Iwie (miasto)

miasto na Białorusi
(Przekierowano z Iwje)

Iwie (błr. Іўе, Iuje; ros. Ивье, Iwje) – miasto na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, 8,1 tys. mieszkańców (2010), 158 km od Grodna. Miejscowość znana jest jako największe na Białorusi skupisko Tatarów.

Iwie
Іўе
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

 grodzieński

Wysokość

140 m n.p.m.

Populacja (2010)
• liczba ludności


8100[1]

Nr kierunkowy

+375 1595

Kod pocztowy

231337

Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Iwie”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, po lewej znajduje się punkt z opisem „Iwie”
Ziemia53°55′51,3″N 25°46′13,3″E/53,930917 25,770361
Strona internetowa

Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie oszmiańskim województwa wileńskiego[2].

Historia

edytuj
 
Kościół śś. Piotra i Pawła przed 1914

Miejscowość założona w 1394 r.[3] przy dworze książąt litewskich w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1566 Iwie były miasteczkiem w powiecie oszmiańskim, istniała tu szkoła braci polskich, której rektorem w latach 1585–1593 był Jan Namysłowski. Odbywały się też tu synody braci polskich[4].

W 1598 w miasteczku Iwie osiedlili się pierwsi Tatarzy. W 1631 ufundowany został klasztor bernardyński przy istniejącym od XV w. kościele św. św. Piotra i Pawła[5]. Po III rozbiorze Polski w 1795 miejscowość znalazła się w granicach Imperium Rosyjskiego. W 1830 roku spłonął parafialny drewniany kościół katolicki pod wezwaniem św. Michała z 1781 r., który wznosił się przy rynku. W 1843 r. miejscowe dobra znalazły się we władaniu hrabiów Zamoyskich, z fundacji Elfrydy z Tyzenhauzów Zamoyskiej zbudowano tu w 1884 drewniany meczet[6].

W okresie II Rzeczypospolitej w latach 1921–1939 miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Iwie. Po agresji ZSRR na Polskę włączone do Białoruskiej SRR. W 1940 otrzymało status osiedla typu miejskiego i centrum rejonu.

Podczas okupacji hitlerowskiej, we wrześniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 4000 osób. We wrześniu 1943 roku Niemcy zlikwidowali getto, Żydów zamordowano w Staniewiczach, część wywieziono do obozów pracy i do obozów na Majdanku i Sobiborze[7].

Około 1960 zburzona barokową kapliczka przy drodze do Berezowiec. Od 2000 miasto.

W 1932 w Iwiu urodził się Stanisław Fita – polski historyk literatury, profesor.

Zabytki

edytuj

Zabytki miasta[8]:

  • Kościół pw. św. Piotra i Pawła z lat 1514-po 1544 w stylu późnogotyckim z fundacji Stanisława Kiszki, jego syna Piotra Kiszki i wnuka Stanisława. W 1560 zamieniony przez Annę z Radziwiłłów Kiszczynę na zbór kalwiński. Od 1612 roku ponownie katolicki. W 1631 roku Stanisław Kiszka odebrał kościół kalwinom i przekazał Bernardynom. W 1656 roku poważnie zniszczony w wyniku najazdu moskiewskiego. W 1727 roku ponownie konserwowany. W latach 1776-1780 przekształcono fasadę oraz chór muzyczny z fundacji Heleny Ogińskiej wg projektu Karola Schildhausa. Ambona późnobarokowa z 1777 roku (została zniekształcona podczas ostatniego remontu ponieważ usunięto zespolony z nią konfesjonał). Także z lat 1777-1780 pochodzą ołtarze. Organy z 1908 roku. Kościół wyremontowano w 2009 roku.
  • Klasztor Bernardynów z 1636 roku, pierwotnie trzy skrzydłowy z wirydarzem, wyremontowany około 1776 roku kosztem kasztelanowej wileńskiej Heleny Ogińskiej. Częściowo rozebrany przez Rosjan w XIX wieku. Obecnie istnieje tylko skrzydło zachodnie.
  • meczet drewniany z 1884 (przysiółek Murawszczyzna)[9]
  • mizar
  • cerkiew prawosławna pw. św. Gabriela Zabłudowskiego, parafialna
  • ruiny synagogi

Przypisy

edytuj
  1. Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
  2. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 89.
  3. Пасталеў на паўвека. Устаноўлены новы год заснавання Іўя
  4. Synody Arjan Polskich, Stanisław Szczotka s. 35. omen.aplus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-17)]..
  5. Grzegorz Rąkowski, Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi, Warszawa: Burchard Edition, 1997, s. 89, ISBN 83-904446-9-0, OCLC 835719268.
  6. Iwie. Meczet drewniany.. kresy.pl. [dostęp 2010-05-18].
  7. Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1169.
  8. Barbara Słania, Michał Łyszczarz: Tatarzy zachodniej Białorusi. arabia.pl, 2005-08-04. [dostęp 2010-05-18].
  9. Iwie [online], depot.ceon.pl [dostęp 2019-05-25] (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj