Kokino (maced. Кокино) – stanowisko archeologiczne w północno-wschodniej Macedonii Północnej z pozostałościami megalitycznego obserwatorium astronomicznego.

Megalityczne obserwatorium astronomiczne Kokino
Zachód słońca w obserwatorium Kokino

Położenie

edytuj

Stanowisko położone jest na górze Tatiḱew Kamen (1013 m)[1] koło wsi Kokino niedaleko miejscowości Staro Nagoriczane, około 19 km na północny wschód od Kumanowa[2].

Historia

edytuj

Stanowisko zostało odkryte przez archeologa Jowicę Stankowskiego z Muzeum Narodowego w Kumanowie w 2001 roku[1]. W 2002 roku fizyk Ǵore Cenew z planetarium w Skopje przeprowadził jego pierwsza analizę archeologiczno-astronomiczną[1]. Obserwatorium najprawdopodobniej powstało ok. 1800 p.n.e.[1]

W 2005 roku NASA umieściła Kokino na liście starożytnych obserwatoriów astronomicznych[3].

W styczniu 2009 roku rząd Macedonii zgłosił kandydaturę Kokino do wpisu na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO[2].

Obserwatorium zlokalizowane jest na dwóch występach skalnych, położonych na różnych wysokościach. Jego wymiary to 90 × 50 m[4]. W niższej, zachodniej, części stoją w rzędzie cztery kamienne „trony” orientowane w kierunku północ-południe, co umożliwiało siedzącym obserwacje wyższej platformy i wschodzących ciał niebieskich.

Badania archeologiczne wykazały, że „trony” służyły do przeprowadzania rytuału „połączenia” boga Słońca z władcą lokalnym, który miał być przedstawicielem boga na Ziemi. Rytuał odbywał się dokładnie w połowie lata (koniec lipca), kiedy słońce ukazywało się w wycięciu w bloku skalnym tuż pod najwyższym punktem obserwatorium. Wycięcie zostało bardzo precyzyjnie wykonane – odległość pomiędzy jego pionowymi ścianami odpowiada średnicy Słońca widzianej z „tronu” władcy. W dniu wyznaczającym połowę lata promień słońca pada dokładnie na „tron” władcy dzięki kolejnemu nacięciu w pionowej skale rozdzielającej obydwa występy. W dniu tym świętowano również zakończenie żniw, koniec cyklu rocznego, a zarazem koniec panowania władcy – poprzez promień słońca padający na twarz władcy – połączenie z bogiem Słońca, odnawiał on władzę[2][4].

W skałach zlokalizowano siedem nacięć wskazujących miejsca wschodu Słońca i Księżyca[1][4]: trzy z nich wskazują miejsce wschodu Słońca podczas przesilenia letniego, przesilenia zimowego, a także równonocy wiosennej/równonocy jesiennej, a pozostałe cztery wyznaczają pozycje Księżyca[1][5]. Ponadto w skale znajdują się dwa dodatkowe nacięcia do wyznaczania kalendarza lunarnego[6], na podstawie którego określano kalendarz świąt[2].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f G. Cenev, Megalithic observatory Kokino, wyd. 80, Publications of the Astronomical Observatory of Belgrade, s. 313–317 (ang.).
  2. a b c d UNESCO: Archaeo-astronomical Site Kokino. [dostęp 2011-09-03]. (ang.).
  3. NASA: Ancient observatories. [dostęp 2018-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-22)]. (ang.).
  4. a b c Ancient Observatory Kokino: strona oficjalna. [dostęp 2011-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-25)]. (ang.).
  5. Gjore Cenev. Archaeo-astronomical characteristics of the Kokino archaeological site. „Bulgarian Astronomical Journal”, s. 133–147, 2007. (ang.). 
  6. Gjore Cenev. Kokino Calendar. „Publ. Astron. Obs. Belgrade”, s. 87–94, 2008. (ang.).