Lucjan Giżyński

Lucjan Zygmunt Giżyński ps. „Gozdawa”, „Zamarstynowski” (ur. 20 maja 1909 w Śródborzu, zmarł 5 lipca 1946 w Ramli w Brytyjskiej Palestynie) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, dowódca batalionu im. Czarnieckiego znanego jako batalion „Gozdawa” w czasie powstania warszawskiego.

Lucjan Giżyński Gozdawa
kapitan
Data i miejsce urodzenia	20 maja 1909 Śródborze
Data i miejsce śmierci	5 lipca 1946 Jerozolima
Przebieg służby
Lata służby	1930-1946
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie
Jednostki	35 pułk piechoty Batalion KOP „Ludwikowo” 96 pułk piechoty batalion AK „Gozdawa”
Stanowiska	dowódca plutonu piechoty dowódca kompanii piechoty dowódca batalionu piechoty
Główne wojny i bitwy	kampania wrześniowa ruch oporu (1939–1945)
Odznaczenia

Grób Lucjana Giżyńskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie a przy tym pomnik batalionu Gozdawa

Tabliczka na grobie Lucjana Giżyńskiego

Życiorys

Lucjan Zygmunt Giżyński urodził się 20 maja 1909 roku w Śródborzu, w powiecie płońskim, w rodzinie Józefa i Józefy z Gierzyńskich. Ukończył gimnazjum w Warszawie i w roku 1930 otrzymał świadectwo dojrzałości.

W okresie od 15 października 1930 roku do 14 października 1931 roku był „szeregowym-uczniem” kursu unitarnego w Szkole Podchorążych Piechoty w Komorowie-Ostrowi Mazowieckiej, a w latach 1931–1933 słuchaczem Szkoły Podchorążych Piechoty. 5 sierpnia 1933 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1933 roku i 230. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a generał dywizji Kazimierz Fabrycy w zastępstwie Ministra Spraw Wojskowych przydzielił do 35 pułku piechoty w Brześciu nad Bugiem na stanowisko dowódcy plutonu. W styczniu 1936 roku został awansowany na porucznika. W tym samym roku objął dowództwo kompanii oraz został oddelegowany do Batalionu Stołecznego w Warszawie.

W kwietniu 1937 roku wrócił do macierzystego pułku, został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza i przydzielony do Batalionu KOP „Ludwikowo”. W tym oddziale dowodził kompanią, która stacjonowała w Zaostrowieczu^{[wymaga weryfikacji?]}. Na tym stanowisku służył do września 1939. W kampanii wrześniowej był dowódcą 7 kompanii 96 pułku piechoty. Walczył w obronie Lwowa, a po kapitulacji przedostał się do Warszawy.

Po zaprzysiężeniu od kwietnia 1940 roku działał w konspiracyjnej organizacji „Komenda Obrońców Polski”, a następnie w organizacji „Miecz i Pług”. W konspiracji był między innymi wykładowcą w Szkołach Podchorążych występując pod pseudonimem „Zamarstynowski”. Po raz drugi zostaje zaprzysiężony w maju 1944 roku po wstąpieniu do Armii Krajowej. Od kapitana Lucjana Fajera ps. „Ognisty” przejął dowództwo batalionu im. Stefana Czarnieckiego (nazywanego początkowo Batalionem Praskim i Oddziałem Praskim), który w kwietniu 1944 roku został wcielony w skład Zgrupowania AK „Łukasiński”.

W pierwszych dniach powstania warszawskiego kpt. Lucjan Giżyński ps. „Gozdawa” był dowódcą batalionu im. Stefana Czarnieckiego, a od 3 sierpnia do 9 sierpnia kpt. „Gozdawa” został faktycznym dowódcą obrony całego Starego Miasta i podlegały mu niemal wszystkie oddziały w tym rejonie.

Od 7 sierpnia batalion „Gozdawa” wszedł w skład Zgrupowania „Kuba”-„Sosna”, broniąc rejonu Placu Zamkowego i Placu Teatralnego. Od 10 sierpnia 1944 kpt. „Gozdawa” był dowódcą tego pododcinka.

Został odznaczony Krzyżem Walecznych rozkazem nr 11 z dnia 21 sierpnia 1944 roku dowódcy Grupy „Północ” oraz Krzyżem Virtuti Militari kl. V rozkazem nr 13 z dnia 23 sierpnia 1944 dowódcy Grupy „Północ”. Order został zweryfikowany pozytywnie uchwałą Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari z dnia 13 października 2011.

Po ewakuacji ze Starego Miasta do Śródmieścia-Północ, kpt. „Gozdawa” dowodził pododcinkiem zamkniętym ulicami: Świętokrzyską, Marszałkowską, Alejami Jerozolimskimi, Nowym Światem a batalion wobec ogromnych strat został przeformowany w kompanię. Linie obronne dowodzone przez kpt. „Gozdawa” nigdy nie zostały zdobyte przez nieprzyjaciela.

Po upadku powstania warszawskiego kpt. Lucjan Giżyński przebywał w Oflagu VII A w Murnau, a po uwolnieniu przez oddziały amerykańskie 29 kwietnia 1945 roku zostaje wcielony do 13 Wileńskiego Batalionu Strzelców.

Ciężko chory leczył się w 5 Szpitalu Polskim w Kantarze (Egipt), a od lutego 1946 roku w British General Hospital nr 16 w Jerozolimie. Zmarł 5 lipca 1946 roku i został pochowany na cmentarzu wojskowym z okresu I i II wojny światowej (1914–1918 i 1939–1945) w Ramli (Grób posiada oznaczenie 7 H 19). Później ekshumowany i pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B8-6-26).

Pośmiertnie kpt. „Gozdawa” – Lucjan Giżyński został awansowany do stopnia majora. W 1998 roku w Kościele Garnizonowym na ul. Długiej w Warszawie została wmurowana tablica upamiętniająca kpt. „Gozdawę”.

31 lipca 2013 roku w Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie, w przeddzień 69. rocznicy powstania, Prezydent RP Bronisław Komorowski przekazał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari rodzinie majora Lucjana Giżyńskiego.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939-1946. Londyn: Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego, 1952.
• Lucjan Giżyński. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2018-05-23].