Wikipedia

Jaskinia Kyrnyczky

Jaskinia Kyrnyczky (ukr. Печера Кирнички) – jaskinia we wsi Gródeku (rejon czortkowski, obwód tarnopolski, hromada Zaleszczyki). Znajduje się 700-800 m na północny wschód od wioski (trakt Kyrnyczky). Należy do obszaru krasowego Nyzhnosereсka[1].

Jaskinia Kyrnyczky
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Położenie

Gródek

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, blisko dolnej krawiędzi nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Jaskinia Kyrnyczky”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Jaskinia Kyrnyczky”
48°38′12,07″N 25°51′27,43″E/48,636686 25,857619

Toponimia edytuj

W katastrach speleologicznych występuje pod nazwą Jaskinia Budenna. Niestety nazwa ta nie jest dobra, ponieważ obiekty geograficzne (które nie występują w lokalnej mikrotoponimii) powinny być nazywane od nazw miejscowości, w których się znajdują lub w odniesieniu do cech geograficznych, przyrodniczych i historycznych, na których się znajdują lub są z nimi związane[1].

Opis edytuj

Jaskinia jest położona w miąższości piaszczystego wapienia, który leży na głębokości ponad 10 m. Jej nadległe skały są zmielone, a leżące pod nimi skały to dewońskie piaskowce[1].

Jest pozioma, dwupoziomowa, erozyjna, korozyjna i grawitacyjna. Znajduje się pomiędzy skałami, które odłamały się i osunęły kilka metrów wzdłuż wąwozu. Skała macierzysta tworzy szerokie na 30 m i wysokie na 5 m sklepienie groty o głębokości do 4 m[1].

Ma dwa poziomy: pierwszy to Pasaż Ossowskiego, a drugi to Pasaż Dobrianskiego. Ze szczelin pod baldachimem wypływają trzy źródła. Jednym z nich jest wodospad, który spływa z wystającej skały z wysokości 1,5 m. Osady (wypełniacze) szczeliny to glina i fragmenty wapienia[2].

Historia edytuj

Pierwsza eksploracja jaskini została przeprowadzona w 1890 roku przez polskiego archeologa i geologa Gotfryda Ossowskiego[3].

Znany galicyjski historyk lokalny Bohdan Janusz i historyk Aleksander Czołowski przypisali trakt średniowiecznym miejscom kultu religijnego, które chronologicznie sięgają XVII wieku[4][5].

W 1966 r. członkowie Tarnopolskiego Regionalnego Speleoklubu „Podillia” pod kierownictwem W. Apostoliuka dokonali speleologicznego opisu i mapowania jaskini. Jaskinia została ponownie zmapowana i opisana w 2005 roku przez Petro Płoszczańskiego, a nowe uzupełnienia do planu zostały wykonane przez Wołodymyra Dobrianskiego i Petro Płoszczańskiego w 2015 roku[1].

W 1990 r. Wołodymyr Dobrianskij przeprowadził badania archeologiczne i speleologiczne traktu i jaskini. Odkrył starożytności kultury trypolskiej z epoki eneolitu, wczesnej epoki żelaza i okresu rzymskiego. Po lewej stronie wąwozu, na drugim poziomie, odkryto nowe przejście. W pobliżu przejścia znajduje się masywny głaz, który oderwał się od litej skały. W jego zachodnim rogu znaleziono wykutą ludzką twarz, w pobliżu której w 2006 r. badano inskrypcje lapidarne w cyrylicy i znaki. Kilka słabo zachowanych znaków, które mogą odnosić się do tureckich lub germańskich run lub sarmackich tamg, zostało zbadanych po lewej stronie wodospadu w 2011 roku[6]. Ustaliliśmy również, że w tym miejscu mogło funkcjonować pogańskie sanktuarium, a później chrześcijańska pustelnia[7][8][9][10].

W 1994 r. pomnik przyrody został zbadany przez W. Artiucha w ramach wspólnej ekspedycji ekologicznej „Dnister” Towarzystwa Lwa, Karpackiej Ekspedycji Narodowej Akademii Nauk Ukrainy i Lwowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki, który wykonał niewielki wykop w jaskini (gdzie znajduje się Przejście Osowskiego), gdzie znalazł grot strzały do łuku i fragmenty XIV-wiecznej ceramiki[11][12][13].

Była ona wykorzystywana zarówno do celów religijnych, jak i obronnych i fortyfikacyjnych - stanowiła bezpieczne schronienie dla okolicznych mieszkańców w czasie zagrożenia wojennego[14]. W szczególności podczas II wojny światowej znajdowała się tu baza UPA[1].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f Добрянський В., Площанський, П. Про обстеження печер на території природнього парку «Дністровський каньйон» в Заліщицькому районі, Туризм, географія, краєзнавство: актуальні проблеми теорії і практики: Матеріали міжнародної науково-практичної конференції (м. Тернопіль, 16-17 травня 2019 р.), Тернопіль: Редакційно-видавничий відділ Тернопільського національного педагогічного університету імені Володимира Гнатюка, 2019, s. 253—268.
  2. ↑ Площанський, П. Карстово-спелеологічні об'єкти, Літопис природи НПП «Дністровський каньйон», Том 1 за 2012 р., Заліщики: [б. в.], 2013, s. 141—226. Реєстраційний номер депонування № 0114U006354, від 03.02.2015 р.
  3. ↑ Ossowski, G. Sprawozdanie drugie z wycieczki paleoetnologicznej po Galicji Wschodiej w r. 1890, Zbior wiadomosci antropologii krajowej, t. XV — Krakow: [б. в.], 1891, s. 1—88
  4. ↑ Janusz, B. Zabutki przedhistoryczne Galicij Wschodniej, Lwow [б. в.], 1918, 310 s.
  5. ↑ Czolowski, A. Przeszlosc i zabutki woiewodstwa Tarnopolskego / А. Czolowski, В. Janusz, Tarnopol: [б. в.], 1926, 198 s.
  6. ↑ Добрянський, В. Про археологічно-спелеологічне обстеження в с. Городок, що на Тернопільщині, Археологія і фортифікація України. IV Всеукраїнська науково-практична конференція Кам'янець-Подільського Державного історичного музею-заповідника, присвячена 180-й річниці від дня народження Володимира Боніфакійовича Антоновича (1834—1908), Кам'янець-Подільський: «Медобори 2006», 2014, s. 40—42.
  7. ↑ Добрянський, В. Печера в Гиньківцях, Гомін віків. Науково-краєзнавчий літописний збірник Заліщанщини, Випуск 6. Заліщики: ВІЦ «Місто», 2021, s. 3—7.
  8. ↑ Добрянський, В. Печера в Гиньківцях: старожитності та повстанська звитяга, Вільне життя плюс, 30.04.2021, № 33, s. 3, (Сторінками історії).
  9. ↑ Добрянський, В. Про результати археологічних обстежень пам'яток голіградської культури на півдні Тернопільської області, Наукові записки Національного заповідника «Замки Тернопілля», Збараж: «Вік», 2013, s. 59—63
  10. ↑ Добрянський, В. Печерні християнські скити Лівобережжя Середнього Дністра, Переяславівка: Наукові записки Національного історико-етнографічного заповідника «Переяслав»: Збірник наукових статей, 2015, Випуск 9 (11), s. 143—152.
  11. ↑ Артюх, В. Нові печерні пам'ятки Середнього Подністров'я, Скелі й печери в історії і культурі стародавнього населення України, Львів: [б. в.], 1995, s. 3—7.
  12. ↑ Артюх, В. Робота в печерних пам’ятках Дністровського каньйону, Матеріали IX Подільської історико-краєзнавчої конференції. — Кам'янець-Подільський: [б. в.], 1995, s. 139
  13. ↑ Артюх, В. Археологічні роботи експедиції «Дністер» на Тернопільщині, Археологія Тернопільщини, Тернопіль: Джура, 2003, s. 251—261
  14. ↑ Добрянський, В. Природні карстові порожнини Західного Поділля як оборонно-фортифікаційні об'єкти, Наукові записки Національного заповідника «Замки Тернопілля», Збараж: «Вік», 2013, s. 118—124
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jaskinia_Kyrnyczky&oldid=72827592”