Koronki z Pagu
Koronki z Pagu – koronki igiełkowe[1] wytwarzane w Pagu w Chorwacji. Chorwackie koronkarstwo zostało w 2009 roku wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.
.jpg)
Historia edytuj
Pierwszą szkołę dla dziewcząt prowadziły benedyktynki z klasztoru św. Małgorzaty w Pagu. Uczyły w niej nie tylko czytania i pisania, ale również wytwarzania koronek[2]. W klasztorze można oglądać ponad 120 koronek, które zostały przez Ministerstwo Kultury Republiki Chorwacji uznane za dobro kulturowe. Kolekcja była tworzona przez 150 lat[3].
W 1880 roku chorwacki archeolog Frane Bulić w Solin zorganizował wystawę na której zaprezentowano koronki z Pagu. Od tego czasu koronki stały się popularne, chociaż ze względu na cenę stać na nie było tylko szlachtę i arystokrację. Natalie Bruck-Auffenberg w 1911 roku opublikowała pracę Dalmatien und seine Volkskunst[4]. Zbierając do niej materiały podróżowała po Dalmacji. W Pagu zakupiła koronki, które po powrocie w 1906 roku podarowała arcyksiężnej Austrii Marii Józefinie. Tak bardzo spodobały się one księżnej, że odwiedziła Pag, aby złożyć zamówienie. Zabrała do Wiednia kilka kobiet. Wykonywały one tam koronki na potrzeby dworu[5][6].
W 1906 roku pani Bruck-Auffenberg podjęła próbę ożywienia sztuki koronkarskiej na wyspie Pag. W tym celu dwóm absolwentom centralnej szkoły przemysłu krajowego, czyli najwyższego kursu w Wiedniu, powierzono stworzenie szkoły w Pagu[7]. W założeniu szkoły pomógł burmistrz Frane Budak, a nauczycielką została absolwentka kursu w Wiedniu Nilla Rakamarić. W szkole nie tylko uczyła starych wzorów, ale też tworzyła nowe. Po zakończeniu I wojny światowej zainteresowanie koronką z Pagu spadło[6]. Koronki były wytwarzane również w Lepoglavie, ale były to koronki klockowe[8].
W 2021 roku miasto Pag zastrzegło w Hrvatskom glasniku intelektualnog vlasništva prawo do wzorów koronek: gusti dintel, retki dintel, mušca, tri pekjice, tri medule, mendulica, retka pogacica, zupciċ, kolumbar, kriva mendulica, pogacica, šćapi, gusti listac, listacić, sunašce, roćelica, gusta pogacica, pekjica, limuncin i tambura[9]. Od 26 kwietnia 2021 roku wykorzystywanie wzoru koronek wymaga uzyskania licencji[10].
Wykonanie edytuj
Do wykonania koronki igiełkowej potrzeba półokrągłej poduszki, papieru milimetrowego, kartonu i folii, szydła i igły z białą nicią. Na papier milimetrowy nanosi się wzór koronki. Następnie przypina go do kartonu z nałożoną folią i szydłem wykonuje dziurki, które pomogą stworzyć siatkę, na której będzie wykonana koronka. Do tego celu używa się bawełnianej nici, którą korzystając z wykonanych dziurek, mocuje się do tektury. Tekturę z gotową siatką układa się na poduszce i zaczyna wykonywanie koronki[11].
Wpis na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO edytuj
12-23 lutego 2007 roku w siedzibie UNESCO w Paryżu Ministerstwo Kultury Republiki Chorwacji i Chorwacki Komitet ds. UNESCO zaprezentował wystawę „Koronkarstwo w Chorwacji”. Pokazano na niej koronki z Pagu, koronki z Hvar i koronki z Lepoglavy[12]. W 2009 roku chorwackie koronkarstwo zostało wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO[13]. Z tej okazji od 2010 roku jest organizowany w Pagu Międzynarodowy Festiwal Koronki. Uczestnicy mogą wziąć udział w warsztatach, zobaczyć wystawy koronek, nie tylko z Pagu, ale z innych państw. Równocześnie organizowane są targi Paška kužina, na których można kupić lokalne produkty. Festiwal koronki organizuje rada miasta, Turistička Zajednica Grada Paga (Izba Turystyczna), Društvo paških čipkarica ''Frane Budak'' (Towarzystwo Koronczarek z Pagu im. Frane Budaka)[6].
Przypisy edytuj
- ↑ Jadwiga Turska, Koronki ręczne, Warszawa: Watra, 1969, s. 109.
- ↑ Spitze [online], Benediktinerkloster Sv. Margarite Pag [dostęp 2022-04-09] (niem.).
- ↑ Paška čipka – Povijest čipkarstva [online], www.paska-cipka.com [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Natalie Bruck-Auffenberg, Dalmatien Und Seine Volkskunst, 1910 [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Ministarstvo kulture i medija Republike Hrvatske – Novi list – Čipkarstvo su sačuvale paške benediktinke [online], min-kulture.gov.hr [dostęp 2022-04-09].
- ↑ a b c Vanesa Damijanić, Čipkarstvo u Hrvatskoj [online], 2021 [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Kroatische Heimarbeit, „Neues Wiener Tagblatt”, anno.onb.ac.at, 4 marca 1941, s. 14 [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Povijest lepoglavske čipke [online], www.lepoglavska-cipka.hr [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Paška čipka – Jezik čipkarica [online], www.paska-cipka.com [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Gotovo je s neovlaštenim korištenjem paške čipke-Od 26. travnja obavezan je Ugovor o korištenju paške čipke [online], Radio Pag [dostęp 2022-04-09] (chorw.).
- ↑ Skill and Patience, Foundation Behind Fashion [online], Croatia Lace, 2 lipca 2020 [dostęp 2022-04-09] (ang.).
- ↑ Čipkarstvo u Hrvatskoj [online], min-kulture.gov.hr [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Paškoj čipki povelja UNESCO-a [online], min-kulture.gov.hr [dostęp 2022-04-09].