Li Fan (astronom)
Li Fan (chiń. trad. 李梵; pinyin Lǐ Fàn, żył w I w. n.e.) – chiński astronom okresu dynastii Han, twórca reformy kalendarza.
W I w.n.e. w Chinach używany był, opracowany przez Luoxia Honga, kalendarz ze 104 r. p.n.e. zwany kalendarzem „Wielkiego Początku” (chiń. upr. 太初历; chiń. trad. 太初曆; pinyin Tàichūlì). Mimo poprawek dokonanych przez Liu Xina stawał się on coraz bardziej niedokładny, a oficjalne Biuro Astronomii nie mogło sobie z tym problemem poradzić. Cesarz Han Zhangdi w 85 r. zlecił to zadanie Li Fanowi i Bian Xinowi, pracującym w urzędzie ds. kalendarza[1].
Li Fan i Bian Xin zaproponowali nową wersję starożytnego kalendarza Sifen (chiń. upr. 四分历; chiń. trad. 四分曆; pinyin Sìfēnlì); była to znacząca reforma kalendarza, ale cesarz zadecydował o jej przeprowadzeniu. Kalendarz Li i Biana był dokładniej dopasowany do realnej długości roku astronomicznego, ale nie przewyższał poprzednika, jeśli chodzi o przewidywanie zaćmień[1].
Li Fan jest też znany z prac nad dokładnymi klepsydrami[2] i z wyznaczenia dokładnych obserwowanych okresów obiegów planet wokół Słońca (zob. tabela)[3].
| Planeta | Wartość wg Li Fana (dni) | Synodyczny okres obiegu (dni) | Syderyczny okres obiegu (dni) |
|---|---|---|---|
| Merkury | 115,881 | 115,877 | 88,97 dni |
| Wenus | 584,024 | 583,921 | 224,7 |
| Mars | 779,532 | 779,936 | 686,98 |
| Jowisz | 398,846 | 398,884 | 4333 |
| Saturn | 378,059 | 378,092 | 10759 |
Jego imieniem nazwano krater na Marsie.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Li Fan. W: Rafe de Crespigny: A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23–220 AD). Brill, 2007, s. 410–411. ISBN 90-04-15605-4.
- ↑ Needham 1959 ↓, s. 320.
- ↑ Needham 1959 ↓, s. 401.
Bibliografia
edytuj- Joseph Needham: Science and Civilisation in China. T. 3: Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth. Cambridge: Cambridge University Press, 1959.