I bitwa pod Nową Wsią (1863)

Bitwa pod Nową Wsią – bitwa stoczona 21 lutego 1863 roku pod Nową Wsią w czasie powstania styczniowego, pomiędzy oddziałem powstańczym gen. Ludwika Mierosławskiego i kolumną wojsk rosyjskich płk Jurija Iwanowicza Szyldera-Szuldnera.

Bitwa pod Nową Wsią
— powstanie styczniowe —
Czas	21 lutego 1863
Miejsce	w pobliżu Nowej Wsi
Terytorium	Królestwo Kongresowe
Wynik	klęska Polaków
Strony konfliktu
powstańcy styczniowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
gen. Ludwik Mierosławski płk Jurij Iwanowicz Szylder-Szuldner
Siły
ok. 500 powstańców, ok. 100 kawalerii i kosynierzy 3 500, kilka dział
brak współrzędnych

Powstanie styczniowe

1863 r.: Ciołków (22 I) – Szydłowiec (23 I) – Lubartów (23 I) - Kurów (24 I) - Michałowice (1?2 II) – Mokobody (3 II) – Wąchock (I) (3 II) – Węgrów (3 II) – Rawa (4 II) - Szyce (I) (4 II) - Maczki (5 II) – Sosnowiec (6-7 II) – Siemiatycze (6-7 II) – Słupcza (8 II) – Święty Krzyż (12 II) - Iwanowice (12−13 II) – Miechów (17 II) – Staszów (17 II) – Krzywosądz (19 II) - Żarnowiec (20 II) – Nowa Wieś (I) (21 II) – Dobra (24 II) – Małogoszcz (I) (24 II) - Panki (26 II) – Mrzygłód (1 III) - Dobrosłowo (2 III) - Mieczownica (2 III) – Pieskowa Skała (4 III) – Skała (5 III) - Szczepanowice (13 III) – Chroberz (17 III) – Grochowiska (18 III) - Potok (20 III) – Igołomia (I) (21 III) – Krasnobród (24 III) - Radoszewice i Kiełczygłów (27 III) - Białaszewo (31 III) – Praszka (11 IV) – Buda Zaborowska (14 IV) – Borowe Młyny (16 IV) - Jastrzębna (19 IV) – Ginietyny (21 IV) – Golczowice (22 IV) – Wąsosz (23 IV) – Jaworznik (24 IV) - Józefów (24 IV) – Nowa Wieś (II) (26 IV) - Brdów (29 IV) – Pyzdry (29 IV) – Kobylanka (1-6 V) - Igołomia (II) (1-6 V) – Pobiednik Mały (4 V) - Podlesie (4 V) – Stok (4-5 V) – Krzykawka (5 V) - Pińczów (5 V) - Szyce (II) (7 V) – Birże (7-9 V) – Ignacewo (I) (8 V) – Huta Krzeszowska (11 V) - Kietlanka (13 V) - Miropol (16-17 V) – Horki (17-25 V) - Kadysz (21 V) – Łososin (24 V) - Soolew (24 V) – Koniecpol (25 V) – Salicha (26 V) – Chruślina (I) (30 V) – Nagoszewo (2-3 VI) – Miłowidy (3 VI) – Ignacewo (II) (8 VI) – Lututów (15 VI) – Góry (18 VI) – Komorów (20 VI) - Gruszki (28 VI) - Słomniki (3 VII) - Piotrkowice (4 VII) – Janów (6 VII) - Złoty Potok (8?9 VII) – Świerże (9 VII) – Ossa (10 VII) - Kostangalia (15 VII) – Rudniki (27 VII) - Kozi Rynek (29 VII) - Częstoborowice (27 VII) – Chruślina (II) (4 VIII) – Depułtycze (5 VIII) – Żyrzyn (8 VIII) - Imbramowice i Glanów (15 VIII) – Złoczew (20 VIII) – Fajsławice (24 VIII) - Żelazna (25 VIII) – Sędziejowice (26 VIII) – Kruszyna (29 VIII) – Biłgoraj (2 IX) – Panasówka (3 IX) - Strzelcowizna (3 IX) – Batorz (6 IX) – Małogoszcz (II) (16IX) – Czarnca (24 IX) - Nowy Staw (25 IX) - Skieblewo (25 IX) – Mełchów (30 IX) – Wiewiec (6 X) - Stawy (9 X) – Rybnica (20 X) - Jurkowce (21 X) – Łążek (22 X) - Świdno (29 X) – Strojnów (4 XI) - Rossosz (17 XI) – Opatów (I) (25 XI) – Brody (2 XII) – Sprowa (4 XII) – Mierzwin (5 XII) – Huta Szczeceńska (9 XII) - Motkowice (12 XII) – Janik (16 XII) - Kock (25 XII) 1864 r.: Iłża (17 I) - Lipa (15 II) – Opatów (II) (21 II) – Wąchock (II) (15 III) - Belbin (28 IV) - Żeleźnica (30 IV)

Mierosławski po przegranej bitwie pod Krzywosądzem (19 lutego) wycofał się do Nowej Wsi, gdzie założył obóz. Wieczorem wojska polskie zaskoczone zostały atakiem sił rosyjskich pułkownika Schuldnera, które uderzyły z trzech stron. Wojska powstańcze zostały rozbite, a za główną przyczynę tego uznaje się postawę oddziału Topora, który z przyczyn politycznych opuścił swoje pozycje, odsłaniając prawe skrzydło sił Mierosławskiego. Topór miał działać na skutek inspiracji stronnictwa białych dążących do usunięcia Mierosławskiego, który reprezentował stronnictwo czerwonych.

Po kilkugodzinnym ostrzale Polacy zmuszeni zostali do opuszczenia miejsca bitwy i przekroczenia granicy pruskiej. Porażka pod Nową Wsią była bezpośrednią przyczyną złożenia dyktatury przez Mierosławskiego.

Bibliografia

• Mała Encyklopedia Wojskowa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1967, Wydanie I, Tom 2