Kopalnia Węgla Kamiennego Szombierki
Kopalnia Węgla Kamiennego Szombierki (niem. Hohenzollerngrube) – kopalnia węgla kamiennego, działająca od 1870 roku do 1 marca 1996 roku w Szombierkach, dzielnicy Bytomia.
 Pozostałości zabudowań KWK Szombierki: wieże szybów Krystyna i Ewa (2013) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Adres |
41-907 Bytom, ul. Zabrzańska 16 |
| Data założenia |
1870[1] |
| Data likwidacji |
1996 |
Położenie na mapie Bytomia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°20′18,38″N 18°54′39,73″E/50,338439 18,911036
| |
Historia
edytujPoczątki kopalni sięgają roku 1855 kiedy to 14 lutego nadano pole górnicze Hohenzollern[2]. Ostatecznie kopalnia powstała w 1870 w wyniku połączenia pól górniczych Hohenzollern oraz nadanych 31 marca 1869 pól Comtesse, Elinor oraz Kleine[1]. Kopalnia początkowo była własnością Joanny Schaffgotsch. W latach 1870–1873 zbudowano 2 szyby: Hohenzollern (Ewa, szyb odwadniający) i Kaiser Wilhelm (Krystyna, szyb wydobywczy)[2][3]. Uroczyste oddanie szybów nastąpiło 8 lipca 1873, natomiast pierwszy wagonik węgla został wydobyty 5 września 1873[3].
W pierwszym roku kopalnia wydobyła 4627 ton węgla zatrudniając 180 pracowników (174 mężczyzn i 6 kobiet)[3].
W latach 1882–1922 była częścią utworzonej w latach 60 XIX wieku kopalni Paulus-Hohenzollern, której właścicielem była spółka Gräflich Schaffgotsch’sche Werke GmbH[1][4][5][6]. Od roku 1922 ponownie stanowiła osobny zakład. Wieża szybu Krystyna została oddana w 1929, cztery lata później na wieży zamontowano największą w Europie maszynę wyciągową o mocy 3264 KM[3].
Nazwę kopalni i szybów zmieniono w 1945 r., po przyłączeniu Bytomia do Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 1945–1957 kopalnia należała do Rudzkiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego (RZPW).
Przy kopalni, od września 1945 r. przez lata 40 XX wieku działał obóz pracy przymusowej organizowany przez MBP. Składał się z 5 baraków[7].
1 kwietnia 1957 została włączona do Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego[8][1][3]. 1 stycznia 1970 została do niej przyłączona kopalnia Karol w Orzegowie[1].
W 1979 roku zlikwidowano szyb Jadwiga (wcześniejsza nazwa: Sommer), który znajdował się w Szombierkach, przy dzisiejszej ul. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego (w pobliżu stawu Zomerek); obok szybu był zbiornik podsadzkowy, który działał do tegoż roku[9].
1 września 1993 roku nastąpiło połączenie kopalni Centrum z kopalnią Szombierki; utworzono tym samym Kopalnię Węgla Kamiennego Centrum-Szombierki[10].
1 stycznia 1996 roku rozpoczęto likwidację ruchu Szombierki[2]; 1 marca tegoż roku zakończono wydobycie w tymże ruchu[11]. Większość zabudowań ruchu Szombierki (poza Szybem Krystyna i Ewa) została rozebrana do 2001 roku[12].
30 grudnia 2004 do rejestru zabytków została wpisana wieża wyciągowa szybu Krystyna dawnej kopalni węgla kamiennego Szombierki (nr rej.: A/135/04) wraz z najbliższym otoczeniem oraz pozostałościami wyposażenia w postaci elektrycznej maszyny wyciągowej przedziału zachodniego i elektrycznej maszyny wyciągowej przedziału wschodniego. Granice ochrony obejmują wieżę wyciągową wraz z wyposażeniem oraz najbliższym otoczeniem[13].
Szyb Ewa nadal pozostaje czynny, jest częścią Centralnego Zakładu Odwadniania Kopalń (Pompownia Szombierki); istnieje połączenie dołowe z KWK Centrum.
Wydobycie
edytuj| Rok | Wydobycie (tys. ton) |
|---|---|
| 1891 | 470 |
| 1912 | 2487 |
| 1938 | 2025 |
| 1970 | 2522 |
| 1979 | 2068 |
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Jaros 1984 ↓, s. 101.
- ↑ a b c Pancho: Bytom KWK Szombierki-Centrum. [dostęp 2010-08-10]. (pol.).
- ↑ a b c d e Szyb Krystyna. www.szybkrystyna.pl. [dostęp 2015-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-18)].
- ↑ Jaros 1984 ↓, s. 84–85.
- ↑ Sparro s.c. - www.sparro.pl: Wieża wyciągowa szybu byłej KWK. [dostęp 2015-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)].
- ↑ Albert Gieseler -- Gräflich-Schaffgotsch’sche Werke GmbH, Schloß Koppitz. www.albert-gieseler.de. [dostęp 2015-08-16].
- ↑ Miroszewski Kazimierz: Obozy pracy przymusowej w Bytomskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego w latach 1945–1949. W: Bytomskie martyrologium powojennych lat 1945–1956. Ofiary komunistycznego terroru i ich pomnik. Jan Drabina (red.). Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2009, s. 85. ISBN 978-83-922322-9-2.
- ↑ saint: Ewidencja. ewidencja.warszawa.ap.gov.pl. [dostęp 2015-08-16].
- ↑ Szyb Jadwiga KWK Szombierki. [w:] Atlas Drah Polska, Česka a Slovenska [on-line]. H. Waguła & S.Fedorowicz. [dostęp 2019-03-08].
- ↑ SRK ↓, s. 2.
- ↑ Wykaz kopalń węgla kamiennego przewidzianych do likwidacji w 1998 r., których likwidacja może być finansowana ze środków pochodzących z budżetu państwa, oraz terminy likwidacji zakładów górniczych lub ich części. „Dziennik Ustaw”. 63 (Poz. 409), s. 2494, 1998. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
- ↑ KM: Szyb Krystyna i pole golfowe. Urząd Miasta Bytom, 2013-12-11. [dostęp 2016-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-28)].
- ↑ Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków: Rejestr zabytków w Bytomiu. s. 4. [dostęp 2010-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2016)]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 101. ISBN 83-00-00648-6. OCLC 469083164.
- Kopalnia Węgla Kamiennego „Centrum”. Informacja o oddziale. Spółka Restrukturyzacji Kopalń Spółka Akcyjna w Bytomiu. Oddział w Bytomiu. [dostęp 2016-09-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-11)]. (pol.).