Inkwizytorzy Lombardii i Marchii Genueńskiej

Lista inkwizytorów papieskich działających w średniowieczu na terenie prowincji inkwizytorskiej zwanej "Lombardia i Marchia Genueńska". Jej granice zostały doprecyzowane przez papieża Innocentego IV w 1254. Terytorialnie obejmowała ona obszar od Bolonii, Ferrary i jeziora Garda na wschodzie do Piemontu na zachodzie i w przeważającej mierze pokrywała się z terytorium prowincji lombardzkiej zakonu dominikanów, z którego szeregów wywodzili się inkwizytorzy[1].

Św. Piotr Męczennik, inkwizytor Lombardii, zamordowany w 1252, został patronem inkwizytorów

Inkwizytorzy mianowani na terenie Lombardii i Marchii Genueńskiej początkowo nie byli przypisani do stałych siedzib czy mniejszych okręgów. Mogli oni działać gdziekolwiek w granicach tej prowincji, a działalność wielu z nich poświadczona jest w różnych, nieraz odległych od siebie lokalizacjach. Stopniowo jednak ten stan rzeczy się zmieniał. W zasadzie już w II połowie XIII wieku kilka ośrodków stało głównymi siedzibami inkwizycji (np. Mediolan i Genua już w latach pięćdziesiątych, Pawia w latach siedemdziesiątych), choć początkowo nie wiązało się to z przyporządkowaniem ich do konkretnych obszarów. Dopiero po podziale dominikańskiej prowincji zakonnej na Lombardię Dolną (wschodnią) i Górną (zachodnią) na początku XIV wieku doszło do rozgraniczenia prowincji na mniejsze okręgi o w miarę ustalonych siedzibach i granicach[2].

Prawo mianowania inkwizytorów w Lombardii i Marchii Genueńskiej miał dominikański prowincjał Lombardii na mocy przywileju udzielonego mu przez papieża Innocentego IV już w maju 1252[3]. W 1254 papież ten określił, że w prowincji tej powinno działać czterech inkwizytorów, ale jego następca Aleksander IV już 1256 postanowił, że liczba ta powinna wzrosnąć do ośmiu. Po podziale lombardzkiej prowincji zakonnej na Górną i Dolną Lombardię (1303) prawo nominacji przeszło na prowincjałów obu nowo utworzonych prowincji, przy czym prowincjał Lombardii Górnej mógł mianować siedmiu inkwizytorów, a prowincjał Lombardii Dolnej trzech, każdy w granicach swojej prowincji. Papież Benedykt XI w 1304 zwiększył bowiem liczbę inkwizytorów w Lombardii do dziesięciu[4]. Nie jest przy tym wykluczone, że Benedykt XI jedynie usankcjonował istniejący stan rzeczy, gdyż liczba lombardzkich inkwizytorów prawdopodobnie już za pontyfikatu Bonifacego VIII (1294–1303) przekroczyła limit ustalony przez Aleksandra IV w 1256.

Pomimo podziału prowincji zakonnej, inkwizytorska prowincja Lombardii i Marchii Genueńskiej nadal traktowana była jako jedna całość. Co więcej, kiedy w 1302 sprawowanie urzędu inkwizycji w okręgach Padwie i Vicenzy zostało odebrane franciszkanom i przekazane w ręce dominikanów z Lombardii Dolnej, okręgi te nadal były traktowane jako część prowincji inkwizytorskiej Marchii Trewizańskiej, a nie Lombardii i Marchii Genueńskiej[5].

Kartusz herbowy Melchiorre Crivelliego, dominikańskiego inkwizytora Mediolanu w latach 1521–53

Reguły ustalone na początku XIV wieku przetrwały, z niewielkimi zmianami, ponad półtora wieku. Poważniejsze zmiany rozpoczęły się wraz z utworzeniem w 1459 tzw. Kongregacji Lombardzkiej, jako struktury niezależnej od prowincjałów Dolnej i Górnej Lombardii. Kongregacja ta reprezentowała zreformowane, tzw. obserwanckie skrzydło zakonu i przejawiała dużą ekspansywność, przejmując stopniowo coraz więcej konwentów z obu lombardzkich prowincji, a nawet z innych prowincji zakonnych na Półwyspie Apenińskim. Wraz z przejmowaniem przez Kongregację Lombardzką konwentów będących siedzibami sądów inkwizycyjnych, wikariusz generalny Kongregacji stopniowo przejmował od prowincjałów prowincji konwentualnych uprawnienia do mianowania inkwizytorów w tych okręgach. Zdarzało się, że Kongregacja, po przejęciu jakichś ważniejszych konwentów w okręgu inkwizytorskim obsadzanym przez władze konwentualnej prowincji, doprowadzała do ich secesji i utworzenia z nich odrębnego okręgu, a to miało też przełożenie na wzrost liczby inkwizytorów pod koniec XV wieku i przekroczenia limitów ustalonych przez papieża Benedykta XI w 1304. Tendencję tę wzmacniały też dążenia władców państewek północnowłoskich do tego, aby każdy z nich miał "swojego" inkwizytora, odpowiedzialnego tylko za terytorium danego państewka. W rezultacie liczba inkwizytorów lombardzkich, których liczba jeszcze ok. 1475 nie przekraczała dziesięciu lub jedenastu, czterdzieści lat później była prawie dwukrotnie większa[6].

Ekspansja Kongregacji Lombardzkiej i przejmowanie przez nią konwentów - siedzib inkwizytorskich, doprowadziła do stopniowego wypierania zakonników z obu prowincji konwentualnych ze sprawowania urzędu inkwizycji. Ostatni inkwizytor z prowincji dolnolombardzkiej został odwołany z urzędu w 1514, a w 1531 papież Klemens VII zdecydował, że obie konwentualne prowincje zostały zredukowane do statusu wikariatów: Lombardia Górna stała się wikariatem św. Piotra Męczennika, a Lombardia Dolna wikariatem św. Dominika. Natomiast Kongregacja Lombardzka została przekształcona w regularną prowincję zakonną, zwaną "prowincją Obojga Lombardii"[7].

Inkwizytorska prowincja Lombardii i Marchii Genueńskiej początkowo nie była podzielona na stałe okręgi. Pierwsze ślady podziału prowincji na okręgi pochodzą wprawdzie już z XIII wieku, ale punktem zwrotnym w organizacji terytorialnej był prawdopodobnie podział lombardzkiej prowincji zakonnej dominikanów dominikanów na Górną i Dolną Lombardię w 1303/04. Od tej pory inkwizytorzy mianowani w jednej prowincji zakonnej nie działali na terenie drugiej, a w obrębie własnych prowincji przydzielano im mniejsze okręgi. Proces sedentaryzacji inkwizytorów lombardzkich i rozgraniczania poszczególnych okręgów jest jednak trudny w uchwycenia w źródłach. Prawdopodobne jest jednak, że szybciej przebiegł on w Lombardii Dolnej, gdzie aż do przedostatniej dekady XV wieku działało tylko trzech inkwizytorów, zgodnie z zarządzeniem Benedykta XI z 1304. Już pod koniec pierwszej dekady XIV wieku poświadczone jest istnienie na stałe dwóch trybunałów inkwizycyjnych[8]:

  • trybunału w Bolonii oraz
  • trybunału w Ferrarze (wraz z jurysdykcją nad Modeną i Reggio Emilia)

Nie jest do końca jasna kwestia trzeciego trybunału lub okręgu. W XIV i pierwszej połowie XV wieku odnotowywano inkwizytorów rezydujących w Parmie (np. w 1308) lub Mantui (np. w 1440). W 1468 utworzono stały trybunał w Parmie, z jurysdykcją także nad Reggio nell’Emilia, dla którego znana jest nieprzerwana lista inkwizytorów aż do jego rozwiązania w połowie XVI wieku. Natomiast w Mantui w 1485 ustanowiono czwarty w Lombardii Dolnej stały trybunał inkwizycyjny (w międzyczasie podlegała inkwizytorom Bolonii). Zdarzało się, że okręgi Bolonii i Ferrary łączone były unią personalną.

Strona tytułowa rzymskiego wydania (z 1584 r.) podręcznika dla inkwizytorów Lucerna Inquisitorum Haereticae Pravitatis autorstwa Bernardo Rategno da Como OP, inkwizytora diecezji Como w latach 1505–12

W Lombardii Górnej uformowanie się podziału na dystrykty nastąpiło prawdopodobnie w tym samym czasie, jednak ich granice podlegały większym fluktuacjom niż w Lombardii Dolnej. Co więcej, wbrew rozporządzeniu Benedykta XI z 1304, prawdopodobnie już w XIV wieku liczba inkwizytorów w Lombardii Górnej wzrosła do ośmiu (może nawet dziewięciu), gdyż często mianowano jednego lub dwóch dodatkowych inkwizytorów w diecezjach piemonckich, gdzie mieszkały liczne społeczności heretyckich waldensów. Analizując nominacje dokonywane w ciągu pierwszej i drugiej dekady XIV wieku można wymienić następujące, istniejące wówczas okręgi Lombardii Górnej[9]:

  • Mediolan
  • Alessandria i Genua
  • Bergamo i Brescia
  • Vercelli i Novara
  • Piemont
  • Piacenza i Cremona
  • Pawia (wraz z Tortoną).

W ciągu XIV wieku w okręgu piemonckim działało przeważnie dwóch inkwizytorów jednocześnie, aż w końcu, w bliżej nieustalonym momencie (prawdopodobnie w pierwszej połowie XV wieku[10]) uległ on rozgraniczeniu na dwa okręgi, z czego jeden (południowy) podlegał jurysdykcji trybunału w Savigliano, a drugi (północny) obejmował subdystrykty Asti, Turynu i Chieri[11].

Od połowy XIV wieku udokumentowany jest także okręg inkwizytorski dla Tortony i Alessandrii, który okresowo był rozdzielany. W XV wieku doszło do połączenia okręgu Pawii z okręgami Piacenzy i Cremony[12].

Około roku 1475 w Lombardii Górnej było osiem stałych okręgów lub trybunałów inkwizytorskich[13]:

  • trybunał w Mediolanie (obejmujący diecezje Mediolanu i Lodi),
  • trybunał w Genui (z jurysdykcją nad całą Marchią Genueńską).
  • trybunał w Savigliano (obejmujący diecezje Mondovì i Alba oraz południową część diecezji turyńskiej),
  • okręg Piemontu (obejmujący diecezję Asti oraz północną część diecezji turyńskiej),
  • okręg Vercelli, Como i Novary; w tytulaturze inkwizytorów z tego okręgu często wskazywano na diecezję Como (inquisitor Cumanus),
  • okręg Pawii, Piacenzy i Cremony,
  • okręg Brescii i Bergamo (obejmujący diecezje Brescii i Bergamo oraz subdystrykt Cremy),
  • okręg Tortony i Alessandrii.

W następnych latach okręgi w Lombardii Górnej ulegały dalszym podziałom:

  • w 1483 okręg piemoncki podzielono na okręgi Asti i Turynu, z okręgu Savigliano czasowo (do 1495, a następnie ponownie w latach 1498-1513) wyodrębniono diecezję Mondovi
  • w 1488 z okręgu Vercelli, Como i Novary wyodrębniono okręg Casale Monferrato, który następnie na krótko podporządkowano inkwizytorom Asti (1494–1505)
  • w 1498 rozdzielono okręgi Brescii i Bergamo (w latach 1512–15 złączono je ponownie, ale na krótko),
  • w 1502 rozdzielono okręgi Pawii oraz Piacenzy wraz z Cremoną,
  • w 1505 podzielono okręg Vercelli, Como i Novary na trzy niezależne okręgi oraz ponownie (tym razem na stałe) utworzono trybunał w Casale Monferrato,
  • w 1509 z okręgu Savigliano wyodrębniono tymczasowo (do 1533) okręg Saluzzo,
  • prawdopodobnie ok. 1520 rozdzielono okręgi Tortony i Alessandrii.
Herb zakonu dominikanów

Jest też możliwe ustalenie chronologii przejmowania poszczególnych okręgów inkwizytorskich przez obserwancką Kongregację Lombardzką (od 1531 Prowincja Obojga Lombardii)[7]:

  • w Lombardii Dolnej:
    • 1459 (rok utworzenia Kongregacji) – Bolonia
    • 1485 – Mantua (okręg nowo utworzony)
    • 1507 – Parma
    • 1514 – Ferrara
  • w Lombardii Górnej:
    • 1459 (rok utworzenia Kongregacji) – Brescia-Bergamo
    • 1502 – Piacenza-Cremona (okręg nowo utworzony)
    • 1505 – Como (okręg nowo utworzony)
    • 1509 – Saluzzo (okręg nowo utworzony, zniesiony w 1533)
    • 1510 – Casale Monferrato
    • 1530 – Pawia
    • 1539 – Genua.

Trybunał mediolański został po raz pierwszy przejęty przez Kongregację Lombardzką w 1511, ale już w 1512 przywrócono go zakonnikom z prowincji Lombardii Górnej. Ostateczne przejęcie tego trybunału przez obserwantów nastąpiło dopiero w 1558, a więc już po utworzeniu inkwizycji rzymskiej[14].

Poniższe listy inkwizytorów pod względem czasowym doprowadzone są jedynie do momentu utworzenia przez papieża Pawła III rzymskiego trybunału Świętego Oficjum w latach 1541–1542, aczkolwiek data ta ma charakter umowny, gdyż proces przekształcania średniowiecznych sądów inkwizycji papieskiej w scentralizowaną inkwizycję rzymską trwał kilka dziesięcioleci, a w niektórych okręgach lombardzkich nominacje inkwizytorów według zasad ustalonych w średniowieczu miały miejsce jeszcze w latach 70. i 80. XVI wieku.

Daty podawane w nawiasach, w odniesieniu do inkwizytorów mianowanych przed rokiem 1474, oznaczają jedynie okresy, w jakich dany inkwizytor jest poświadczony źródłowo jako sprawujący ten urząd, a więc niekoniecznie wskazują cały okres urzędowania. Natomiast począwszy od roku 1474 daty w nawiasach oznaczają pełne okresy urzędowania, z tym, że w niektórych przypadkach daty te mają charakter orientacyjny[15].

Inkwizytorzy Lombardii do 1304

edytuj

Okres do 1252

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Mediolanie (od 1252)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Genui (od 1256)

edytuj

Inkwizytorzy Pawii (od ok. 1273)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Bolonii (od 1296)

edytuj

Pozostali Inkwizytorzy Lombardii

edytuj

Inkwizytorzy Lombardii Górnej i Marchii Genueńskiej od 1304

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Mediolanie

edytuj

Inkwizytorzy Pawii, Piacenzy i Cremony

edytuj

Inkwizytorzy Piacenzy i Cremony (XIV wiek0)

edytuj

Piacenza i Cremona tworzyły samodzielny okręg inkwizytorski pod koniec XIII i na początku XIV wieku. Następnie (najpóźniej około połowy XV wieku) okręg ten został połączony z okręgiem Pawii. Ponowne wyodrębnienie nastąpiło w 1502.

Inkwizytorzy Pawii (XIV wiek)

edytuj

Na początku XIV wieku inkwizytorzy Pawii mieli jurysdykcję nad diecezjami Vercelli i Tortony, z tym, że Vercelli dość szybko (najpóźniej w 1307) stało się ośrodkiem oddzielnego okręgu.

Inkwizytorzy Pawii, Piacenzy i Cremony (XV wiek)

edytuj

W okresie urzędowania Savarezziego, w 1502, okręg ten został podzielony na Pawię oraz Piacenzę (wraz z Cremoną).

Inkwizytorzy trybunału w Pawii (od 1502)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Piacenzy (od 1502)

edytuj

Inkwizytorzy Tortony i Alessandrii

edytuj

Inkwizytorzy Brescii i Bergamo (ok. 1305–1497)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Brescii (od 1498)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Bergamo (od 1498)

edytuj

Inkwizytorzy Vercelli, Novary i Como (od 1308)

edytuj

Inkwizytorzy Vercelli i Novary (XIV wiek)

edytuj

Inkwizytorzy Vercelli, Novary i Como (do 1505)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Vercelli (od 1505)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Como (od 1505)

edytuj

Okręg Como został wyodrębniony w maju 1505.

Inkwizytorzy trybunału w Novarze (od 1505)

edytuj

Okręg Novary został wyodrębniony w maju 1505.

Inkwizytorzy Casale Monferrato

edytuj

Inkwizytorzy Piemontu (do 1483)

edytuj

W 1483 okręg ten podzielono na okręgi Asti i Turynu.

Inkwizytorzy trybunału w Asti (od 1483)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Turynie (od 1483)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Savigliano (1440–1571)

edytuj

Inkwizytorzy Mondovì (1483-1495, 1498-1513)

edytuj

Wyodrębnienie diecezji Mondovì z okręgu Savigliano miało miejsce prawdopodobnie w 1483 za sprawą ówczesnego generała zakonu Salvo Cassetty i legata papieskiego w Piemoncie, kardynała Domenico della Rovere. Pierwszym inkwizytorem został Biagio Berra, który już od 1474 sprawował w diecezji Mondovì urząd wiceinkwizytora Aimone Taparelliego, inkwizytora Savigliano. Wyodrębnienie tej diecezji w samodzielny okręg miało początkowo charakter tymczasowy, gdyż w latach 1495–98 i po śmierci Biagio Berry ok. 1513 powracała ona pod jurysdykcję inkwizytorów Savigliano. Stały trybunał z siedzibą w Mondovi powstał dopiero w 1571.

Inkwizytorzy Saluzzo (1509-1533)

edytuj

Okręg Saluzzo został wyodrębniony z okręgu Savigliano w 1509. Obejmował swą jurysdykcją cały markizat Saluzzo:

Po 1533 Saluzzo powróciło pod jurysdykcję inkwizytora Savigliano. Stały trybunał z siedzibą w Saluzzo powstał w 1556.

Inkwizytorzy trybunału w Genui

edytuj

Inkwizytorzy Lombardii Dolnej od 1304

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Bolonii

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Ferrarze

edytuj

Inkwizytorzy Mantui i Parmy (przed 1468)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Parmie (od 1468)

edytuj

Inkwizytorzy trybunału w Mantui (od 1485)

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Tavuzzi, s. 2, 5.
  2. Tavuzzi, s. 20-21.
  3. Tavuzzi, s. 5
  4. Tavuzzi, s. 6-7.
  5. Tavuzzi, s. 6, 9, 21.
  6. Tavuzzi, s. 10-16, 20-27, 49 i nast.
  7. a b Tavuzzi, s. 23-27, 209.
  8. zob. H. Otto, Zur italienischen Politik Johanns XXII., QFIAB 14 (1911), s. 141-148; Caravita, s. 116, 284.
  9. zob. H. Otto, Zur italienischen Politik Johanns XXII., QFIAB 14 (1911), s. 141-148.
  10. Jeszcze w roku 1417 Giovanni Susa da Rivoli i Stefano Madei da Asti tytułowali się wspólnie jako inkwizytorzy diecezji Asti i Turynu.
  11. por. Tavuzzi, s. 22-24.
  12. Tavuzzi, s. 21-23, 55.
  13. Tavuzzi, s. 21-22.
  14. Tavuzzi, s. 59-60.
  15. Rok 1474 jako data graniczna wynika z faktu, że dopiero od tego momentu zachowane są regesty generałów zakonu dominikanów, w których odnotowywano większość nominacji inkwizytorskich, z tym że nawet po tej dacie istnieje spora luka w tych regestach, obejmująca lata 1513–24 (Tavuzzi, s. X-XI).
  16. Tavuzzi, s. 3.
  17. Tavuzzi, s. 4.
  18. a b Ripoll, I, s. 192; Prudlo, s. 57; Tavuzzi, s. 4.
  19. Ripoll, I, s. 224, 281, 285; Prudlo, s. 74; Benedetti, s. 187; Lea; Saccóni, Raniero.
  20. Ripoll, I, s. 224; Benedetti, s. 188; Prudlo, s. 37.
  21. Ripoll, I, s. 567; Benedetti, s. 175.
  22. Luisa Muraro, Guglielma e Maifreda: storia di un'eresia femminista, La Tartaruga edizioni, 2003, s. 208.
  23. Biscaro, s. 475; Michele Caffi, Della Chiesa di Sant'Eustorgio in Milano, s. 110-116; Benedetti, s. 210-212.
  24. Benedetti, s. 175; Biscaro, s. 511.
  25. Biscaro, s. 475; Michele Caffi, Della Chiesa di Sant'Eustorgio in Milano, s. 110-116; Benedetti, s. 175.
  26. DBI: Anselmo Da Genova; Ripoll, I, s. 312.
  27. a b GIANFRANCO RIBALDONE: CARTARIO LUESE DAL X AL XIV SECOLO. lumonferrato.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-26)]..
  28. Biscaro, s. 451.
  29. a b c d Raniero Orioli (red.), Fra Dolcino: nascita, vita e morte di un'eresia medievale, Mediolan 2004, s. 233, 242.
  30. James Given, Inquisition and Medieval Society, Cornell University Press, 2001, s. 87-88.
  31. Biscaro, s. 450; Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 251.
  32. Biscaro, s. 450.
  33. Tavuzzi, s. 55.
  34. DBI: Guido Capello; Tavuzzi, s. 110; Fontana, s. 632.
  35. Tavuzzi, s. 62, 110; Fontana, s. 632.
  36. Tavuzzi, s. 110; Marco G. Bascapè, In armariis officii inquisitoris Ferrariensis. Ricerche su un frammento inedito del processo Pungilupo, [w:] Le scritture e le opere degli inquisitori, Cierre Edizioni 2003, s. 31-110.
  37. Lea, I, s. 472; Prudlo, s. 74; Ripoll, I, s. 567; Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 91.
  38. DBI: Anselmo Da Genova; Ripoll, I, s. 567.
  39. Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 91.
  40. Ferrante Aporti, Memorie di Storia ecclesiastica Cremonese, tom. 1, Cremona 1835, s. 204; Tavuzzi, s. 110.
  41. Lea, I, s. 472; Pietro Campi, Dell' historia ecclesiastica di Piacenza, t. II, Piacenza 1651, s. 308-309; Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 91.
  42. Pio, s. 44; Fontana, s. 565; Ripoll, I, s. 567.
  43. DBI: Florio da Vicenza; L'inquisitore_Florio_da_Vicenza.
  44. Pietro Campi, Dell' historia ecclesiastica di Piacenza, t. II, Piacenza 1651, s. 310; por. Pio, s. 487.
  45. Piercarlo Pazé: Chiesa cattolica, movimento valdese e inquisitori nella Val Chisone del 1300, Vicende religiose dell'alta Val Chisone 2005, s. 9-100; Biscaro, s. 528, 530.
  46. Biscaro, s. 511, 519.
  47. Biscaro, s. 523.
  48. DBI:Barnaba Cagnoli; Giuseppe Villa d'Andezeno, Paolo Benedicenti, I Domenicani nella "Lombardia superiore": dalle origini al 1891, Palazzo Carignano, 2002, s. 63; L. Paolini, R. Orioli, L'eresia a Bologna fra XIII e XIV secolo, Istituto storico italiano per il Medio Evo, 1975, s. 70.
  49. a b c d e f g h i j k H. Otto, Zur italienischen Politik Johanns XXII. QFIAB 14 (1911), s. 141-163.
  50. a b c d e Bellomo, s. 180.
  51. Niklaus Schatzmann, Verdorrende Bäume und Brote wie Kuhfladen: Hexenprozesse in der Leventina 1431-1459 und die Anfänge der Hexenverfolgung auf der Alpensüdseite, Chronos, 2003, s. 242.
  52. Luigi Osio, Documenti diplomatici tratti dagli archivj milanesi e coordinati, Tom 1, Mediolan 1864, s. 223.
  53. a b Carlo Ginzburg, Clues, Myths, and the Historical Method, The Johns Hopkins University Press 2013, s. 146.
  54. a b c d e f g Thomas Kaeppeli: Registrum litterarum fr. Raymundi de Vineis capuani, magistri ordinis 1380-1399. T. 19. Rzym: Institutum Historicum Fratrum Praedicatorum, 1937, seria: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica.
  55. Laura Airaghi, Studenti e professori di S. Eustorgio in Milano dalle origini del convento alla metà del XV secolo, [w:] Archivum fratrum praedicatorum, vol. 54 (1984), s. 376-377 nr 74.
  56. Joseph Hansen, Quellen und Untersuchungen zur Geschichte des Hexenwahns und der Hexenverfolgung im Mittelalter, Georg Olms Verlag, 1901, s. 456; Reichert, III, s. 226.
  57. Laura Airaghi, Studenti e professori di S. Eustorgio in Milano dalle origini del convento alla metà del XV secolo, [w:] Archivum fratrum praedicatorum, vol. 54 (1984), s. 363 nr 4.
  58. a b Pio, s. 249.
  59. Luigi Zerbi, Il Castello di Monza e i suoi Forni, [w:] Archivio Storico Lombardo, vol. XIX (1893), s. 319; por. Pio, s. 249, który wymienia go pod rokiem 1447.
  60. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu cv cw cx cy cz da db dc dd de df dg Tavuzzi, s. 213-252.
  61. Biscaro, s. 526.
  62. Pio, s. 249; Caravita, s. 104, 116, 129, 286.
  63. Biscaro, s. 476; Caravita, s. 133; Bellomo, s. 158.
  64. Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 205.
  65. Biscaro, s. 462.
  66. Agostino Sottili: Humanismus und Universitätsbesuch: Die Wirkung Italienischer Universitäten Auf Die Studia Humanitatis Nördlich Der Alpen. BRILL, 2006, s. 72. ISBN 978-90-04-15334-9.
  67. Reichert, III, s. 233-234.
  68. Vincenzo de Conti, Notizie Storiche della Città di Casale e del Monferrato, Casale Monferrato 1840, s. 235.
  69. Pio, s. 488.
  70. a b Fontana, s. 611.
  71. a b c d Chenna, s. 193
  72. Rodolfo Maiocchi, La chiesa ed il convento di S. Tommaso in Pavia, Pavia 1895, s. 32.
  73. a b c Chenna, s. 194
  74. Sergio Pagano, La condanna al rogo di tre streghe e l’esecuzione sul “bricco” di Castellania (1520), Rivista di Storia, arte, archeologia per le province di Alessandria e Asti, nr CX (2001), s. 259-287; por. Fontana, s. 611.
  75. a b c d Pio, s. 273.
  76. Biscaro, s. 476; Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 115, 174.
  77. Thomas Kaeppeli, Scriptores Ordinis Praedicatorum Medii Aevi, Tom 4, s. 151.
  78. a b Benedetti, s. 176.
  79. Celestino Piana (red.): Nuovi documenti sull'Universita di Bologna e sul Collegio di Spagna. Real Colegio de España, 1976, s. 287, seria: Publicaciones del Real Colegio de España. ISBN 978-84-600-0547-6.
  80. a b c d e f g Fontana, s. 560.
  81. a b Guerrini, Le cronache bresciane inedite dei secoli 15.-19, vol. 1, Brescia 1922, s. 185-186.
  82. Tavuzzi, 15; Siège inquisitorial de Brescia.
  83. Fontana, s. 560; Siège inquisitorial de Brescia.
  84. a b c Fontana, s. 557.
  85. Fontana, s. 558.
  86. Renzo Caravita, Rinaldo do Concorrezzo: arcivescovo di Ravenna (1303-1321) al tempo di Dante, Florencja 1964, s. 115-116; Renzo Caravita (red.), Templari tra mito e storia: Ravenna, Museo nazionale, 11 aprile-14 giugno 1992, s. 161.
  87. Studi e documenti di storia e diritto, Tom 18 (1897), s. 383.
  88. Gianmario Ferraris, I canonici della Cattedrale di Vercelli nel secolo XIV. Linee di ricerca, w: Vercelli nel secolo XIV. Atti del quinto congresso storico vercellese, a cura di Alessandro Barbero e Rinaldo Comba, Vercelli 2010, s. 245- 292
  89. Pio, s. 279; [1].
  90. Reichert, III, s. 208; Giovanni Giorgetta, I processi dell'Inquisizione in Valtellina e Valchiavenna nel XV secolo: dalla "buona societa" alla stregoneria.
  91. Rovelli, Storia di Como, III, Como 1802, s. 276.
  92. Giovanni Giorgetta, I processi dell'Inquisizione in Valtellina e Valchiavenna nel XV secolo: dalla "buona societa" alla stregoneria; por. Pio, s. 249.
  93. Atti della Societa Ligure di Storia Patria, vol. 34, s. 320.
  94. Tavuzzi, s. 253.
  95. a b Hansen, s. 502.
  96. a b Siège inquisitorial de Vercelli
  97. Vincenzo Lavenia, L'Inquisizione del Duca. I domenicani e il. S. Uffizio in Piemonte nella prima eta moderna, [w:] Carlo Longo (red.), Praedicatores, Inquisitores, vol. III, Rzym 2008, s. 426.
  98. a b Siège inquisitorial de Como
  99. Siège inquisitorial de Novara
  100. Vincenzo de Conti, Notizie Storiche della Città di Casale e del Monferrato, Casale Monferrato 1840, s. 32, 253.
  101. a b c d e f g h i j k l m Grado Merlo, Eretici e inquisitori nella società piemontese del Trecento, Turyn 1977, s. 124.
  102. DBI:Barnaba Cagnoli.
  103. a b c d e Tavuzzi, s. 122.
  104. Reichert, II, s. 402.
  105. Reichert, III, s. 65, 164.
  106. Laura Airaghi, Studenti e professori di S. Eustorgio in Milano dalle origini del convento alla metà del XV secolo, [w:] Archivum fratrum praedicatorum, vol. 54 (1984), s. 371; Tavuzzi, s. 80.
  107. Paolo Rosso, «Fratres omnes bene vadant ad scolas». La scuola conventuale di San Giovanni Battista di Saluzzo fra Tre e Quattrocento, s. 115; Ripoll, III, s. 359-360.
  108. Costanza Segre Montel: I manoscritti miniati della Biblioteca Nazionale di Torino, tom 1, Biblioteca nazionale di Torino 1980, s. 152.
  109. Gabriel Audisio, Preachers by Night: The Waldensian Barbes (15th-16th Centuries), Leiden 2007, s. 80; SIUSA: Categoria 9. Inquisizione.
  110. Uberti, nr 134
  111. Archivum Fratrum Praedicatorum, Tom 32, Istituto Storico Domenicano, 1962, s. 263.
  112. Tavuzzi, s. 14.
  113. Reichert, II, s. 176.
  114. Nuova istoria della Repubblica di Genova, del suo commercio e della sua letteratura dalle origini all'anno 1797 narrata ed illustrata con note ed inediti documenti da Michel-Giuseppe Canale, Tom 1, s. 85.
  115. Giacomo Gorriani, L’ISTITUZIONE ELEMENTARE IN GENOVA E LIGURIA DURANTE IL MEDIO EVO, [w:] GIORNALE STORICO E LETTERARIO DELLA LIGURIA, 1939, s. 89.
  116. Gaudenzio Claretta: Storia diplomatica dell' antica abbazia di S. Michele della Chiusa: con documenti inediti, Turyn 1870, s. 158-159.
  117. a b c d e f g Fontana, s. 588-589.
  118. a b Tavuzzi, s. 110; Fontana, s. 632/
  119. Familia inquisitionis: a study on the inquisitors’ entourage (XIII-XIV centuries)
  120. DBI: Guido Capello.
  121. a b Albano Sorbelli (red.), Cronica gestorum ac factorum memorabilium civitatis Bononie: edita a fratre Hyeronimo de Bursellis, ab urbe condita ad a. 1497 con la continuazione di Vincenzo Spargiati aa. 1498-1584, Rerum italicarum scriptores: Nuova ed., Coi tipi della casa editrice S. Lapi, 1929, s. 41; Laura Graziani Secchieri, Silvia Superbi: Il cimitero ebraico del Sesto di San Romano: prime riflessioni, [w:] “Analecta pomposiana”. Miscellanea di studi per il sessantennio sacerdotale di Mons. Antonio Samaritani, vol. 34 (2009), s. 171-251.
  122. D'Amato, s. 158.
  123. Nuovi documenti sull'Università di Bologna e sul Collegio di Spagna, Tom 1, Publicaciones del Real Colegio de España, 1976, s. 236.
  124. D'Amato,s. 159.
  125. a b c d e f g h i j k l m n Fontana, s. 632.
  126. a b c d e f g h Nuovi documenti sull'Università di Bologna e sul Collegio di Spagna, Tom 1, Publicaciones del Real Colegio de España, 1976, s. 221.
  127. Archivum fratrum praedicatorum, Tomy 65-66 (1995), s. 322.
  128. D'Amato, s. 216.
  129. D'Amato, s. 198.
  130. D'Amato, s. 202.
  131. D'Amato, s. 207, 209.
  132. D'Amato, s. 239.
  133. Nickiphoros I. Tsougarakis, The Western Religious Orders in Medieval Greece, s. 223.
  134. Giuliana Zanelli, Streghe e società: nell'Emilia e Romagna del cinque-seicento, Longo Editore, 1992, s. 109 przyp. 50.
  135. Massimo Donattini, L'Italia dell'inquisitore: storia e geografia dell'Italia del Cinquecento nella Descrittione di Leandro Alberti, Bononia University Press, 2007, s. 28.
  136. a b Benedetti, s. 177.
  137. I Libri commemoriali della Republica di Venezia. Regesti, tomo I, Wenecja 1876, s. 241
  138. a b c Tavuzzi, s. 91.
  139. Dinora Corsi, Diaboliche, maledette e disperate: le donne nei processi per stregoneria (secoli XIV-XVI), Florencja 2013, s. 71-72.
  140. Reichert, II, s. 455, 457.
  141. A. W. Van Ree: Raymond de Capoue : éléments biographiques, [w:] Archivum fratrum praedicatorum, Tom 33 (1963), s. 236.
  142. DBI: Bartolomeo Da Ferrara.
  143. Adriano Franceschini: Presenza ebraica a Ferrara: testimonianze archivistiche fino al 1492, L.S. Olschki, 2007, s. 182.
  144. Pio, s. 490; Romoaldo Maria Magnani, Vita de Santi, Beati, Venerabili e servi di Dio della Città di Faenza, Faenza 1741, s. 225; Gaetano Ballardini, Di un boccale faentino della nobile famiglia Salecchi, [w:] FAENZA - - Bollettino del Museo Internazionale delle Ceramiche in Faenza, t. 11 (1923), s. 72.
  145. Massimo Donattini, L'Italia dell'inquisitore: storia e geografia dell'Italia del Cinquecento nella Descrittione di Leandro Alberti, Bononia University Press, 2007, s. 28.
  146. Caravita, s. 116, 284.
  147. a b c por. Ceriotti, Dallasta, s. 40.
  148. a b c Siège inquisitorial de Mantova

Bibliografia

edytuj
  • Alfonso D'Amato: I domenicani e l'Università di Bologna. Edizioni studio domenicano, 1988.
  • Elena Bellomo: The Templar Order in North-west Italy (1142-c.1330). Leiden – Boston: BRILL, 2008. ISBN 978-90-04-16364-5.
  • Marina Benedetti, Inquisitori a Milano dalla metà del XIII secolo, s. 175-238
  • Gerolamo Biscaro, Inquisitori ed eretici lombardi (1292-1318), w: «Miscellanea di Storia Italiana», t. L, XIX della 3ª serie (1922), s. 455-557
  • Renzo Caravita, Rinaldo do Concorrezzo: arcivescovo di Ravenna (1303-1321) al tempo di Dante, Florencja 1964
  • Giuseppe Antonio Chenna, Del vescovato, de'vescovi e delle chiese della città e diocesi d'Alessandria, Tomo Primo, Alessandria 1785, s. 193-195
  • Michael Tavuzzi: Renaissance Inquisitors. Dominican Inquisitors and Inquisitorial Districts in Northern Italy, 1474–1527. Leiden – Boston: BRILL, 2007. ISBN 978-90-04-16094-1.
  • Vincenzo Maria Fontana: Sacrum theatrum dominicanum. Rzym: 1666.
  • Henry Charles Lea: A History of the Inquisition of the Middle Ages. Vols. I – III. Londyn – Nowy Jork: MacMillan Co., 1887–1888.
  • Giovanni Michele Pio: Della Nobile et generosa progenie del P. S. Domenico in Italia libri due. Bolonia: 1615.
  • Donald Prudlo: The martyred inquisitor: the life and cult of Peter of Verona († 1252). Ashgate Publishing, Ltd, 2008. ISBN 978-0-7546-6256-3.
  • Luca Ceriotti, Federica Dallasta: Il posto di Caifa. L’Inquisizione a Parma negli anni dei Farnese. Mediolan: FrancoAngeli, 2008. ISBN 978-88-464-9380-4.
  • Benedikt Reichert: Acta Capitulorum Generalium Ordinis Praedicatorum. Vol. II-IV. Rzym: 1899-1901.
  • Thomas Ripoll (red.): Bullarium Ordinis Praedicatorum. Tomy I – VIII. Rzym: 1729 – 1740.
  • Cipriano Uberti, Tavola delli inquisitori, Novara 1586