Kysucké Nové Mesto
Kysucké Nové Mesto (węg. Kiszucaújhely[3], niem. Kischützneustadt/Oberneustadl) – miasto powiatowe w środkowej Słowacji, w kraju żylińskim, w historycznym regionie Kysuce. Ośrodek administracyjny, gospodarczy i kulturalny tzw. Dolnych Kysuc.
 Námestie Slobody | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj | |||
| Powiat | |||
| Burmistrz |
Ján Hartel[1] | ||
| Powierzchnia |
26,41[2] km² | ||
| Wysokość |
358 m n.p.m. | ||
| Populacja • liczba ludności |
| ||
| Nr kierunkowy |
0 41 | ||
| Kod pocztowy |
024 01 | ||
| Tablice rejestracyjne |
KM | ||
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |||
Położenie na mapie Słowacji  | |||
 49°18′13″N 18°47′04″E/49,303611 18,784444
| |||
| Strona internetowa | |||
Kysucké Nové Mesto leży na wysokości 358 m n.p.m. na prawym brzegu rzeki Kisucy, w Kotlinie Kisuckiej, oddzielającej Jaworniki od Gór Kisuckich. Liczba mieszkańców miasta wynosi 15 699 osób [2011], powierzchnia miasta – 26,41 km². W skład miasta wchodzą obecnie dawne wsie Dúbie, Budatínska Lehota i Oškerda.
Przez miasto przebiega droga krajowa nr 11 z Čadcy do Żyliny (trasa europejska E75) i równoległa do tej trasy linia kolejowa (dawna Kolej Koszycko-Bogumińska).
HistoriaEdytuj
Pierwsza pisemna wzmianka o Kisuckim Nowym Mieście, znanym wówczas jako Jesesin (później także Jačatín, Iachasin, Lethyzyn[4]), pochodzi z pisma króla Węgier Beli IV z 1254. Osada była wówczas prawdopodobnie posterunkiem celnym na szlaku handlowym, biegnącym wzdłuż Kisucy z doliny dolnego Wagu na Śląsk. Niektóre znaleziska archeologiczne i wzmianki historyczne łączą ją z istnieniem najstarszej parafii na Kisucach w Radoli[4]. W 1325 miasto zostało lokowane na prawie żylińskim jako Congesberg (Kongesberg), uzyskując m.in. prawo targowe. We wzmiance z 1358 r. występuje już pod nazwą Nova Civitas ("Nowe Miasto" – Nové Mesto).
Kysucké Nové Mesto należało do feudalnego dominium Budatín. Podstawą gospodarki miasta było początkowo rolnictwo, hodowla owiec oraz handel (m.in. wywóz węgierskich win do Polski i na Dolny Śląsk). Od XVII w. rozwijało się rzemiosło, które na początku XIX w. uczyniło z miasta jeden z ważniejszych ośrodków gospodarczych w północno-wschodniej Słowacji. W tym czasie działało tu ok. 240 mistrzów, reprezentujących 20 rzemiosł i skupionych w (według różnych źródeł) 8 – 19 cechach. Wśród najliczniejszych należy wymienić szewców, kożuszników, kłobuczników (kapeluszników) i kowali[4]. Do takiej działalności nawiązywała zabudowa miasta, z prostokątnym rynkiem jako centrum handlowym z otaczającymi go parterowymi lub piętrowymi domami z podcieniami, oraz z wybiegającymi z niego uliczkami, zabudowanymi parterowymi domami rzemieślniczymi.
Od końca XIX wieku, po serii katastrofalnych epidemii, powodzi i pożarów, miasto zaczęło podupadać. Po ostatnim pożarze z 16 sierpnia 1904 r., który pozostawił w mieście tylko 30 domów, utraciło znaczenie na rzecz pobliskiej Żyliny. W 1910 miasto miało 2014 mieszkańców – wyłącznie Słowaków.
Po II wojnie światowej Kysucké Nové Mesto stało się ośrodkiem przemysłowym – powstały tu m.in. znaczące zakłady produkcji łożysk tocznych. Do roku 1960 miasto było siedzibą powiatu, obejmującego 25 wsi (po części spoza granic Dolnych Kysuc). Rangę miasta powiatowego (już jednak tylko z 13 miejscowościami) odzyskało w 1997 r.[4] Obecnie miasto staje się w coraz większym stopniu centrum turystycznym. Rozwojowi turystyki sprzyjają zajmująca przyrodniczo okolica (rezerwaty Kysucká brána, Ľadonhora, Ochodnický prameň i Veľké Ostré) i dobre tereny narciarskie.
ZabytkiEdytuj
Z powodu licznych katastrof nawiedzających miasto w XIX i na początku XX wieku nie zachowało się tu wiele zabytków. Należą do nich[5]:
- zespół historycznej zabudowy rynku miejskiego z XVII-XIX stulecia, jedyny zachowany kompleks miejskiej zabudowy na Kisucach;
- kościół p.w. świętego Jakuba, pierwotnie gotycki z końca XIII w., po pożarze z 1904 r. przebudowany w stylu neoromańskim, najstarszy istniejący obiekt sakralny na Kisucach;
- kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Marii Panny, rozbudowany na początku XIX w. w stylu klasycystycznym ze starszej (połowa XVIII w.) kaplicy;
- pozostałości kirkutu żydowskiego z początków XIX w.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí (słow.). Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-02].
- ↑ Registre obnovenej evidencie pozemkov (słow.). Úrad geodézie, kartografie a katastra SR, 2017-08-10. [dostęp 2017-11-02].
- ↑ György Lelkes: Magyar helységnév-azonosító szótár. Budapest: Balassi Kiadó, 1992, s. 219. ISBN 978-963-7873-00-3. (węg.)
- ↑ a b c d Priečko Martin, Slobodová Nováková Katarína: Kysucké Nové Mesto – centrum obchodu a remesiel (od Jesesinu po Čuháreň), w: "Krásy Slovenska" R. 92, nr 7-8/2015, s. 16-17
- ↑ wg oficjalnej strony miasta