Historyja Trzech Króli

Historyja Trzech Króli (właśc. O chwalebnych Trzech Krolech)– polski prozatorski utwór literacki z przełomu XV i XVI wieku przedstawiający legendarne losy Trzech Króli.

W rękopisie na karcie tytułowej znajduje się wpis: […] Wtora część będzie o narodzeniu Syna Bożego. Tudzież o chwalebnych Trzech Krolech….

Utwór, pochodzący z końca XV lub początku XVI wieku, został w 1544 skopiowany przez Wawrzyńca z Łaska do kodeksu zawierającego również dwa inne utwory: Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej i Ewangelia Nikodema. Historyja jest dokładnym przekładem łacińskiego dzieła Liber de gestis et translacionibus Trium Regum autorstwa Jana z Hildesheimu. Utwór ten opowiadał o legendarnych dziejach trzech mędrców, przybyciu do stajenki, złożeniu darów, a dodatkowo o relikwiach Trzech Króli, przechowywanych w Kolonii.

Kodeks zawierający Historyję Trzech Króli przechowywany jest w Bibliotece Narodowej w Warszawie (sygn. 3040 III)^[1]. Dostępny jest też online w bibliotece Polona^[2].

Wydania

Najwcześniejsze wydania in print fragmentów tego zabytku autorstwa Wojciecha R. Rzepki oraz Wiesława Wydry pochodzą z lat 1984 (Chrestomatia staropolska)^[3] oraz 1996 (Cały świat nie pomieściłby ksiąg, najnowsze wydanie 2008)^[4].

W latach 2017-2025 trwały prace dwóch niezależnych poznańskich zespołów badawczych z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza nad wydaniem apokryfów staropolskich, w tym O chwalebnych trzech królach. Pierwszy to Początki języka polskiego i kultury religijnej w świetle średniowiecznych apokryfów Nowego Testamentu. Uniwersalne narzędzie do badań polskich tekstów apokryficznych pod kierownictwem prof. UAM dr hab. Doroty Rojszczak-Robińskiej w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki SONATA Bis (nr 2017/26/E/HS2/00083)^[5], gdzie ukazało się pierwsze krytyczne wydanie online tego apokryfu^[6] (tak jak w przypadku większości edycji online - jest to wydanie "płynne", które może ulegać nieustannej aktualizacji i korekcie). W 2024 r. ukazała się natomiast pierwsza pełna edycja in print – w transliteracji i transkrypcji – O chwalebnych Trzech Krolech (gdzie jako autor podany jest Johannes de Hildesheim)^[7] autorstwa prof. dra hab. Wiesława Wydry i prof. UAM dra hab. Marka Osiewicza w ramach projektu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (nr 11H16014484) Pięć apokryfów staropolskich. Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej - Ewangelia Nikodema - Historia Trzech Króli - Żywot św. Anny - Historyja barzo cudna. Edycja tekstów pod kierownictwem dra hab. Rafała Wójcika.

Przypisy

↑ Michałowska 2011 ↓, s. 338.
↑ Sprawa chędoga o Męce Pana Chrystusowej. Ewangelia Nikodema. Historia Trzech Króli. Polona. [dostęp 2021-02-15].
↑ Chrestomatia staropolska: teksty do roku 1543 [wybór i oprac.] Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka; [red. nauk. Władysław Kuraszkiewicz]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 1984 (najnowsze wydanie: 2004), s. 148-153. ISBN 8304047470
↑ Cały świat nie pomieściłby ksiąg: staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, wydali Wojciech R. Rzepka i Wiesław Wydra, wstęp napisała Maria Adamczyk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996 ISBN 83-01-12226-9 ; wyd. 2008 ISBN 978-83-01-15584-1
↑ Magda Ziółek, Apokryfy Nowego Testamentu. Prof. Rojszczak-Robińska, "Życie Uniwersyteckie" (13.12.2024).
↑ Wydanie Historyi Trzech Kroli na stronie Staropolskie apokryfy Nowego Testamentu.
↑ Johannes de Hildesheim, "O chwalebnych Trzech Krolech" z kodeksu Wawrzyńca z Łaska (1544), wydali i wstępem opatrzyli Marek Osiewicz, Wiesław Wydra. Poznań: Wydawnictwo PSP, 2024. ISBN 978-83-67305-39-6

Bibliografia

Henryk Kowalewicz, "Historia Trium Regum" Jana z Hildesheimu, [w:] Studia z dziejów geografii i kartografii, pod red. Józefa Babycza, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973, s. 289-294. ISBN 83-04-02747-X
Marcello Piacentini, Z Kolonii do Moskwy. O pewnej wędrówce Trzech Króli między XIV a XVI wiekiem, "Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza" t. XXXII (1997), s. 19-35.
Teresa Michałowska: Literatura polskiego średniowiecza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 338–339. ISBN 978-83-01-16675-5.
Jerzy Kaliszuk: Mędrcy ze Wschodu. Legenda i kult Trzech Króli w średniowiecznej Polsce. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie; EFEKT, 2005. ISBN 83-87338-24-9
Johannes de Hildesheim, "O chwalebnych Trzech Krolech" z kodeksu Wawrzyńca z Łaska (1544), wydali i wstępem opatrzyli Marek Osiewicz, Wiesław Wydra. Poznań: Wydawnictwo PSP, 2024. ISBN 978-83-67305-39-6

[CITEREFMichałowska2011338-1] Michałowska 2011 ↓, s. 338.

[polona-2] Sprawa chędoga o Męce Pana Chrystusowej. Ewangelia Nikodema. Historia Trzech Króli. Polona. [dostęp 2021-02-15].

[3] Chrestomatia staropolska: teksty do roku 1543 [wybór i oprac.] Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka; [red. nauk. Władysław Kuraszkiewicz]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 1984 (najnowsze wydanie: 2004), s. 148-153. ISBN 8304047470

[4] Cały świat nie pomieściłby ksiąg: staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, wydali Wojciech R. Rzepka i Wiesław Wydra, wstęp napisała Maria Adamczyk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996 ISBN 83-01-12226-9 ; wyd. 2008 ISBN 978-83-01-15584-1

[5] Magda Ziółek, Apokryfy Nowego Testamentu. Prof. Rojszczak-Robińska, "Życie Uniwersyteckie" (13.12.2024).

[6] Wydanie Historyi Trzech Kroli na stronie Staropolskie apokryfy Nowego Testamentu.

[7] Johannes de Hildesheim, "O chwalebnych Trzech Krolech" z kodeksu Wawrzyńca z Łaska (1544), wydali i wstępem opatrzyli Marek Osiewicz, Wiesław Wydra. Poznań: Wydawnictwo PSP, 2024. ISBN 978-83-67305-39-6

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]