Kamienica przy pl. Wolności 10 we Wrocławiu
Kamienica przy pl. Wolności 10 – zabytkowa kamienica we Wrocławiu, znajdująca się przy Placu Wolności we Wrocławiu, pierwszy wrocławski monumentalny gmach bankowy o fasadach licowany kamieniem.
 nr rej. A/1662/364/Wm z 21.10.1978[1]
| |
 Kamienica przy pl. Wolności 10 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
pl. Wolności 10 |
| Typ budynku |
kamienica |
| Kondygnacje |
cztery |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51,107534°N 17,026673°E/51,107534 17,026673 | |
Historia kamienicy edytuj
Budynek został wzniesiony w 1876 roku jako gmach bankowy. Inwestycja została zainicjowana przez Bank Rzeszy (Reichbank), który powstał w 1875 roku, w miejsce Banku Królewskiego przekształconego w 1846 roku w Bank Pruski[2][3]. Ówczesna siedziba banku znajdowała się w budynku konwiktu Świętego Józefa przy ul. Kuźniczej 35[2]. Projektantem gmachu był Johann Eduard Jacobsthal[a], berliński projektant, autor projektów budynków bankowych w Hanowerze, Kassel i Kolonii; nauczyciel m.in. Richarda Plüddemanna[2].
Budynek został wzniesiony w duchu helleńskiego renesansu, nawiązując do włoskich pałaców miejskich i tamtejszych gmachów bankowych. Swoją formą nawiązywał do istniejących już przy Forum Królewskie reprezentatywnych budynków stworzonych i zaprojektowanych przez cenionych architektów: południowego skrzydła Pałacu Królewskiego autorstwa Friedricha Stülera, budynku Generalnej Komendantury i Teatru Miejskiego autorstwa obu Carla Langhansa a po pożarze Carla Lüdecke, budynku Nowej Giełdy również autorstwa Lüdecke oraz gamach Stanów Śląskich a od 1899 siedziba Śląskiego Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności[2]. Wszystkie te budynki utrzymane były w stylach spokojnego renesansu florenckiego lub ceglanego neogotyku. W latach 1922-1928 kamienica została nieznacznie przebudowana[2]. Budynek do 1945 roku był siedzibą Banku Rzeszy. W 1945 roku w jego murach otworzono siedzibę Narodowego Banku Polskiego[5].
Opis architektoniczny edytuj
Nowa siedziba banku była czterokondygnacyjnym budynkiem wzniesionym na planie litery "U", o dwunastoosiowej fasadzie i sześcioosiowym ryzalicie w jej części centralnej[2]. Boczne oficyny otaczały wewnętrzny brukowany dziedziniec[5]. Część parterowa jak i mezzanin była boniowana. Cała fasada licowana była kamieniem (piaskowcem) co podnosiło rangę budowli i stanowiło pierwszą taką próbą dla budynków komercyjnych[2][6]. Fasada podzielona była horyzontalnymi gzymsami podokiennymi a nad częścią parterową umieszczono fryz[2]. Całość zamykał wydatny gzyms wieńczący[7] wsparty na krokosztynach[8]. Pomiędzy oknami mezzanina, nad parterem umieszczone zostały rzeźbione lwie głowy a poniżej, w skrajnych osiach pozornego ryzalitu ślepe tarcze heraldyczne[8]. Budynek nakryty był dwuspadowym dachem o małym nachyleniu[6]. Do budynku prowadziły dwa wejścia umieszczone w skrajnych osiach, przy czym wejście wschodnie, jego portalowi nadano bogatszą formę aediculi. Również elewacje tylne otrzymały bogatą w szczegóły dekorację[7].
Niemal całą część parterową zajmowała sala operacyjna[8]. usytuowana wzdłuż osi poprzecznej gmachu, podzielona dwoma rzędami filarów olicowanymi płytkami imitującymi zielony marmur[4]. W latach 1922-1928 gmach był nieznacznie przebudowany[7]. Inny drobny remont miał miejsce w 1936 roku[6].
Po 1945 roku edytuj
W 1946 roku budynek dostosowano do potrzeb nowego banku. Dobudowano szereg ścian działowych, oblicowano ściany i słupy w sali operacyjnej. Nad wejściem głównym, w portalu umieszczono napis: "Narodowy Bank Polski"[5]. Do 2004 roku w gmachu znajdował się II Oddział Wrocławskiego Banku Zachodniego WBK SA[3]. Przez kolejne 10 lat budynek stał pusty. W 2017 roku, po dwóch latach prac adaptacyjnych, w budynku otworzono pierwszy AC Hotel by Marriott w Polsce. Hotel może pomieścić ponad 200 gości w 91 pokojach[9].
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d e f g h Kirschke 2005 ↓, s. 40-41.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 55.
- ↑ a b Harasimowicz 1998 ↓, s. 229.
- ↑ a b c Zbigniew Łabędzki, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Plac Wolności 10. zabytek.pl, 1979. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
- ↑ a b c Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 393.
- ↑ a b c Kirschke 2005 ↓, s. 41.
- ↑ a b c Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 394.
- ↑ Pierwszy AC Hotel by Marriott w Polsce już funkcjonuje
Bibliografia edytuj
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890–1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6.