Kirkut
Kirkut, kierkow, kierchol, kirchol[1] – określenia cmentarza żydowskiego używane przez Polaków, głównie mieszkańców Galicji.
.jpg)
Pochodzenie nazwyEdytuj
Wyrażenie „ein jüdischer Kirchhof” było i jest używane w języku niemieckim, w tym w tłumaczeniu poezji tworzonej w języku hebrajskim, chociaż obecnie słowo Kirchhof zostało niemal wyparte przez słowo Friedhof. Żydzi unikali stosowania tego (chrześcijańsko nacechowanego) określenia, zastępując je nazwami w jidysz (bejsojlem, bejsakwores i inne), pochodzącymi z hebrajskiego.
Nazwa pochodzi od dawnego niem. określenia cmentarza Kirchhof, pochodzącego od słów Kirche, z gr. kyriakós „należący do Pana”, Kyriakós oíkos, „dom Pański”, „kościół” i Hof oznaczającego otoczenie obiektu, np. teren przy budynku, krąg wokół księżyca, lub otoczenie ważnej osoby. Pokrewnym jest także słowo Kirchhut, które oznaczało uprawnienie do nadzoru wykorzystania prawa do ziemi w „sprawach duchowych”, m.in. w Austrii w dokumentach z XIII–XVI wieku.
W języku hebrajskim używa się określeń:
- בית עולם bejt olam – „dom świata” albo „dom wieczności”,
- בית חיים bejt chajim – „dom życia” (eufemizm),
- בית קברות bejt kwarot – „dom grobów”,
- בית עלמין bejt almin – „dom wieczności” (wyraz zapożyczony z języka aramejskiego).
HistoriaEdytuj
Na ziemiach polskich Żydzi po raz pierwszy otrzymali przywileje gwarantujące nienaruszalność i ochronę cmentarzy żydowskich na mocy statutu kaliskiego wydanego w 1264 przez Bolesława Pobożnego w Kaliszu. W 1287 we wsi Czaszki założono cmentarz żydowski obecnie zwany starym cmentarzem żydowskim w Kaliszu. Jest on jednym z najstarszych polskich kirkutów.
Podstawową różnicą między cmentarzem chrześcijańskim a żydowskim jest odmienne traktowanie grobu. Poczucie chrześcijańskie pozwala na jego naruszenie i na dokonanie nowego pochówku po określonym czasie. Cmentarz nieużywany przez długi czas może być zlikwidowany. Według zasad judaizmu, każdy nagrobek i cały cmentarz jest nienaruszalny, tak długo, jak znana jest jego lokalizacja. Do wyjątkowych należą przypadki, gdy ekshumacji dokonuje się: dla przeniesienia szczątków do grobu w Ziemi Świętej lub do grobu rodzinnego; dla przeniesienia z cmentarza nieżydowskiego; jeśli cmentarzowi zagraża profanacja lub podmycie przez wodę.
Zgodnie z nakazami religii cmentarze żydowskie budowano poza obszarem miasta[2].
GaleriaEdytuj
Płyty nagrobne na cmentarzu żydowskim we Wrocławiu (przy ul. Ślężnej)
Lapidarium na cmentarzu żydowskim w Kamiennej Górze
Cmentarz żydowski w Szprotawie z XIX w.
.jpg)
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ s. 35–39.
- ↑ Słownik terminów artystycznych i architektonicznych. Marketing Room Poland, cop na licencji Wyd. Nauk. PWN, Kraków, 2011, s. 193, seria: Historia Sztuki. Biblioteka Gazety Wyborczej. Tom 19. ISBN 978-83-62095-59-9.
