Li Fan (astronom)

chiński astronom

Li Fan (chiń. trad. 李梵; pinyin Lǐ Fàn, żył w I w. n.e.) – chiński astronom okresu dynastii Han, twórca reformy kalendarza.

Krater na Marsie nazwany imieniem chińskiego astronoma Li Fana

W I w.n.e. w Chinach używany był, opracowany przez Luoxia Honga, kalendarz ze 104 r. p.n.e. zwany kalendarzem „Wielkiego Początku” (chiń. upr. 太初历; chiń. trad. 太初曆; pinyin Tàichūlì). Mimo poprawek dokonanych przez Liu Xina stawał się on coraz bardziej niedokładny, a oficjalne Biuro Astronomii nie mogło sobie z tym problemem poradzić. Cesarz Han Zhangdi w 85 r. zlecił to zadanie Li Fanowi i Bian Xinowi, pracującym w urzędzie ds. kalendarza[1].

Li Fan i Bian Xin zaproponowali nową wersję starożytnego kalendarza Sifen (chiń. upr. 四分历; chiń. trad. 四分曆; pinyin Sìfēnlì); była to znacząca reforma kalendarza, ale cesarz zadecydował o jej przeprowadzeniu. Kalendarz Li i Biana był dokładniej dopasowany do realnej długości roku astronomicznego, ale nie przewyższał poprzednika, jeśli chodzi o przewidywanie zaćmień[1].

Li Fan jest też znany z prac nad dokładnymi klepsydrami[2] i z wyznaczenia dokładnych obserwowanych okresów obiegów planet wokół Słońca (zob. tabela)[3].

Planeta Wartość wg Li Fana (dni) Synodyczny okres obiegu (dni) Syderyczny okres obiegu (dni)
Merkury 115,881 115,877 88,97 dni
Wenus 584,024 583,921 224,7
Mars 779,532 779,936 686,98
Jowisz 398,846 398,884 4333
Saturn 378,059 378,092 10759

Jego imieniem nazwano krater na Marsie.

Przypisy

edytuj
  1. a b Li Fan. W: Rafe de Crespigny: A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23–220 AD). Brill, 2007, s. 410–411. ISBN 90-04-15605-4.
  2. Needham 1959 ↓, s. 320.
  3. Needham 1959 ↓, s. 401.

Bibliografia

edytuj
  • Joseph Needham: Science and Civilisation in China. T. 3: Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth. Cambridge: Cambridge University Press, 1959.