Kościół św. Bartłomieja w Staszowie
Kościół pw. św. Bartłomieja w Staszowie (staszowska fara) – kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem św. Bartłomieja ulokowany w Staszowie w diecezji sandomierskiej.
 479/A z 15 kwietnia 1967[1]
| |||||||||
 Kościół pw. św. Bartłomieja w Staszowie | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Staszowa  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |||||||||
Położenie na mapie powiatu staszowskiego  | |||||||||
Położenie na mapie gminy Staszów  | |||||||||
 50°33′48″N 21°10′18″E/50,563333 21,171667
| |||||||||
Historia edytuj
Istnienie pierwszej drewnianej świątyni datuje się na początek XIII w. Drewniany kościół został spalony przez najazd Tatarów w 1241 roku. Na jego miejsce w latach 1342–1343 wybudowano murowany, w stylu gotyckim. Fundatorką kościoła była Dorota Tarnowska, dziedziczka Staszowa. W 1345 r. świątynię konsekrował Jan Grot ze Słupowa, biskup krakowski.
Kościół zwrócony jest głównym wejściem na zachód, ołtarzem na wschód. Od strony zachodniej w 1610 r., staraniem Gabriela Tęczyńskiego, dobudowano wieżę na planie kwadratu. Poniżej gzymsu koronującego wieżę umieszczono astragal wykonany techniką sgraffito. Kolejna przebudowa fary miała miejsce w 1625 r., kiedy to wykonano nowe sklepienia i podziały oraz zmieniono wnętrze. Ołtarz główny jest późnobarokowy, z Ukrzyżowanym Chrystusem, a na zasuwie z wizerunkiem świętego Bartłomieja. W 1657 r. kościół zdewastowały wojska siedmiogrodzkie i kozackie Jerzego II Rakoczego. W latach 1770-1780 nastąpiła kolejna przebudowa wnętrza kościoła.
Kaplica Matki Boskiej Różańcowej edytuj
Jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych Staszowa. W latach 1610–1625 (data orientacyjna), dzięki Katarzynie z Leszczyńskich Tęczyńskiej, wzniesiono od strony północnej kaplicę Matki Bożej Różańcowej zwaną też kaplicą Tęczyńskich[2]. Ta nagrobna kaplica reprezentuje umiarkowany nurt manieryzmu zwany krakowsko-pińczowskim, nawiązujący do tradycji Santi Gucciego. Kaplica zbudowana jest na rzucie kwadratu, nakryta kopułą z latarnią, na zewnątrz ośmioboczna, wewnątrz kolista. Wrażenie wysokiego sklepienia potęgowane jest przez lekkie nachylenie ścian do środka. W głównym, późnobarokowym ołtarzu kaplicy pochodzącym z drugiej połowy XVIII w., umieszczonym naprzeciwko wejścia, znajduje się obraz olejny na płótnie Matki Boskiej Różańcowej z Dzieciątkiem. Z zewnątrz kaplica pokryta jest pasami boniowania z piaskowca. Kaplicę wspólnie ufundowali Andrzej i Katarzyna Tęczyńscy, w ich zamyśle kaplica ta miała pełnić funkcję kaplicy grobowej. Renowacja kaplicy przeprowadzona została w latach 2005-2006.
-
Kaplica z zewnątrz -
Boniowanie zewnętrznej ściany kaplicy -
Sklepienie kaplicy -
Tablica wmurowana w wejściu do kaplicy -
Ołtarz główny kaplicy -
Kościół przed 1915
Plebania i dzwonnica edytuj
W 1825 r. w zespole kościelnym wzniesiono plebanię skierowaną frontem do ul. Szpitalnej. W 1944 r. mieścił się w niej punkt szpitalny. W 1829 roku wzniesiono od zachodu dzwonnicę. Oba obiekty reprezentują styl klasycystyczny, zostały zaprojektowane przez inż. Feliksa Popławskiego. Na ścianie dzwonnicy znajduje się tablica poświęcona proboszczowi parafii Julianowi Brzozowskiemu.
XX i XXI wiek edytuj
W 1907 r., dzięki staraniom ówczesnego proboszcza ks. Wawrzyńca Sieka, dostawiono od strony południowej boczną kruchtę w stylu eklektycznym. W tym samym stylu wzniesiono od strony północnej wolnostojący dom pogrzebowy (kostnicę). Całość zespołu kościelnego otoczona została grubym kamiennym murem z lokalnego kamienia. Zespół kościelny uniknął zniszczeń podczas działań wojennych prowadzonych w pierwszej połowie XX w. Kościół był restaurowany w 1972 r., a następnie w 1990 r., kiedy to ściany i sufit pokryto barwnymi malowidłami. Świątynię poddano gruntownej renowacji w latach 2001–2011.
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 65.
- ↑ Tomasz Bielecki: Zespół kościelny p.w św. Bartłomieja Apostoła w Staszowie. Staszów: 2005, s. 28-29. ISBN 83913211-2-6.
Bibliografia edytuj
- Tomasz Bielecki, Zespół kościelny p.w. św. Bartłomieja Apostoła w Staszowie, Staszów 2005, ISBN 83-913211-2-6
- Agata Ł. Bazak, Kościół pw. świętego Bartłomieja i kaplica Tęczyńskich w Staszowie, Sandomierz 2020, ISBN 978-83-8064-816-6.
- Agata Ł. Bazak, Perła Staszowa. Kaplica Matki Bożej Różańcowej, Sandomierz 2018, ISBN 978-83-8064-617-9.