Trzej Królowie
Trzej Królowie, Trzej Mędrcy, Trzej Magowie[1][2][a] (gr. μάγοι magoi) − według tradycji chrześcijańskiej osoby, które miały podążać za Gwiazdą Betlejemską, przybyć do miejsca narodzin Jezusa Chrystusa i przekazać mu dary. Tradycyjnie uznawani są za świętych w katolicyzmie, prawosławiu oraz w starożytnych Kościołach Wschodu[potrzebny przypis].
Historyczność postaci
edytujJedyna informacja o mędrcach znajduje się w Ewangelii Mateusza (2,1–12), gdzie nie podano ich liczby. Współczesna egzegeza, badając w sposób krytyczny źródła historyczne i literackie, zwraca uwagę, że opowiadanie Ewangelii Mateusza o pokłonie mędrców nie ma charakteru ściśle kronikarskiego. Zarówno wśród wiernych jak i uczonych można znaleźć dwie grupy, jedna uznaje, że jest to opowieść o historycznym wydarzeniu, druga, że jest to refleksja na tematy, które mają swój początek w Starym Testamencie[3].
Bibliści skłaniają się do uznania tego opowiadania za literacką formę katechetyczną, wskazują, że ma ono za zadanie wyjaśnić tajemnicę osoby historycznego Jezusa jako spełniającego proroctwa starotestamentalne o mesjaszu. W świetle tego wydaje się, że trzej magowie nie byli postaciami historycznymi. Raymond E. Brown wskazuje na brak odniesień w innych źródłach ewangelicznych i poza-ewangeliczych do takich niezwykłych wydarzeń astronomicznych, jak zadziwiająca wędrówka gwiazdy. Nie ma też w opisach o dojrzałej działalności Jezusa najmniejszego odniesienia do Jego pobytu nad Nilem. Również Łukaszowe opowiadanie o dzieciństwie Jezusa nie harmonizuje z pobytem Jezusa w Egipcie. Raymond skłania się do uznania, że opowiadanie o Trzech Mędrcach to chrześcijański midrasz[3]. Również X. Léon-Dufour SJ zwraca uwagę, że formy literackie używane w częściach ewangelii opisujących dzieciństwo Jezusa są odmienne od tych, które mówią o jego publicznej działalności. Ewangelie dzieciństwa nie czerpały informacji o wydarzeniach z pierwszych lat życia Jezusa od świadków naocznych, chyba że tym świadkiem była sama Maria – pochodzą natomiast ze źródeł judeo-chrześcijańskich. Opowiadanie Ewangelii Mateusza o pokłonie magów wydaje się być rodzajem katechetycznego pouczenia o znaczeniu i misji Jezusa narodzonego z Maryi Dziewicy, ułożonego na wzór żydowskich midraszy. Midrasz to opowiadanie służące w Izraelu do wyjaśnienia znaczenia interwencji zbawczych Boga w historii Izraelitów, by przekazywać wiarę z pokolenia na pokolenie. Według badań historyczno-krytycznych opowiadanie ewangelisty Mateusza o magach było najprawdopodobniej wzorowane na midraszu o Mojżeszu w Egipcie, dobrze znanym w czasach, gdy powstawała Ewangelia Mateusza. Midrasz ten zachował się w dziele historyka żydowskiego Józefa Flawiusza (37–94 n.e.): Dawne dzieje Izraela (znane też jako Starożytności żydowskie)[4]. Porównanie treści tego midraszu z treścią opowiadania o pokłonie trzech mędrców i ich wizycie u króla Heroda pokazuje paralele między Jezusem i Mojżeszem oraz między Herodem i faraonem – obaj władcy np. decydują się zabić niewinne dzieci. Widoczna jest także zależność Mateusza od Księgi Wyjścia 4, 19-20:
Pan powiedział do Mojżesza w Madian: Wracajże do Egiptu, gdyż umarli wszyscy ci, którzy czyhali na twe życie. Wziął Mojżesz swą żonę i synów, wsadził ich na osła i powracał do ziemi egipskiej.
Opowiadanie Mateusza używa prawie dosłownie tych samych słów. Można by więc wyciągnąć wniosek, że midrasz ten wpłynął na powstanie opowiadania o wizycie magów i ucieczce do Egiptu[5].
Marco Polo w pamiętniku ze swojej podróży na Daleki Wschód (XIII wiek) łączy Trzech Magów z perskim miastem Sawe: „Jest w Persji miasto Saveh, z którego wyszli trzej Magowie, kiedy udali się, aby pokłon złożyć Jezusowi Chrystusowi”[6].
Relikwie
edytujW katedrze Świętego Piotra i Najświętszej Marii Panny w Kolonii są przechowywane ich[7] relikwie (Relikwiarz Trzech Króli).
Znaczenie teologiczne i liturgia
edytujTeologia
edytujOpowiadanie św. Mateusza ma zasadnicze znaczenie teologiczne. Ukazuje, że Jezus od momentu urodzenia jest zapowiedzianym mesjaszem i że Jego misja jest uniwersalna, ogólnoświatowa. Pokłon trzech magów jest symboliczną zapowiedzią uznania przez świat pogański w Jezusie pomazańca-władcę wszystkich narodów, posłanego przez Boga. Reakcja przerażenia Heroda i „całej Jerozolimy” jest symbolicznym wyrazem stosunku władców tego świata wobec Władcy-Pomazańca Pańskiego, którego zapowiadał m.in. Psalm 2:
Dlaczego narody się buntują,
czemu ludy knują daremne zamysły?
Królowie ziemi powstają i władcy spiskują wraz z nimi
przeciw Panu i przeciw Jego Pomazańcowi (...)
Przecież Ja ustanowiłem sobie króla na Syjonie,
świętej górze mojej.
Ogłoszę postanowienie Pana:
Powiedział do mnie:
Tyś Synem moim, Ja Ciebie dziś zrodziłem.
Żądaj ode Mnie, a dam Ci narody w dziedzictwo
i w posiadanie Twoje krańce ziemi.(...)
A teraz, królowie, zrozumcie,
nauczcie się, sędziowie ziemi!
Służcie Panu z bojaźnią
i Jego nogi ze drżeniem całujcie (...).
W rozumieniu ewangelisty Mateusza pradawny plan zbawienia świata, wszystkich narodów, który Bóg stopniowo realizował poprzez Naród Wybrany Izraela, osiągnął swój ostatni etap wraz z dziewiczym poczęciem i narodzeniem Jezusa-Zbawiciela przez Marię z Nazaretu. Trzej magowie jako przedstawiciele świata pogańskiego przybyli do dziewiczej matki Marii, przebywającej w domu razem z dziecięciem Jezus i upadli na twarz (gr. proskynéo, por. Mt 4,10), oddając Mu cześć królewską i boską jako Mesjaszowi żydowskiemu. Rozpoznali obecną w nim tajemnicę zbawiającego Boga (por. 2 Kor 5,19; por. Kol 1,19). Dary, które przynieśli, w opowiadaniu Ewangelii Mateusza są wzorowane na zapowiedziach psalmu 72,10 oraz na proroctwie Księgi Izajasza 60,6[8][9].
Liturgia
edytujLiturgiczną celebracją złożenia hołdu magów pogańskich Jezusowi, w Kościele katolickim jest uroczystość Objawienia Pańskiego obchodzona 6 stycznia – w Polsce nazywana potocznie świętem Trzech Króli.
W Cerkwi prawosławnej Objawienie Pańskie świętuje się jako Epifanię lub święto Jordanu, jedno z 12 głównych świąt, 19 stycznia (w XX i XXI w.) według obowiązującego kalendarza gregoriańskiego, co odpowiada 6 stycznia według prawosławnej liturgii posługującej się kalendarzem juliańskim.
Opis pokłonu w Ewangelii Mateusza
edytujOpis pokłonu Mędrców znajduje się tylko w Ewangelii Mateusza (Mt 2,1-12)[10].
Ewangeliczna historia Mędrców (astrologów, magów) opowiada o cudzoziemcach (ich liczba nie jest znana – w przekazach biblijnych mówi się jedynie o trzech darach i to na tej podstawie wysnuwa się potocznie przyjętą liczbę trzech mędrców)[11], którzy, wiedzeni gwiazdą, wyruszyli w drogę do Jerozolimy, na dwór Heroda, gdyż nie wiedzieli gdzie ma się narodzić nowy król (dwór królewski wydawał się najbardziej oczywistym miejscem), aby złożyć pokłon i dary narodzonemu królowi żydowskiemu. I tam dopiero uczeni w piśmie wyznaczyli Betlejem jako miejsce narodzin na podstawie proroctwa w Księdze Micheasza (Mi 5, 1)[12]. Herod usłyszawszy nowinę, w narodzonym upatrywał rywala. Mędrcy według ewangelii weszli do domu, w którym przebywali Maria i Józef z Jezusem, ofiarowali mu mirrę, złoto i kadzidło (mirra była wówczas w cenie złota; tę aromatyczną żywicę z rzadkich drzew palili w swoich pałacach jedynie najzamożniejsi ludzie). Otrzymawszy podczas snu wskazówkę, aby nie wracali do Heroda, pielgrzymi wyruszyli z powrotem do swych krajów inną drogą.
Imiona i profesja mędrców
edytujImiona
edytujBiblia nie wymienia ich imion ani liczby. Polskie przekłady biblijne nazywają ich rozmaicie: Biblia poznańska (Wolniewicz; Gryglewicz) nazywa ich astrologami pochodzącymi ze Wschodu, Biblia Tysiąclecia mędrcami ze Wschodu. W zachodnim chrześcijaństwie popularnie nazywani są imionami Kasper (Kacper), Melchior i Baltazar według tradycji, jaka narodziła się w średniowieczu[13]. W przypisie zamieszczonym w Biblii poznańskiej zwrócono uwagę:
„Na katakumbowych malowidłach występuje najczęściej trzech magów, ale nie brak też takich, na których widnieje dwóch, czterech, a nawet sześciu i dwunastu magów. Imiona Kasper, Melchior i Baltazar są późnego i niepewnego pochodzenia”[14]. Najbardziej znana tradycja podająca szczegóły na ich temat pochodzi z ormiańskiej ewangelii apokryficznej, która mówi, że mędrcy ci to trzej królowie, bracia, pochodzący z Persji o imionach Melchior, Kacper i Baltazar[15].
Profesja
edytujBezpodstawnie uważa się ich również za królów, bo ani Pismo Święte, ani najstarsza tradycja nie widziały w nich królów. Źródłem przypisania im tej godności była, jak się zdaje, błędna interpretacja słów Ps 72 (71),10[14].
Według The Jerome Biblical Commentary nazwa grecka magoi została użyta przez Mateusza w dość ogólnym znaczeniu i bez zamiaru nadania mu negatywnego wydźwięku. Początkowo słowo to oznaczało kastę uczonych perskich kapłanów, później mogło oznaczać kogoś biegłego w wiedzy i mocach tajemnych[9]. Mędrcy, wedle koncepcji uznającej ich perskie pochodzenie mieli być zaratusztriańskimi kapłanami. Zaratusztriańscy magowie parali się bowiem astrologią, a ważnym elementem tej religii było oczekiwanie na Mesjasza. Fragment z Ewangelii miałby być więc sugestią, że Chrystus jest prawdziwym Mesjaszem nie tylko dla Żydów[16][17].
Lexikon für Theologie und Kirche (Leksykon teologii i Kościoła) podkreśla[potrzebny przypis], „że greckie słowo magoi nie oznacza królów, lecz raczej posiadających astrologiczną wiedzę tajemną”. Dlatego Justyn Męczennik, Orygenes i Tertulian rozumieli przez nie astrologa[18]. Według profesora A.T. Robertsona nie oznacza ono mędrców: „Tutaj w Ewangelii według Mateusza chyba raczej chodzi o astrologów. Babilon był kolebką astrologii”[19].
Trzej Królowie w sztuce
edytujW zależności od epoki przedstawiano ich jako mędrców ze wschodu (Pokłon Trzech Króli Rubensa), trzech skromnych wędrowców (Pokłon Trzech Króli Giotta), ale i jako królów w otoczeniu orszaku i w pełnych przepychu szatach (Pokłon Trzech Króli Gentile da Fabriano).
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Ewangelia Mateusza nie precyzuje liczby Magów. Pochodzące z II i III wieku malowidła znajdujące się w rzymskich katakumbach ukazują ich dwóch, czterech lub sześciu, a u Syryjczyków i Ormian przedstawiano ich nawet dwunastu. Pogląd wskazujący, że było ich trzech, powstał prawdopodobnie ze względu na to, że złożyli trzy dary (Objawienie Pańskie – Trzej Królowie).
Przypisy
edytuj- ↑ R. Przybylska, W. Przyczyna (redaktorzy): Zasady pisowni słownictwa religijnego. Wydawnictwo Biblos, Tarnów 2004
- ↑ Jan Grzenia: Trzej Królowie, Pasterze i Krakowiacy, poradnia.pwn.pl
- ↑ a b R. Brown: The Birth of the Messiah. s. 188-200 i 225-230.
- ↑ Ks. II,9 3-4 = II, 210nn: por. wydanie polskie: Dawne dzieje Izraela. Zygmunt Kubiak, Jan Radożycki (przekład z j. grec), Eugeniusz Dąbrowski, Witold Malej (wstęp), Jan Radożycki (komentarze). T. 2. Warszawa: Rytm, 2007. ISBN 978-83-7399-243-6.
- ↑ The Quest of Historical Jesus. W: X. Léon-Dufour: The Gospels and the Jesus of History. s. 216-217.
- ↑ Marco Polo: Opisanie świata. Anna Ludwika Czerny (przekład), Marian Lewicki ( wstęp i przypisy), Umberto Eco (przedmowa). Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2010, seria: Terra incognita. ISBN 978-83-7414-806-1.
- ↑ Grzegorz Górny: Trzej królowie. Dziesięć tajemnic. Sekrety Bożego Narodzenia.. Warszawa: Rosikon press, 2014, s. 154-156. ISBN 978-83-62-81-96-0.
- ↑ C.P. Ceroke: Mary, Blessed Virgin, I (In the Bible). W: New Catholic Encyclopedia. T. 9. s. 335-344.
- ↑ a b J.L. McKenzie SJ: The Gospel According to Mathew. W: The Jerome Biblical Commentary. s. 67.
- ↑ Mt 2: 1-12 Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto Mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: «Gdzie jest nowo narodzony król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać mu pokłon. Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli: «W Betlejem judzkim, bo tak napisał Prorok:
A ty, Betlejem, ziemio Judy,
nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy,
albowiem z ciebie wyjdzie władca,
który będzie pasterzem ludu mego, Izraela».Wtedy Herod przywołał potajemnie Mędrców i wypytał ich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: «Udajcie się tam i wypytujcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon». Oni zaś wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się do swojej ojczyzny. Tekst według Biblii Tysiąclecia
- ↑ Historia gwiazdy betlejemskiej Star of Bethlehem. Behind the Myth
- ↑ Mi 5:1
A ty, Betlejem Efrata,
najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich!
Z ciebie mi wyjdzie
Ten, który będzie władał w Izraelu,
a pochodzenie Jego od początku,
od dni wieczności. - ↑ Magi, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2013-12-28] (ang.).
- ↑ a b Biblia poznańska, Nowy Testament, T.4, s.12, 2000, wyd. III, ISBN 978-83-7227-821-0
- ↑ Biblia Nawarska, Pismo Święte Nowego Testamentu z komentarzem duchowym, Wyd. Apostolicum, Ząbki 2020, str. 67, ISBN 978-83-7919-192-5
- ↑ Andrzej Juliusz Sarwa , Czciciele Ognia, Czasu i Szatana, wyd. 4, Sandomierz: Armoryka, 2018, s. 70 - 73 .
- ↑ Warren H. Carroll , Historia Chrześcijaństwa, t. 1, Wrocław: Wektory, 2009, s. 315 - 316 .
- ↑ Strażnica 15.12.1988 s.28
- ↑ Word Pictures in the New Testament, tom 1, strona 15 – według Strażnicy nr 22 1980 s.22.
Bibliografia
edytuj- Brown, Raymond: The Birth of the Messiah. A Commentary on the Infancy Narratives in the Gospels of Mathew and Luke. Wyd. Nowe poszerzone. Nowy Jork – Londyn – Toronto – Sydney – Auckland: Doubleday, 1993, s. 752, seria: The Anchor Bible Reference Library. ISBN 0-385-47202-1.
- Ceroke C.P.: Mary, Blessed Virgin, I (In the Bible). W: New Catholic Encyclopedia. Wyd. 2 (dodruk wyd. z 1967 r.). T. 9. Washington, Columbia D.C.: 1981, s. 335-344.
- The Quest of Historical Jesus. W: Léon-Dufour X.: The Gospels and the Jesus of History. J.H. McHugh (przekład z. j. franc.). Londyn: Collins, 1968, s. 224-258.
- McKenzie, J.L. SJ: The Gospel According to Mathew. W: The Jerome Biblical Commentary. R.E. Brown SS, J. Fitzmyer SJ, R.E. Murphy O. Carm. (red.). Londyn – Dublin: G. Chapman, 1976, s. 62-114. ISBN 225-48812-4.
Linki zewnętrzne
edytuj- Trzej Królowie na opoka.org.pl
- Objawienie Pańskie na cerkiew.pl (opr. Jarosław Charkiewicz)
- Objawienie Pańskie – Trzej Królowie materiały na brewiarz.katolik.pl [12.01.2010]
- W wizji Katarzyny Emmerich - Podróż świętych Trzech Króli do Betlejem. [w:] Życie Jezusa według Objawień bł. Katarzyny Emmerich [on-line]. [dostęp 2012-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-09)].