Kościół św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Szczepankowie
Kościół św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Szczepankowie – kościół rzymskokatolicki mieszczący się we wsi Szczepankowo, w województwie podlaskim. Należy do dekanatu Łomża – św. Brunona diecezji łomżyńskiej.
![]() | |||||||||
kościół parafialny | |||||||||
![]() widok ogólny | |||||||||
Państwo | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miejscowość | |||||||||
Wyznanie | |||||||||
Kościół | |||||||||
Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie gminy Śniadowo ![]() | |||||||||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||||||||
53,119445°N 21,949983°E/53,119445 21,949983 |
Kościół usytuowany jest w centrum miejscowości, po zachodniej stronie drogi biegnącej przez wieś[2]. Położony na cmentarzu ogrodzonym kamiennym murem, w którego północną pierzeję włączona jest XIX-wieczna ceglana kaplica grobowa Franciszki Grabowskiej[2].
Historia
edytujKościół drewniany z XII wieku
edytujPoczątki parafii w Szczepankowie wiążą się z obecnością benedyktynów. Wieś Szczepankowo była własnością benedyktynów płockich, a później pułtuskich, od XII wieku. Darowizny dokonał biskup płocki Werner w 1169 roku. Parafia i pierwszy, drewniany kościół został ufundowany przez benedyktynów najprawdopodobniej u schyłku XII wieku. Akta wizytacji kościelnej z 1709 roku podają późniejszą datę pisząc że „kościół został ufundowany w części przez księdza Wojanskiego – Kanclerza Książąt Mazowieckich i w części przez Przewielebnych Opatów Płockich w 1242 roku”. Taką datę erygowania parafii i kościoła w Szczepankowie podaje również Katalog Zabytków Sztuki w Polsce.
Kościół murowany z XVI wieku
edytujPod opieką benedyktynów
edytujPierwszy kościół był z pewnością drewniany. Najprawdopodobniej uległ spaleniu więc w jego miejsce zakonnicy rozpoczęli budowę obecnej murowanej świątyni. Rok rozpoczęcia budowy obecnego kościoła akta wizytacji późniejszej datują na 1537 rok. Dzieło rozpoczął opat Łukasz zwany Muratorem, archidiakon w Dobrzyniu nad Wisłą. Budowę kościoła kontynuował i doprowadził do obecnego kształtu jego następca opat Jan Dziedzicki w 1546 roku. W 1547 roku kościół został ukończony i konsekrowany pod wezwaniem św. Wojciecha i św. Małgorzaty[3][2].
Wizytacja z 1609 roku opisuje, że był to kościół murowany, z sześcioma kolumnami, przykryty stropem z desek. W prezbiterium strop był malowany, podłoga drewniana, a przy ołtarzu głównym ceglana. Ołtarze były cztery, dwa z nich konsekrowane. W łuku tęczowym znajdowała się grupa Ukrzyżowania – Krucifiks oraz Matka Boża i św. Jan. W kościele były organy. Kościół pokrywał dach ceramiczny. W murowanej wieży były trzy działające dzwony. Na cmentarzu przykościelnym znajdowało się drewniane ossarium. Teren był ogrodzony drewnianymi deskami o czterech wejściach.
Kilkanaście lat później, przypuszczalnie w 1618 roku, przebudowano szczyty wieży[2]. W 1709 roku kościół został częściowo wyremontowany przez księdza Walentego Żółtowskiego.
Przed 1740 rokiem kościół spłonął[2]. Jego odbudowę podjął prepozyt ksiądz Grzegorz Babacki. Ze współczesnych badań dendrochronologiczych wiadomo, że w 1740 roku powstała nowa więźba storczykowa nad nawą i prezbiterium, a trzy lata później wykonano nową konstrukcję nad wieżą. Do kościoła wstawiono trzy nowe monumentalne ołtarze w 1753 roku. Wykonano także nową ambonę i prospekt organowy, zachowane do dzisiaj bez większych zmian, oraz -nieistniejącą obecnie – belkę tęczową, mającą formę dwóch karbowanyych wstęg, ozdobionych liśćmi i rozetkami. Na belce opierał się Krucifiks, aktualnie zawieszony w kruchcie głównej.
Pod zaborem pruskim
edytujW 1793 roku wieś Szczepankowo została przejęta od benedyktynów przez rząd pruski. W początkach XIX wieku stanowiła dzierżawę rządową w rękach Stanisława Skarżyńskiego, a następnie Antoniego Bykowskiego, sędziego pokoju powiatu łomżyńskiego. Ok 1820 roku, wieś jako posag Józefy Bykowskiej, córki Antoniego, przeszła w posiadanie generała Wojska Polskiego Ottona Henryka Milberga.
W 1822 została dobudowana kruchta w ścianie południowej. W tym samym roku benedyktyni pułtuscy zrezygnowali z zarządzania parafią w Szczepankowie. Nowy właściciel Szczepankowa generał Milberg, po przejściu na katolicyzm, przeprowadził w 1835 roku remont kościoła, w którym, z części zakrystii wydzielono kaplicę kolatorską, a pod nią wydrążono kryptę grzebalną. Podczas tego remontu, oprócz przebudowy zakrystii, wykonano portale w prezbiterium, wprowadzono okna czwórlistne, zmieniono kompozycję ściany północnej i wejścia. W kościele w tym czasie było sześć ołtarzy: Ołtarz Wielki, dwa większe po obu stronach, w nawach dwa mniejsze, a szósty w kaplicy kolatorskiej. Trzy największe ołtarze zostały następnie „suto wyzłocone” w roku 1872.
W kolejnych latach, szczególnie po 1885 roku, stan kościoła znacznie się pogorszył. Szczególnie dach, podłoga i okna kościoła wymagały „rychłego naprawienia”. W 1889 roku w miejscu dotychczasowej kruchty została wybudowana nowa – neogotycka. Dodatkowo empora chóru została wzmocniona przez podparcie jej dwoma żeliwnymi filarami. W latach 1903–1905 wykonano nowe pokrycie dachu z blachy ocynkowanej. W 1913 roku zastąpiono drewnianą podłogę płytkami ceramicznymi.
Okres I wojny światowej
edytujW 1915 roku kościół został poważnie uszkodzony podczas działań wojennych. Zniszczona była wieża, dach, sufit był „pocięty przez pociski”. Trzy dzwony zostały przewiezione do Rosji. Zniszczony został mur ogrodzenia. W kolejnych latach przeprowadzono remont kościoła.
Po I wojnie światowej
edytujW 1920 roku drewniany sufit został otynkowany i pomalowany. W roku 1929 zaś naprawiono dach i wymieniono okna oraz wykonano betonową lamperię z profilowanym gzymsem wewnątrz kościoła.
Po II wojnie światowej
edytujPo II wojnie światowej stopień zniszczeń szczepankowskiej fary był niewielki. Większy remont przeprowadzono w latach 1968–1970. W tym czasie uzupełniono ubytki cegły w szkarpach, wykonano „przecierkę” tynków we wnętrzu, na które naniesiono obecne polichromie oraz przeprowadzono remont parkanu okalającego cmentarz przykościelny.
W III Rzeczypospolitej
edytujW latach 2006–2016 wymieniono poszycie dachowe na blachę miedzianą, wykonano drenaż wokół kościoła oraz chodnik procesyjny, odrestaurowano dwa mniejsze ołtarze w nawach bocznych, organy i ambonę, wykonano nową instalację elektryczną i nagłaśniającą wewnątrz świątyni oraz instalację zewnętrznego oświetlenia budynku kościoła oraz terenu przykościelnego. W roku 2020 wykonano ogrzewanie podłogowe w całości Kościoła i odrestaurowano ścianę południową oraz wybudowano dwie nowe przypory na fundamentach przypór pierwotnych.
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2021-01-27] .
- ↑ a b c d e f Kościół par. pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika Szczepankowo,.
- ↑ Historia Parafii.
Bibliografia
edytuj- Katalog zabytków sztuki w Polsce. Seria Nowa, t. 9: Województwo łomżyńskie, z. 1: Łomża i okolice, Warszawa 1982, s. XI, 60-65
- Galicka I., Z problemów gotyckiej architektury sakralnej Mazowsza, „Biuletyn Historii Sztuki” 1987, R. XLIX, nr 1/2, s. 145–164