Iwie (miasto)

Iwie
Іўе
Herb	Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Wysokość	140 m n.p.m.
Populacja (2010); • liczba ludności	; 8100
Nr kierunkowy	+375 1595
Kod pocztowy	231337
	Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Iwie
	Położenie na mapie Białorusi Iwie
	53°55′51,3″N 25°46′13,3″E/53,930917 25,770361
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Iwie (błr. Іўе, Iuje; ros. Ивье, Iwje) – miasto na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, 8,1 tys. mieszkańców (2010), 158 km od Grodna. Miejscowość znana jest jako największe na Białorusi skupisko Tatarów.

Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie oszmiańskim województwa wileńskiego^[2].

Historia

Kościół śś. Piotra i Pawła przed 1914

Miejscowość założona w 1394 r.^[3] przy dworze książąt litewskich w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1566 Iwie były miasteczkiem w powiecie oszmiańskim, istniała tu szkoła braci polskich, której rektorem w latach 1585–1593 był Jan Namysłowski. Odbywały się też tu synody braci polskich^[4].

W 1598 w miasteczku Iwie osiedlili się pierwsi Tatarzy. W 1631 ufundowany został klasztor bernardyński przy istniejącym od XV w. kościele św. św. Piotra i Pawła^[5]. Po III rozbiorze Polski w 1795 miejscowość znalazła się w granicach Imperium Rosyjskiego. W 1830 roku spłonął parafialny drewniany kościół katolicki pod wezwaniem św. Michała z 1781 r., który wznosił się przy rynku. W 1843 r. miejscowe dobra znalazły się we władaniu hrabiów Zamoyskich, z fundacji Elfrydy z Tyzenhauzów Zamoyskiej zbudowano tu w 1884 drewniany meczet^[6].

W okresie II Rzeczypospolitej w latach 1921–1939 miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Iwie. Po agresji ZSRR na Polskę włączone do Białoruskiej SRR. W 1940 otrzymało status osiedla typu miejskiego i centrum rejonu.

Podczas okupacji hitlerowskiej, we wrześniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 4000 osób. We wrześniu 1943 roku Niemcy zlikwidowali getto, Żydów zamordowano w Staniewiczach, część wywieziono do obozów pracy i do obozów na Majdanku i Sobiborze^[7].

Około 1960 zburzona barokową kapliczka przy drodze do Berezowiec. Od 2000 miasto.

W 1932 w Iwiu urodził się Stanisław Fita – polski historyk literatury, profesor.

Zabytki

Zabytki miasta^[8]:

Kościół pw. św. Piotra i Pawła z lat 1514-po 1544 w stylu późnogotyckim z fundacji Stanisława Kiszki, jego syna Piotra Kiszki i wnuka Stanisława. W 1560 zamieniony przez Annę z Radziwiłłów Kiszczynę na zbór kalwiński. Od 1612 roku ponownie katolicki. W 1631 roku Stanisław Kiszka odebrał kościół kalwinom i przekazał Bernardynom. W 1656 roku poważnie zniszczony w wyniku najazdu moskiewskiego. W 1727 roku ponownie konserwowany. W latach 1776–1780 przekształcono fasadę oraz chór muzyczny z fundacji Heleny Ogińskiej wg projektu Karola Schildhausa. Ambona późnobarokowa z 1777 roku (została zniekształcona podczas ostatniego remontu ponieważ usunięto zespolony z nią konfesjonał). Także z lat 1777-1780 pochodzą ołtarze. Organy z 1908 roku. Kościół wyremontowano w 2009 roku.
Klasztor Bernardynów z 1636 roku, pierwotnie trzy skrzydłowy z wirydarzem, wyremontowany około 1776 roku kosztem kasztelanowej wileńskiej Heleny Ogińskiej. Częściowo rozebrany przez Rosjan w XIX wieku. Obecnie istnieje tylko skrzydło zachodnie.
meczet drewniany z 1884 (przysiółek Murawszczyzna)^[9]
mizar
cerkiew prawosławna pw. św. Gabriela Zabłudowskiego, parafialna
ruiny synagogi

Kościół św. Piotra i Pawła
Klasztor Bernardynów
Meczet
Mizar tatarski
Cerkiew św. Gabriela Zabłudowskiego

Przypisy

↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 89.
↑ Пасталеў на паўвека. Устаноўлены новы год заснавання Іўя
↑ Synody Arjan Polskich, Stanisław Szczotka s. 35. omen.aplus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-17)]..
↑ GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi, Warszawa: Burchard Edition, 1997, s. 89, ISBN 83-904446-9-0, OCLC 835719268 .
↑ Iwie. Meczet drewniany.. kresy.pl. [dostęp 2010-05-18].
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1169 .
↑ Barbara Słania, Michał Łyszczarz: Tatarzy zachodniej Białorusi. arabia.pl, 2005-08-04. [dostęp 2010-05-18].
↑ Iwie [online], depot.ceon.pl [dostęp 2019-05-25] (ang.).

Linki zewnętrzne

Strona władz rejonu. ivje.grodno.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-06)]. (ros. • ang.)
Zdjęcia z okolic (m.in. meczet i kościół w Iwiu). mahilou.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-06)].
Iwje, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 324 .

[1] Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..

[2] Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 89.

[3] Пасталеў на паўвека. Устаноўлены новы год заснавання Іўя

[4] Synody Arjan Polskich, Stanisław Szczotka s. 35. omen.aplus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-17)]..

[5] GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi, Warszawa: Burchard Edition, 1997, s. 89, ISBN 83-904446-9-0, OCLC 835719268 .

[6] Iwie. Meczet drewniany.. kresy.pl. [dostęp 2010-05-18].

[7] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1169 .

[8] Barbara Słania, Michał Łyszczarz: Tatarzy zachodniej Białorusi. arabia.pl, 2005-08-04. [dostęp 2010-05-18].

[9] Iwie [online], depot.ceon.pl [dostęp 2019-05-25] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]