Wikipedia

Kościół św. Euzebiusza w Arnhem

kościół w Arnhem, Holandia

Kościół św. Euzebiusza (niderl. Sint Eusebiuskerk[1]) – zabytkowy kościół w Arnhem w Holandii, wzniesiony w XV–XVI w. w stylu gotyckim na miejscu starszego kościoła św. Marcina.

Kościół św. Euzebiusza
w Arnhem
Sint Eusebiuskerk
8336 i 8337 z 14 października 1965[1][2]
Ilustracja
Kościół św. Euzebiusza, widok od południa
Państwo

 Holandia

Prowincja

 Geldria

Miejscowość

Arnhem

Adres

Kerkplein 1[1]

Wyznanie

protestanckie

Kościół

Kościół Protestancki w Holandii

Protestantse Gemeente Arnhem[3]

Imię

św. Euzebiusza

Położenie na mapie Geldrii
Mapa konturowa Geldrii, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Euzebiuszaw Arnhem”
Położenie na mapie Holandii
Mapa konturowa Holandii, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Euzebiuszaw Arnhem”
Ziemia51°58′44,6″N 5°54′37,0″E/51,979056 5,910278
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia edytuj

Budowa kościoła została rozpoczęta w 1452 i trwała do ok. 1570. Wzniesiono go w centrum Arnhem, na miejscu dawniejszego, pochodzącego z IX w. kościoła pod wezwaniem św. Marcina[7][8] (ten był stopniowo rozbierany w trakcie budowy, do ok. 1511[8]). Rajcy miejscy zdecydowali o budowie nowej świątyni, aby miasto szczyciło się większym, bardziej reprezentacyjnym kościołem, dodającym miastu splendoru. Było to związane z faktem, że coraz częściej zaczynało ono pełnić funkcje stołecznego miasta księstwa Geldrii. Sprzyjał tym planom ówczesny władca Geldrii Arnold z Egmond, którego przedstawiciel położył kamień węgielny pod budowę świątyni[9]. W 1453 z opactwa Prüm trafiły tu relikwie św. Euzebiusza, co zadecydowało o nowym wezwaniu[7][10][11]. Jako pierwszy wzniesiono korpus nawowy z wieżą, potem prezbiterium z ambitem, a na końcu ramiona transeptu[8].

W 1538 w nieukończonej jeszcze świątyni pochowano syna Arnolda, księcia Geldrii Karola z Egmond. Był on wielkim dobroczyńcą kościoła i zmarł w Arnhem, jednak pochowanie go w tym miejscu nastąpiło wbrew jego ostatniej woli – chciał być pochowany w klasztorze kartuzów Monnikhuizen pod miastem, stanowiącym dawną nekropolię władców geldryjskich. Decyzję zmieniono pod naciskiem mieszczan Arnhem, a u kartuzów pochowano jedynie organy wewnętrzne księcia[9].

Świątynia była wzniesiona na potrzeby kultu katolickiego[12], lecz w 1578 kościół przejęli protestanci, którzy nazywali go „wielkim kościołem” (niderl. Grote Kerk)[8]. Miało to wpływ na wygląd jego wnętrza – usunięto posągi, ołtarze i freski[7][12]. W latach 1650–1651 dodano górną, ośmioboczną część wieży[8].

W końcu XIX w. rozpoczęto restaurację znajdującego się w złym stanie kościoła; trwała ona do 1930[7]. W 1944 podczas walk o Arnhem, toczonych w ramach operacji „Market Garden”, kościół został poważnie zniszczony: uległ pożarowi, zniszczone zostało drewniane wyposażenie i dachy. Zimą 1944/1945, gdy wycofujący się Niemcy wysadzali most na Renie, runęła wieża, niszcząc także korpus nawowy. Po wojnie podjęto decyzję o odbudowie zrujnowanego kościoła, którą zakończono w 1964[7][8]. Odbudowa w pewnym stopniu zmieniła jego kształt – otrzymał wyższą wieżę, na której umieszczono nowoczesne rzeźby, dodano też łęki oporowe[8]. Już w 1972 zaszła konieczność podjęcia ponownej restauracji[7].

Kościół służy głównie jako przestrzeń wystawiennicza, nabożeństwa są w nim odprawiane raz w miesiącu[13].

Architektura edytuj

Kościół jest dużą, późnogotycką budowlą[7]. Ma formę trójnawowej bazyliki[1] z transeptem, z prezbiterium otoczonym ambitem. Posiada bogatą, ozdobną kamieniarkę, typową dla gotyku płomienistego. Inspiracją dla architektów świątyni była katedra św. Wiktora w Xanten[14]. Mimo długiego okresu budowy, świątynia jest spójna stylowo. Zbudowana jest głównie z cegły, kamienia użyto jedynie na zewnątrz wieży. Plan prezbiterium i ambitu jest nieco niesymetryczny, co wynika z wykorzystania fundamentów wcześniej planowanej budowli[8].

W kościele znajduje się monumentalny, renesansowy nagrobek księcia Geldrii Karola z Egmond, wykonany w 1539[9][15]. Grobowiec wykonany jest z czarnego marmuru, na którym umieszczono szesnaście reliefów wykonanych z białego marmuru i alabastru. Nagrobek wieńczy alabastrowa figura zmarłego księcia, wyobrażonego z hełmem u stóp, zapewne niegdyś złocona, otoczona sześcioma lwami[9]. Organy kościelne pochodzą z końca XVIII w. – przeniesiono je tutaj w miejsce organów zniszczonych podczas II wojny światowej z Amsterdamu. Ponadto na wieży umieszczono carillon złożony z 54 dzwonów o łącznej wadze 40 ton[16] oraz szklane balkony, z których można podziwiać panoramę miasta oraz zewnętrzne dekoracje kościoła[17]. Prowadzi na nią panoramiczna winda wywożąca zwiedzających na wysokość 73 m. Dostępne są także odkryte w XX w. fundamenty dawnego kościoła św. Marcina[15].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d 8336 Grote/Sint Eusebiuskerk Kerkplein 1 6811 EB te Arnhem. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. [dostęp 2018-07-23].
  2. ↑ 8337 Kerkplein 1 6811 EB te Arnhem. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. [dostęp 2018-07-23].
  3. ↑ Kerstnachtdienst in Eusebius. Protestantse Gemeente te Arnhem. [dostęp 2018-07-23]. (niderl.).
  4. ↑ Arnhem begint met restauratie Eusebiuskerk. de Volkskrant, 2011-08-25. [dostęp 2018-07-23]. (niderl.).
  5. ↑ Andries Ponsteen, with the assistance of Rijk van Vulpen: 75 resounding years. Van Vulpen brothers pipe organ builders. 1940–2015. ca. 2015, s. 32.
  6. ↑ Arnhem, Eusebius. W. Verburg. [dostęp 2018-07-23].
  7. ↑ a b c d e f g Geschiedenis. [w:] Eusebius. Historisch en eigentijds [on-line]. Stichting Eusebius Arnhem. [dostęp 2018-07-04].
  8. ↑ a b c d e f g h Arnhem (G): St. Eusebius. [w:] Archimon: The virtual museum of religious architecture in The Netherlands [on-line]. [dostęp 2018-07-04].
  9. ↑ a b c d Gerard Nijsten: In the Shadow of Burgundy: The Court of Guelders in the Late Middle Ages. Cambridge: Cambridge University Press, 2004, s. 75–76, 88, 285–288, seria: Cambridge studies in medieval life and thought; 4th ser.. 58. ISBN 0-521-82075-8.
  10. ↑ Wie was Eusebius?. [w:] De Eusebiuskerk Arnhem [on-line]. Stichting Eusebius Arnhem. [dostęp 2019-01-17].
  11. ↑ Heilige Eusebius, patroon van de stad Arnhem. [w:] Oud-Katholieke Parochie 'St. Willibrordus' Arnhem [on-line]. Oud-Katholieke Parochie St. Willibrordus, Arnhem. [dostęp 2018-09-07].
  12. ↑ a b Na 1579 - Van katholiek naar protestant. Stichting Eusebius Arnhem. [dostęp 2018-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-24)].
  13. ↑ The Eusebius Church. NBTC Holland Marketing. [dostęp 2018-07-23].
  14. ↑ Bouwkundig meesterwerk. [w:] Eusebius. Historisch en eigentijds [on-line]. Stichting Eusebius Arnhem. [dostęp 2018-07-04].
  15. ↑ a b De Kerkzaal. [w:] De Eusebiuskerk Arnhem [on-line]. Stichting Eusebius Arnhem. [dostęp 2019-01-17].
  16. ↑ Panoramalift & Glazen Balkons. [w:] Eusebius [on-line]. Stichting Eusebius Arnhem. [dostęp 2019-04-10].
  17. ↑ Orgel & Carillon. [w:] Eusebius [on-line]. Stichting Eusebius Arnhem. [dostęp 2019-04-10].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_św._Euzebiusza_w_Arnhem&oldid=66727850”