Kościół św. Jakuba w Częstochowie

Kościół św. Jakuba
	nr rej.:; - A/644/2020 z 13.05.2020 (woj. śląskie); - A/550/93 z 30.10.1993 (woj. częstochowskie)
	kościół parafialny
	; Kościół św. Jakuba od strony Placu Władysława Biegańskiego
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Częstochowa
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Jakuba Apostoła w Częstochowie
Wezwanie	św. Jakuba Apostoła (Większego)
Historia
Data zakończenia budowy	1870–1872
Dane świątyni
	Położenie na mapie Częstochowy Kościół św. Jakuba
	Położenie na mapie Polski Kościół św. Jakuba
	Położenie na mapie województwa śląskiego Kościół św. Jakuba
	50°48′46″N 19°06′47″E/50,812778 19,113056
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Kościół św. Jakuba w Częstochowie – kościół w częstochowskim śródmieściu. Znajduje się przy Placu Władysława Biegańskiego.

Historia edytuj

Około 1582 roku Jakub Zalejski wybudował w tym miejscu drewnianą kapliczkę św. Jakuba wraz z przytułkiem dla chorych pielgrzymów. Wówczas była ona umiejscowiona na pustej przestrzeni między Częstochową a Częstochówką. Około 60 lat później prowincjał zakonu paulinów Andrzej Gołdunowski ufundował nową, murowaną kaplicę^[3].

W 1683 roku odwiedził ją król Jan III Sobieski jadąc pod Wiedeń. Było to 24 lipca, w dniu kiedy to jego syn Jakub obchodził imieniny i całą rodziną odwiedzili kościół jego patrona. W 1786 roku przybyły do Częstochowy mariawitki, które prowadziły szkołę dla dziewcząt^[3] i osiadły w tej świątyni do czasu wybudowania własnej siedziby, czyli do 1862 roku.

W 1864 r. zakon ten został jednak skasowany, a opuszczona świątynia zaczęła popadać w ruinę. W 1869 roku władze carskie przejęły ten teren i z inicjatywy naczelnika powiatu częstochowskiego Parmena Kaszernikowa na miejscu kościoła św. Jakuba wybudowały w stylu bizantyjskim cerkiew św. Cyryla i Metodego projektu Aleksandra Lie^[3], wzorowaną na warszawskiej cerkwi św. Marii Magdaleny^[4].

Cerkiew została poświęcona 15 października 1872 r. przez arcybiskupa chełmskiego i warszawskiego Joannicjusza w obecności namiestnika Królestwa Polskiego, Fiodora hr. Berga^[3]. Przejściowo wokół cerkwi mieścił się cmentarz prawosławny, który po niedługim czasie został zlikwidowany.

Po wejściu do miasta Niemców w 1914 roku cerkiew stała się katolickim kościołem garnizonowym, a po zakończeniu I wojny światowej Polacy w ramach akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych zatrzymali ją w rękach katolików – początkowo jako kościół garnizonowy^[3], potem jako kościół filialny parafii św. Zygmunta. Świątynia ta pełniła również funkcję kościoła wojskowego pod wezwaniem św. Stanisława Kostki.

W 1937 r. biskup częstochowski utworzył w kościele parafię św. Jakuba, a jej proboszcz Wojciech Mondry przystąpił do realizacji przygotowywanych od dawna planów wyburzenia świątyni i wzniesienia nowej, w stylu modernizmu. W tym samym roku powstał Komitet Przebudowy Kościoła. Nad komitetem patronat objął premier gen. Felicjan Sławoj-Składkowski, a prezydent miasta Jan Szczodrowski wystosował do mieszkańców apel o składanie środków na przebudowę. Opracowanie projektu powierzono krakowskiemu architektowi Zygmuntowi Gawlikowi, rozpoczęto także gromadzenie materiałów budowlanych^[3].

Inwestycji nie zrealizowano z powodu wybuchu II wojny światowej. W trakcie okupacji władze niemieckie wykorzystały zebrane materiały na budowę bunkrów, a kościół przekazały 3 lutego 1943 roku ludności prawosławnej oraz pomocniczym wojskom rosyjskim i ukraińskim. 9 sierpnia 1946 r. cerkiew ponownie stała się katolickim kościołem garnizonowym, a 2 marca 1947 r. została przekazana parafii św. Jakuba^[3].

W 1948 r. proboszcz Mondry usunął bizantyńskie kopuły – środkowe zamienił na półkoliste, a boczne zastąpił stożkowatymi daszkami. Natomiast ks. proboszcz kanonik Tadeusz Ojrzyński dokonał latach 1969–1974 gruntownej przebudowy wnętrza budowli na styl świątyni wczesnochrześcijańskiej według proj. Stanisława Pospieszalskiego i przyozdobiono je dekoracją sgraffitową wykonaną przez Marię Antoninę Kozłowską i Zofię Szczerba. Ściany boczne obito drewnianą boazerią, a okna wyposażono w nowe witraże. Jednakże do dziś budowla ta zachowała cechy architektury neobizantyjskiej^[5].