Iloraz reakcji

Iloraz reakcji – liczba określająca ogólny stosunek stężeń molowych lub aktywności molowych substratów i produktów danej reakcji chemicznej, w danej chwili jej trwania. W przypadku reakcji przebiegających całkowicie lub częściowo w fazie gazowej, stężenia można zastąpić ciśnieniami cząstkowymi, a aktywności lotnościami, czyli aktywnościami ciśnieniowymi.

Iloraz reakcji wyznacza się na podstawie jej równania. W liczniku wyrażenia występuje iloczyn stężeń (lub aktywności) produktów podniesionych do potęgi ich współczynników stechiometrycznych, zaś w mianowniku iloczyn stężeń (lub aktywności) substratów, również podniesionych do potęgi ich współczynników stechiometrycznych.

Np. dla reakcji:

$mA+nB\to pC+qD$

iloraz ten wynosi:

${\frac {[C]^{p}[D]^{q}}{[A]^{m}[B]^{n}}}.$

Ogólnie iloraz ten można zapisać dla każdej reakcji w formie:

$\prod _{i=1}^{n}a_{i}^{V_{i}},$

gdzie:

$a_{i}$ – aktywność molowa i-tego związku,

$V_{i}$ – współczynnik stechiometryczny i-tego związku, zapisywany ze znakiem „–” dla substratów i znakiem „+” dla produktów.

Jeśli iloraz reakcji obliczy się w momencie uzyskania przez nią pełnej równowagi, to wówczas jego wartość jest równa wartości stałej równowagi tej reakcji. Wyrażenie na iloraz reakcji stanowi również definicję stałej równowagi.