Ludwik I Czarny
Ludwik I Czarny, niem. Ludwig I. der Schwarze (ur. 1424, zm. 19 lipca 1489 w Simmern) – hrabia-palatyn Veldenz w 1444–1489, książę-palatyn Dwóch Mostów w 1459–1471.
.jpg) XVII w., zb. Muzeum Palatynatu | |
| |
| Książę-palatyn Dwóch Mostów | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Hrabia-palatyn Veldenz | |
| Okres | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Miejsce spoczynku |
Kościół zamkowy w Meisenheim |
| Ojciec | |
| Matka |
Anna z Veldenz |
| Rodzeństwo |
Anna, Małgorzata, Fryderyk Hunsrycki, Ruprecht, Stefan, Jan |
| Żona | |
| Dzieci |
Małgorzata, |
Życiorys
edytujUrodził się jako szóste dziecko i czwarty syn Stefana (1385–1459), księcia-palatyna na Simmern, i Anny (ok. 1390–1439), hrabianki Veldenz. Po śmierci dziadka Fryderyka III (ok. 1365–1444) otrzymał hrabstwo Veldenz[1]. Ludwik pozostawał pod kuratelą ojca do osiągnięcia 18. r.ż. w 1453, kiedy to objął pełnię rządów i oddalił Stefana do Meisenheim[1].
W 1455 wystąpił zbrojnie przeciwko Fryderykowi I Zwycięskiemu (1425–1476), próbując zrzucić zwierzchnictwo lenne Palatynatu Reńskiego[2]. Ludwikowi udało się splądrować i spalić opactwo w Eußerthal, po czym w bitwach pod Spirą i Weißenburgiem został zmuszony do odwrotu pod Bergzabern, gdzie się obwarował[3]. Nieudane oblężenie miasta pozwoliło Ludwikowi uzyskać korzystny układ pokojowy, podpisany w 1456 w Wormacji[4]. Zachował hrabstwo, jednak musiał złożyć hołd lenny i przysięgę wierności Fryderykowi[4].[5]
W 1459 odziedziczył po zmarłym Stefanie pośledni tytuł księcia-palatyna Dwóch Mostów. Pozwoliło to Ludwikowi zwiększyć dochody i utrzymać liczniejsze wojska. W 1460 sprzymierzył się z arcybiskupem Moguncji Teodorykiem z Isenburga (1412–1482) i wspólnie z nim uderzył na Fryderyka[4]. Poniósł druzgocącą klęskę w bitwie pod Pfeddersheim, po czym podjął nieudane oblężenie Meisenheim. Ostatecznie został zmuszony w 1471 do zrzeczenia się Palatynatu Dwóch Mostów na rzecz syna Kacpra (1450–1509), którego oddał pod opiekę Fryderyka[3]. W Veldenz panował dozgonnie[6].
Ludwik zmarł w 1489 i został pochowany w książęcej krypcie nowo wybudowanego kościoła zamkowego w Meisenheim[3]. Palatynat Veldenz odziedziczył po nim kolejny syn Aleksander Kulawy (1462–1514)[7].
Swój przydomek zawdzięcza ciemnej cerze i czarnym włosom[3].
Rodzina
edytuj20 marca 1454 w Luksemburgu ożenił się z Joanną z Croÿ (ok. 1435–1504), córką Antoniego I Wielkiego (ok. 1402–1475), hrabiego Porcien[1]. Małżeństwo miało dwanaścioro dzieci:
- Małgorzatę (1456–1527) ⚭ Filip (1450–1509) hrabia Nassau na Idstein w 1480–1509
- Kacpra (1458–1572) – księcia-palatyna Dwóch Mostów w 1471–1572, ⚭ Amelia Hohenzollern (1461–1481), córka Albrechta III Achillesa (1414–1486), elektora Brandenburgii
- Joannę (1459–1520) – benedyktynkę w Marienbergu koło Boppardu,
- Annę (1461–1520) – również benedyktynkę w tym samym klasztorze,
- Aleksandra zw. Kulawym (1462–1514) – hrabiego-palatyna Veldenz, ⚭ Małgorzata (1480–1522), córka Krafta VI (ok. 1445–1503), hrabiego Hohenlohe na Weikersheim
- Dawida (1463–1478),
- Albechta (1464–1513) – kanonika w Kolonii i Strasburgu,
- Katarzynę (1465–1542) – ksieni klasztoru św. Agnieszki w Trewirze,
- Filipa (1467–1489) – proboszcza w Kolonii,
- Jana (1468–1513) – kanonika w Kolonii i Strasburgu,
- Elżbietę (1469–1500) ⚭ 1492 Jan Ludwik I (1472–1545), hrabia Nassau na Saarbrücken
- Samsona (1474–1480).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Grüneisen 1961 ↓, s. 34.
- ↑ Herrmann 1977 ↓, s. 344–345.
- ↑ a b c d Rödel 1987 ↓, s. 416.
- ↑ a b c Böhn 1969 ↓, s. 83.
- ↑ Grüneisen 1961 ↓, s. 34–38.
- ↑ Herrmann 1977 ↓, s. 345.
- ↑ Grüneisen 1961 ↓, s. 64.
Bibliografia
edytuj- Georg Friedrich Böhn. Pfalz-Veldenz und die Trierer Bischofswahl des Jahres 1456. „Archiv für mittelrheinische Kirchengeschichte”. T. 21, s. 83, 1969. Koblenz: Universität Koblenz. ISSN 0066-6432. (niem.).
- Henny Grüneisen. Die westlichen Reichsstände in der Auseinandersetzung zwischen dem Reich, Burgund und Frankreich bis 1473. „Rheinische Vierteljahrsblätter”. R. 26, s. 22–77, 1961. Bonn: Universität Bonn. ISSN 0035-4473. (niem.).
- Volker Rödel: Ludwig (I.), der Schwarze, von Veldenz. W: Neue Deutsche Biographie. T. 15. Berlin: „Duncker & Humblot”, 1987, s. 416. ISBN 3-428-00196-6. (niem.).
- Willi Wagner: Die Wittelsbacher der Linie Pfalz-Simmern : Ihre Vorfahren, ihre Familien und ihre Grabdenkmäler. Simmern: „Hunsrücker Geschichtsverein”, 2003. ISBN 978-3-9807919-5-3. (niem.).
- Hans-Werner Herrmann: Das Hzgtogum Pfalz-Zweibrücken. W: Geschichtliche Landeskunde des Saarlandes. Tenże, Kurt Hoppstädter (red.). T. 2. Saarbrücken: HV, 1977, s. 344–359. ISBN 3-921870-00-3. (niem.).