Kodeks Watykański Gr. 354

(Przekierowano z Kodeks Watykański 354)

Codex Vaticanus Gr. 354, oznaczany symbolami S albo 028 (Gregory-Aland), ε 89 (von Soden)[1][2] – grecki kodeks majuskułowy Nowego Testamentu zawierający tekst czterech Ewangelii. Kolofon kodeksu informuje, że rękopis powstał w 949 roku, a sporządzony został przez mnicha o imieniu Michał. Ten rękopis jest jednym z najstarszych posiadających datę greckich rękopisów Nowego Testamentu i zarazem jedynym odatowanym przez skrybę kodeksem majuskułowym[3].

Codex Vaticanus Gr. 354
Ilustracja
Strona kodeksu z tekstem Łk 17,34-18,8
Oznaczenie

S

Data powstania

949

Rodzaj

Kodeks majuskułowy

Numer

028

Zawartość

Ewangelie

Język

grecki

Rozmiary

36 × 24 cm

Typ tekstu

tekst bizantyjski

Kategoria

V

Miejsce przechowywania

Biblioteka Watykańska

Rękopis był często cytowany w XIX-wiecznych wydaniach Nowego Testamentu. Dzisiaj jego tekst nie jest wysoko oceniany przez krytyków tekstu i w efekcie jest rzadko cytowany we współczesnych krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Rękopis cytuje zaginiony fragment dzieła Klemensa AleksandryjskiegoHypotyposes. Rękopis został przystosowany do użytku liturgicznego.

Opis edytuj

 
Tekst Jana 5,4 oznakowany asteryskiem

Kodeks zawiera 235 pergaminowych kart (36 na 24 cm), z pełnym tekstem czterech Ewangelii. Pisany jest w dwie kolumny na stronę, 27 linii w kolumnie[3][4][5], 15-17 liter w linii. Pergamin jest gruby, atrament wyblakły i zachował się w słabym stanie[6]. Tekst pisany jest wielką, ściśniętą, lekko pochyloną, późną uncjałą. Litery mają wysokość 4 milimetrów, ich kształt przypomina cyrylicę. Stosuje przydechy, akcenty[a] i znaki muzyczne (neumy)[6]. Nagłówki i inicjały są zdobione[2], wielkie inicjały są w kolorze czerwonym. Znaki interpunkcyjne oddawane są przy pomocy kropki oraz krzyżyka[6].

Jest jednym z najstarszych kodeksów zawierających znaki muzyczne (neumy). Kodeks zawiera Epistula ad Carpianum (list Euzebiusza do Karpiana), noty marginalne, podaje liczbę stichoi na końcu każdej Ewangelii (w subscriptio). Każda z Ewangelii poprzedzona została krótkim wstępem (Hypotesis)[6]. Noty marginalne zostały dodane przez późniejszych korektorów i mają charakter zarówno patrystyczny, jak i tekstualny[7]. Na folio 30 recto na prawym marginesie zamieszczono cytat z Hypotyposes Klemensa Aleksandryjskiego. Zacytowany fragment dotyczy trędowatego z Mt 8,2, pisany jest niewielką uncjałą[8][9].

Tekst ewangeliczny dzielony jest według dwóch systemów. Pierwszy system dzieli według dłuższych jednostek, zwanych κεφαλαια (rozdziały), których numery umieszczone zostały na bocznych marginesach tekstu, a τιτλοι (tytuły rozdziałów) w górnym marginesie. Przed każdą Ewangelią umieszczono listę owych κεφαλαια (spis treści). Tekst dzielony jest także według krótszych jednostek, Sekcji Ammoniusza, których numery umieszczono na marginesie wraz z odniesieniami do Kanonów Euzebiusza (pisane pod numerami Sekcji Ammoniusza)[6]. Ponadto na marginesie oznaczone zostały teksty wykorzystywane do czytań liturgicznych[8].

Zawiera wiele korekt i not marginalnych zazwyczaj dodanych przez późniejszą rękę[6].

Posiada scholion przy Mt 27,16 komentujący imię Barabasza[6].

Tekst edytuj

 
Tekst Łk 22,43-44 oznakowany asteryskiem

Tekst kodeksu reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną[10], jest bliski dla kodeksów V i W, z którymi współtworzy rodzinę tekstualną E[7]. Hermann von Soden oznaczył ja przy pomocy symbolu K1[11], jego zdaniem jest to jedna z najstarszych podrodzin tekstu bizantyńskiego[12].

Kurt Aland dał mu następujący profil tekstualny: 2061 1051/2 42 12S[3]. Oznacza to, że według Alanda rękopis 206 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko oryginalnemu, 4 razy wspiera tekst oryginalny przeciwko bizantyńskiemu, 105 razy jest zgodny zarówno z tekstem bizantyńskim i oryginalnym, ponadto posiada 12 sobie właściwych wariantów tekstowych[13][b]. W oparciu o ten profil tekst rękopisu zaliczony został do Kategorii V, tj. kategorii o najniższej wartości tekstualnej[3]. Zostało to potwierdzone przez Claremont Profile Method, tj. metodę wielokrotnych wariantów, według której przekazuje standardowy tekst bizantyński zgodny z rodziną tekstualną Kx. Metodą tą przebadano jednak tylko trzy rozdziały Ewangelii Łukasza (1; 10; 20)[11].

Teksty Łk 22,43.44 (krwawy pot Jezusa); Jan 7,53-8,11 (Pericope adulterae) i Jan 5,4 (anioł poruszający wodę w sadzawce Betesda) oznakowane zostały asteryskiem (※) jako wątpliwe[6].

Historia edytuj

 
Strona kodeksu z tekstem Mt 8,1-10 i Hypotyposes

Według kolofonu rękopis został sporządzony przez skrybę imieniem Michał, mnicha, który ukończył swoje dzieło „w miesiącu marcu, piątego dnia, o szóstej godzinie, roku 6457”[8]. Rok 6457 dotyczy bizantyjskiego kalendarza i oznacza rok 949 od urodzenia Chrystusa[10]. To powoduje, że rękopis jest najstarszym posiadającym datę majuskułowym rękopisem Nowego Testamentu i jednym z czterech najstarszych rękopisów Nowego Testamentu posiadających datę[7][c].

Pierwszy opis rękopisu sporządził Giuseppe Bianchini w 1749 roku, który skolacjonował niektóre partie rękopisu w oparciu o Textus receptus i dostarczył pierwszy wykaz wariantów rękopisu[14]. W latach 1781-1783 tekst rękopisu skolacjonował Andreas Birch[15][16]. Wydanie Bircha służyło biblistom przez kilka następnych dekad. Obaj jednak, Bianchini i Birch, kolacjonowali nieuważnie i rzadko zwracali uwagę na błędy ortograficzne. Tregelles oraz Tischendorf (w 1866) roku niezależnie od siebie poprawili błędy Bircha[17]. Wykorzystane to zostało w ósmym wydaniu greckiego Nowego Testamentu Tischendorfa (Editio Octava Critica Maior). Ósme wydanie Tischendorfa często cytuje rękopis[18]. W XX-wiecznych krytycznych wydaniach Nowego Testamentu był rzadziej cytowany. W 27 wydaniu Novum Testamentum Graece (NA27) zaliczony został do grupy rękopisów cytowanych w trzeciej kolejności[19].

Na listę rękopisów Nowego Testamentu wciągnął go Johann Jakob Griesbach, który nadał mu siglum S. Griesbach korzystał z wydania Bircha[20]. W roku 1908 Gregory nadał mu siglum 028[21].

Faksymile kodeksu wydał Andreas Birch w 1801 roku[16], Edward Maunde Thompson 1912 roku[22]. William Hatch wydał jedną stronę kodeksu metodą faksymile[16]. Jedną stronę kodeksu wydał również Bruce M. Metzger[23].

W 1904 roku Giovanni Mercati opublikował pracę na temat cytowanego przez rękopis fragmentu Hypotyposes, zaginionego dzieła Klemensa Aleksandryjskiego, zachowanego do naszych czasów jedynie w kilku patrystycznych cytatach. Dzieło to zajmuje się krytyką tekstu Nowego Testamentu[9].

Kodeks przechowywany jest w Bibliotece Watykańskiej (Graecus 354)[3][4].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. Według Gregory'ego kodeks nie stosuje przydechów i akcentów (Gregory 1900 ↓, s. 65).
  2. Profil Alanda dotyczy 1000 miejsc Nowego Testamentu.
  3. Najstarszym są Ewangelie Uspienskiego z 835 roku, drugim jest minuskuł 2500 z 891 roku, trzecim lub czwartym jest minuskuł 1582 z roku 949.

Przypisy edytuj

  1. Aland 1963 ↓, s. 339.
  2. a b Soden 1902 ↓, s. 130.
  3. a b c d e Aland i Aland 1989 ↓, s. 122.
  4. a b INTF i Cod. 028 ↓.
  5. Kurzgefasste ↓, s. 22.
  6. a b c d e f g h Gregory 1900 ↓, s. 65.
  7. a b c Waltz 2007 ↓.
  8. a b c Metzger 1991 ↓, s. 110.
  9. a b Mercati 1904 ↓.
  10. a b Metzger i Ehrman 2005 ↓, s. 80.
  11. a b Wisse 1982 ↓, s. 52.
  12. Wisse 1982 ↓, s. 95.
  13. Aland i Aland 1989 ↓, s. 117.
  14. Bianchini 1749 ↓.
  15. Birch 1788 ↓, s. III. IV.
  16. a b c Birch 1801 ↓, s. IV. V.
  17. Gregory 1900 ↓, s. 66.
  18. Scrivener 1894 ↓, s. 146.
  19. NA27 ↓, s. 16*-17*, 693.
  20. Griesbach 1809 ↓, s. C.
  21. Gregory 1908 ↓, s. 34.
  22. Thompson 1912 ↓, s. 215.
  23. Metzger 1991 ↓, s. 111.

Bibliografia edytuj

Krytyczne wydania NT
  • A. Birch: Quatuor evangelia Graece. Kopenhagen: 1788, s. III. IV.
  • A. Birch: Variae lectiones ad textum IV. evangeliorum. Kopenhagen: 1801, s. IV. V.
  • Johann Jakob Griesbach: Novum Testamentum Graece. T. I. Londini: 1809.
  • Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. (gr.). [NA27]
Introdukcje
Listy rękopisów
Inne

Linki zewnętrzne edytuj