Lipa Powstańców

Lipa Powstańców
	pomnik przyrody ustanowiony 3 lipca 1998 r.
	; Lipa Powstańców na Cmentarzu Starym w Radomsku
Państwo	Polska
Lokalizacja	Cmentarz Stary, kw. B-1
Nazwa systematyczna	lipa drobnolistna
Obwód	540
	Położenie na mapie Radomska Lipa Powstańców
	Położenie na mapie Polski Lipa Powstańców
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Lipa Powstańców
	Położenie na mapie powiatu radomszczańskiego Lipa Powstańców
	51°03′51,725″N 19°27′13,396″E/51,064368 19,453721
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lipa Powstańców – pomnikowa lipa drobnolistna pochodząca z 1860 r. Najstarsze, najgrubsze i najważniejsze historycznie drzewo na terenie Radomska^[1]. Lipa Powstańców została posadzona w postaci trzech małych drzewek na mogile ofiar Powstania Styczniowego w 1863 roku^[2], celem upamiętnienia trzech poległych radomszczańskich powstańców, którzy w noc styczniową z 23 na 24 stycznia zostali w tym miejscu zamordowani przez rosyjskich żołnierzy stacjonujących za murami cmentarza. Okaz rośnie w północnej części kwatery B-1 naprzeciwko kaplicy pw. Pana Jezusa Konającego^[3], po lewej stronie za wejściem głównym na teren Cmentarza Starego przy ul. Wyszyńskiego 42^[4]. Drzewo graniczy z grobem Henryka Fajta - znanego radomszczańskiego kompozytora i pedagoga.

Lipa Powstańców szczególną opieką została objęta już w 1989 roku za sprawą starań Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody Zbigniewa Misztala^[5], na zlecenie którego drzewem zajmował się znany polski chirurg Marek Kubacki. W tym czasie lipa była spinana wiązaniami przewiertowymi w 1992 roku, została ogłowiona w 2007 r. oraz poddana kompleksowym zabiegom pielęgnacyjnym w 2015 r. Wówczas usunięta została trzecia odnoga, która obumarła, a pomiędzy dwoma pozostałymi zamontowano wiązania stalowe. Na pniu drzewa pojawiła się nowa tabliczka i krzyż. Od 2019 roku Lipą Powstańców, we współpracy z innymi polskimi specjalistami, opiekuje się dendrolog Ernest Rudnicki. W latach 2021-2022 przy finansowym wsparciu WFOŚiGW w Łodzi oraz władz miasta Radomska, drzewo zostało poddane kompleksowym zabiegom pielęgnacyjnym, podczas których: wykonano cięcia korekcyjne i fitosanitarne oraz chirurgię pnia z instalacją żywego wiązania, wybudowano żelbetowy pylon ze stalowymi wiązaniami zabezpieczającymi lipę przed upadkiem na kaplicę, zamontowano pomiędzy odnogami pas wzmacniający, a także zaaranżowano na nowo teren wokół pnia i wmontowano pamiątkową tablicę. Całość inwestycji wyniosła ponad 58 tys. zł^[6]. Dnia 12 maja 2023 r. nastąpił uroczysty odbiór prac i odsłonięcie tablicy przez prezydenta miasta w obecności prałata, przedstawicieli władz oraz wykonawców projektu^[7]. Na pniu zainstalowano orła z brązu z wykutym rokiem 1863.

Obecnie pień lipy składa się z dwóch odnóg, których nasady znajdują się powyżej pierśnicy, stąd drzewo jest uznawane za jednopniowe^[8]. Zarówno odziomek jak i obie odnogi są w znaczącym stopniu wypróchniałe. Zredukowana korona ma zasięg 12x11 m. Status pomnika przyrody lipa posiada od 1998 roku na podstawie Rozporządzenia Nr 5/98 Wojewody Piotrkowskiego z dnia 3 lipca 1998 r. w sprawie zmiany rozporządzenia dotyczącego uznania za pomniki przyrody^[9]. Nieopodal, w południowej części kwatery rośnie młodsza z pomnikowych lip drobnolistnych datowana na 1885 r., niezwiązana z powstańczą historią^[10].