Kolej Carskosielska

Kolej Carskosielska (ros. Царскосельская железная дорога – Carskosielskaja żeleznaja doroga) – historyczna linia kolejowa w Rosji, zbudowana w 1836 roku, istniejąca jako samodzielna linia do 1897 roku.

Kolej Carskosielska
Царскосельская железная дорога
Mapa przebiegu linii kolejowej
Dane podstawowe
Długość

24,1 km

Sieć trakcyjna

brak

Zdjęcie LK
Przybycie pociągu na stację Carskie Sioło
Historia
Lata budowy

1836

Rok otwarcia

1837

Rok likwidacji

linia samodzielna do 1897

Akcja Kolej Carskosielskiej, wyemitowana w Petersburgu 31 grudnia 1853 r. na podstawie zatwierdzonej przez cara zmiany statutu spółki w 1852 roku, na mocy której kapitał zakładowy został obniżony z 3,5 mln rubli do 1,05 mln rubli, podzielony na 17 500 akcji po 60 rubli każda
Akcja Kolej Carskosielskiej, wyemitowana w Petersburgu 31 grudnia 1853 r. na podstawie zatwierdzonej przez cara zmiany statutu spółki w 1852 roku, na mocy której kapitał zakładowy został obniżony z 3,5 mln rubli do 1,05 mln rubli, podzielony na 17 500 akcji po 60 rubli każda

Historia

edytuj

Kolej Carskosielska była pierwszą linią kolejową na terenie Cesarstwa Rosyjskiego, o charakterze częściowo doświadczalnym, łącząca Petersburg (Dworzec Witebski) z rezydencją carską. Długość wynosiła jedynie 27 km: 23 km odcinek Petersburg – Carskie Sioło i 4 km odcinek Carskie Sioło – Pawłowsk. Konstrukcję zlecono austriackiemu inżynierowi (Czechowi) Franzowi Gerstnerowi. Podczas podróży zapoznawczej po Niemczech, Belgii i Wielkiej Brytanii Gerstner wybrał jako najbardziej odpowiedni szeroki rozstaw toru 1829 mm (6 stóp), zamiast zyskującego popularność typowego rozstawu 1435 mm oraz zamówił 7 parowozów i wagony, a także szyny dla kolei[1][2]. Kolej była budowana i eksploatowana przez Spółkę Akcyjną Kolei Carskosielskiej, której wspólnikiem był m.in. Gerstner[2].

Pierwsze próby ciągnięcia wagonów trakcją konną miały miejsce 27 września 1836. 6 listopada 1836 na części trasy testowano pierwszy dostarczony parowóz brytyjskich zakładów Timothy’ego Hackwortha. 29 listopada parowóz na trasie Pawłowsk – Carskie Sioło – wieś Kuzmino (7 wiorst) pociągnął pociąg z 256 pasażerami. Dalsze próby i pokazowe jazdy na trasie do Kuzmina kontynuowane były w 1837 roku. 8 lutego 1837 po raz pierwszy pojawiła się w kontekście lokomotyw parowych na tej trasie rosyjska nazwa parowoz[1], zaadaptowana także w języku polskim jako „parowóz”. Uroczyste otwarcie całej linii miało miejsce 30 października 1837. Parowóz „Prowornyj” konstrukcji zakładów Stephensona był z tej okazji kierowany przez inż. Gerstnera, a pociąg pokonał trasę z Petersburga do Carskiego Sioła w 35 minut, a z powrotem w 27 minut. Mimo to, początkowo kolej jeździła głównie w dni świąteczne, a do 4 kwietnia 1838 wykorzystywano też trakcję konną[1]. Podczas pierwszych lat kolej przewoziła ok. 600 tysięcy pasażerów rocznie, w 1898 roku – 1,6 miliona pasażerów[2]. Z uwagi na swój charakter, nie miała jednak większego znaczenia ekonomicznego, lecz miała pewne znaczenie doświadczalne, dla dalszego rozwoju kolei w Rosji[2].

Pierwsze siedem parowozów dostarczono w latach 1836–1837, z tego sześć z Wielkiej Brytanii (1 produkcji Hackwortha, 2 – Stephensona, 1 – Vulcana, 1 – Hawthorna) i jeden z Belgii (Cockerill). Do 1897 roku zakupiono łącznie 34 parowozy, także w niemieckich zakładach Borsig i rosyjskich zakładach Leichtenbergskich. Głównym dostawcą był Cockerill – ogółem 20 parowozów[1].

W 1897 roku Kolej Carskosielska weszła w skład Kolei Moskiewsko-Windawsko-Rybińskiej (Московско-Виндаво-Рыбинскaя железная дорога, MoskwaWindawaRybińsk)[1], jako fragment odcinka Petersburg – Witebsk (według innego źródła, w 1899 r.)[2]. W 1902 jej tor został zwężony do standardowego rosyjskiego szerokiego rozstawu 1524 mm[1]. Obecnie wchodzi w skład linii Oktiabrskiej[2].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f W. Rakow, Łokomotiwy..., s. 8–10.
  2. a b c d e f N. Konariew (red.), Żeleznodorożnyj..., s. 492.

Bibliografia

edytuj
  • Witalij A. Rakow, Łokomotiwy otieczestwiennych żeleznych dorog 1845-1955, Moskwa 1995, ISBN 5-277-00821-7 (ros.)
  • N. Konariew (red.), Żeleznodorożnyj transport. Encykłopedija, Moskwa, 1995.