 9 maja 2013, s. 113, ISBN 978-83-233-8958-3 [dostęp 2024-04-07] (pol.).
↑ BarbaraB. Świt-Jankowska BarbaraB., Historia żółtej ciżemki – architectural space seen through the child’s eye, „Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication”, 22 (31), 2017, s. 13–20, ISSN 1731-450x [dostęp 2024-04-07] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Historia żółtej ciżemki w serwisie Wolne Lektury
Historia żółtej ciżemki (wyd. 1925) w bibliotece Polona

[1] AntoninaA. Domańska AntoninaA., Historia żółtej ciżemki, Siedmioróg, 31 sierpnia 2016, s. 4, ISBN 978-83-7791-545-5 [dostęp 2024-04-07], Cytat: Znaleziono za ołtarzem trzewik, żółtą ciżemkę… Skąd się tam wzięła? Do kogo mogła należeć? Czy był rzemieślnikiem człowiek, co używał safianowego obuwia? Czy umyślnie rzucił trzewik za ołtarz? Ale dlaczego? Czy dorosły mężczyzna mógł mieć taką małą stopę? A może to był chłopiec? Może to było ǳiecko? Odkąd przeczytałam zagadkowy ustęp sprawozdania i oglądałam żółtą ciżemkę, niepokoiły mię te myśli, szukałam na nie odpowieǳi… (pol.).

[2] RenataR. Janicka-Szyszko RenataR., Słownictwo rzemieślnicze w powieści Historia żółtej ciżemki Antoniny Domańskiej, „Język. Religia. Tożsamość”, 11 (1), 2015, s. 49–65, ISSN 2083-8964 [dostęp 2024-04-07] (pol.).

[:0-3] Janusz M.J.M. Paluch Janusz M.J.M., Wydawnicza funkcja Biblioteki Kraków [online], Rocznik Biblioteki Kraków [dostęp 2024-04-07] (pol.).

[4] MikołajM. Dunikowski MikołajM., Etymologia, fonetyka i semantyka wyrazu ciżma w języku polskim, „Język Polski” (2), 2023, s. 82–90, ISSN 0021-6941 [dostęp 2024-04-07] (pol.).

[:1-5] AnnaA. Franaszek AnnaA., Od Bieruta do Herlinga-Grudzińskiego: wykaz lektur szkolnych w Polsce w latach 1946-1999, Biblioteka Narodowa, 2006, ISBN 978-83-7009-542-0 [dostęp 2024-04-07] (pol.).

[6] AnnaA. Pilch AnnaA., MagdalenaM. Trysińska MagdalenaM., Nowoczesność w polonistycznej eduk@cji: Pytania, problemy, perspektywy, Wydawnictwo UJ, 9 maja 2013, s. 113, ISBN 978-83-233-8958-3 [dostęp 2024-04-07] (pol.).

[7] BarbaraB. Świt-Jankowska BarbaraB., Historia żółtej ciżemki – architectural space seen through the child’s eye, „Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication”, 22 (31), 2017, s. 13–20, ISSN 1731-450x [dostęp 2024-04-07] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]