Hostia

w chrześcijaństwie konsekrowany podczas mszy świętej chleb

Hostia (łac. hostia – ofiara, zwierzę ofiarne[1][2][3]) – niekwaszony (przaśny) chleb, okrągły opłatek z mąki pszennej, nierzadko ozdabiany krzyżem lub innymi motywami religijnymi, używany przy sprawowaniu mszy świętej[1][3][4][5].

Różnej wielkości hostie położone na płaskiej patenie

Historia edytuj

Nazwa hostia upowszechniła się w VIII wieku, za panowania Karolingów, przez co można wywnioskować, że w tamtych czasach odróżniano już dwie formy chleba – ten przeznaczony do sprawowania liturgii oraz ten zwykły. Za czasów Grzegorza Wielkiego znany był termin corona, którym określano duży chleb w formie zamkniętego kręgu o wklęsłym wnętrzu, który prawdopodobnie był wypiekany i używany wyłącznie na potrzeby kultu. Hostie w postaci okrągłego opłatka zaczęły zyskiwać popularność w XII wieku, kiedy zaczęto wytwarzać je w klasztorach. Produkowano wtedy niewielkich rozmiarów, płaskie wyroby. Przyczyną tego było to, że można je było przechowywać w większych ilościach, jak i przez znacząco dłuższy czas, zapobiegając wysychaniu i twardnieniu hostii[3][7][8].

Proces produkcji edytuj

Narzędzia do wyrobu hostii
 
Matryca szczypiec do wyrobu hostii
 
Szczypce do pieczenia hostii
 
Noże do wykrawania hostii

W Kodeksie Prawa Kanonicznego znajdują się wymogi dotyczące warunków jakie hostia musi spełniać, aby mogła być wykorzystana podczas mszy świętej. We Wskazaniach w Sprawie Materii Eucharystii, wydanych przez Konferencję Episkopatu Polski w 2013 roku są następujące zalecenia: Chleb, którego używa się przy sprawowaniu Najświętszej Ofiary eucharystycznej, powinien być niekwaszony, czysto pszenny i świeżo upieczony, tak aby nie było żadnego niebezpieczeństwa zepsucia. Poważne nadużycie stanowi dodawanie do chleba przeznaczonego do Eucharystii innych substancji, jakimi są owoce lub cukier czy miód. Wymagania również dotyczą sposobu przyrządzenia. Osoby odpowiedzialne za wypiek hostii powinny złożyć przyrzeczenie przed biskupem, aby wszelkie zadania związane z przygotowaniem hostii były wykonywane z najwyższym szacunkiem[3][4][8].

Przeistoczenie edytuj

 
Hostia podczas przeistoczenia
 
Hostia podczas transsubstancjacji
Osobny artykuł: Transsubstancjacja.

Hostia to niezbędny element każdej mszy świętej, podczas której dochodzi do przeistoczenia, czyli rzeczywistej, a także trwałej przemiany chleba (hostii) w Ciało oraz wina w Krew Jezusa Chrystusa. Dzieje się to poprzez konsekrację. Ona ma miejsce w trakcie liturgii eucharystycznej, czyli w momencie kiedy kapłan wypowiada następujące słowa[4][5][9][10]:

Uświęć te dary mocą Twojego Ducha aby stały się dla nas Ciałem i Krwią naszego Pana Jezusa Chrystusa. On to, gdy dobrowolnie wydał się na mękę, wziął chleb i dzięki Tobie składając, łamał i rozdawał swoim uczniom mówiąc: Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy: To jest bowiem Ciało moje, które za was będzie wydane[4][5][9].

Podobnie po wieczerzy wziął kielich i ponownie dzięki Tobie składając, podał swoim uczniom mówiąc: Bierzcie i pijcie z niego wszyscy: To jest bowiem kielich Krwi mojej nowego i wiecznego przymierza, która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. To czyńcie na moją pamiątkę[4][5][9].

Słowa cytowane przez kapłana to słowa, które Jezus Chrystus wypowiedział podczas Ostatniej Wieczerzy (por. Łk 22,19-20, Mk 14,22-25, Mt 26,26-29, 1 Kor 11,23-25). W katolicyzmie tę formułę traktuje się dosłownie, a nie metaforycznie, ponieważ chleb staje się Ciałem, a wino Krwią, jednak nie występuje różnica w wyglądzie, natomiast zachodzi przemiana istoty[4][5][10]. Dogmat o przeistoczeniu został wprowadzony w Kościele na Soborze Laterańskim w 1215 r. przez papieża Innocentego XIII, a tę wyjątkową obecność Chrystusa w Eucharystii potwierdza m.in. Dekret o Najświętszym Sakramencie z 1551 r. uchwalony podczas Soboru Trydenckiego. Z tych dekretów wynika, że przeistoczenie ma charakter nieodwracalny, dlatego wierni otaczają kultem postaci eucharystyczne również poza mszą świętą. Natomiast niektóre kościoły protestanckie uznają, że Ciało i Krew Jezusa Chrystusa jest realnie obecne w chlebie i winie tylko podczas sprawowania sakramentu Eucharystii, czyli ma charakter nietrwały[4][5][10].

Przechowywanie edytuj

 
Głębokie pateny z komunikantami
 
Tabernakulum
 
Szlachetnie ozdobione cyborium
 
Kustodia z melchizedekiem w środku
 
Hostia umieszczona w monstrancji

Hostie powinny być przechowywane w tabernakulum. Powinno ono znajdować się w godnym miejscu w kościele, podkreślającym tezę o rzeczywistej obecności Jezusa w Najświętszym Sakramencie (KKK 1379). W tabernakulum komunikanty są przechowywane w metalowych puszkach, które nazywa się cyboriami. Cyborium to zazwyczaj pojemnik w kształcie zamykanego pucharu. Może być wystawione na ołtarzu do adoracji lub służyć do przenoszenia komunikantów poza kościołem dla osób chorych. Wielka hostia, służącą do wystawiania w monstrancji w celu publicznej adoracji, w tabernakulum znajduje się w kustodii, w której podtrzymuje ją specjalny uchwyt zwany melchizedekiem. Naczynia liturgiczne powinno być wykonane z trwałych i szlachetnych materiałów[4][5][11].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d Jacek Zjawin, Słowniczek liturgiczny: Co to jest hostia?, przewodnik-katolicki.pl [dostęp 2024-01-17] (pol.).
  2. a b c Hostia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2024-01-17].
  3. a b c d Czym jest hostia i od kiedy ją spożywamy?, 77400.pl, 15 kwietnia 2022 [dostęp 2024-01-17] (pol.).
  4. a b c d e f g h i j Hostia. Czym jest?, dorzeczy.pl, 14 sierpnia 2024 [dostęp 2024-01-17] (pol.).
  5. a b c d e f g Na czym polega przeistoczenie oraz czym jest hostia?, msze.info [dostęp 2024-01-17] (pol.).
  6. a b Definicja, odmiana, wymowa i cytaty związane ze słowem ''hostia'', wsjp.pl, 6 lipca 2018 [dostęp 2024-01-17] (pol.).
  7. Hostia, pierwsze procesje. Początki Bożego Ciała, polskieradio.pl, 8 czerwca 2023 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  8. a b Michał Lubowicki, Czy do sprawowania Eucharystii można użyć zwykłego chleba? I z czego zrobione są hostie?, pl.aleteia.org, 9 maja 2021 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  9. a b c Michał Lubowicki, Przeistoczenie. Kiedy chleb przestaje być chlebem? I co się dzieje na ołtarzu?, pl.aleteia.org, 11 marca 2018 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  10. a b c Treść Dekretu o Najświętszym Sakramencie pochodzący z Soboru Trydenckiego, jednoczymysie.pl [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  11. Jacek Zjawin, Słowniczek Liturgiczny. Co to jest cyborium i kustodia?, przewodnik-katolicki.pl [dostęp 2024-01-18] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • ABC Chrześcijaństwa. Wyd. II. Warszawa: Verbinum, 1999. ISBN 83-85762-95-7.