Luiza Pesjak
Luiza Pesjak (również Lujiza Pesjakova; ur. 12 czerwca 1828 w Lublanie, zm. 31 marca 1898 tamże) – słoweńska pisarka, poetka i tłumaczka, jest uznawana za pierwszą kobietę, która napisała powieść, jak i również jako pierwsza wprowadziła do literatury motyw macierzyństwa,[1] w Słowenii[2].
 Portret Mihaela Stroja (1850) | |
| Data i miejsce urodzenia |
12 czerwca 1828 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
31 marca 1898 |
| Narodowość | |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | |
Życiorys edytuj
Alojzija Crobath urodziła się 12 czerwca 1828 jako córka prawnika Blaža Crobatha[3]. Została ochrzczona 13 czerwca tego samego roku[3]. Uczęszczała do Instytutu Fröhlicha, a także była uczona przez lokalnych nauczycieli, m.in. przez France’a Prešerena[4][5][6]. Korespondowała ze zaznajomionymi pisarzami z Franem Levstikem, Simonem Gregorčičiem i Josipem Stritarem[5]. Pesjak poświęcała dużo czasu nad czytaniem, oglądaniem twórczości w teatrze oraz operze, podróżowaniem i życiem towarzyskim[5]. Jest uważana za jedną z pierwszych słoweńskich nowelistów, wydając powieść Beatin dnevnik (pol. Dziennik Beaty) w 1887, pisała również poezję oraz libretto do operetki Gorenjski slavček[3]. Pesjak zawierała w swoich dziełach patriotyczne przesłania[5]. Twórczość wydawała w Słowenii i Niemczech[3]. Z początku jej pierwsze dzieła były po niemiecku, kiedy nie umiała jeszcze słoweńskiego[1][3].
13 lipca 1848 zmarł jej ojciec[6]. 3 października tego samego roku Pesjak zawarła małżeństwo z przedsiębiorcą Simonem Pesjakiem[6]. Mieli pięć córek: Helenę, Louisę, Mary, Idę i Emmę[6]. Rodzina posługiwała się językiem niemieckim i francuskim[6], dla dziewczynek zaproszono miejscowych nauczycieli do nauki języka słoweńskiego, kiedy w Cesarstwie Austrii wprowadzono zmianę w konstytucji przyznającą swobodę obywatelską i polityczną w 1860. Po tym wydarzeniu Pesjak zaczęła uczyć się i pisać w tym języku[3]. Rozpoczęła również promować naukę lokalnego języka i tłumaczyć na niego wiersze[1]. Pesjak zajęło dziesięć lat zanim jej udało się jej wydać pamiętnikową powieść w 1887. Pod koniec jej życia stabilność finansowa spadła, a sama została prawie zapomniana. W 1897 doznała udaru mózgu w Podbrezju; zmarła w marcu 1898 w Lublanie[3].
Na jej cześć została nazwana ulica w lublańskiej dzielnicy Bežigrad[7], a portret Luizy Pesjak autorstwa Michaela Stroja został wykorzystany na jugosłowiańskim znaczku pocztowym[8]. Tenże portret można obejrzeć w Narodowej Galerii Słowenii, w której jest jednym z najbardziej popularniejszych dzieł muzeum[9].
Dzieła edytuj
Utwory edytuj
- Kar ljubim (1864)
- Vijolice (1885)
Proza edytuj
- Očetova ljubezen (1864)
- Dragotin (1864)
- Rahela (1870)
- Beatin dnevnik (1887)
Dramat edytuj
- Svitoslav Zajcek (1865)
- Slovenia Guide (1866)
- In Koprivnik (1872)
Libretto edytuj
- Gorenjski slavček (1872)
Autobiografia edytuj
- Iz mojega detinstva (1886)
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Daskalova 2008 ↓, s. 33.
- ↑ Justin Tonra: Distant Reading Recommends: Beatin dnevnik (Beata’s Diary) by Luiza Pesjak. Distant Reading for European Literary History, 15 października 2019. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Andrej Mrak: Lujiza Pesjakova - učenka velikega mojstra slovenske poezije. RTVSLO.si, 17 czerwca 2012. (słoweń.).
- ↑ Daskalova 2008 ↓, s. 32.
- ↑ a b c d Maja Šučur: Uspel življenjski načrt Luize Pesjak. Dnevnik, 7 października 2019. (słoweń.).
- ↑ a b c d e France Koblar: Pesjakova, Luiza (1828–1898). Slovenska biografija. (słoweń.).
- ↑ Živa Rokavec: Razstava za Bežigradom: od 1623 ulic v Ljubljani le 48 poimenovanih po ženskah. Dnevnik, 11 lutego 2017. (słoweń.).
- ↑ Yugoslavian stamp – Mihael Stroj. Alamy. (ang.).
- ↑ Mihael Stroj: Luiza Pesjak – Tactile adaptation of the painting for blind and visually impaired visitors. National Gallery of Slovenia, 3 grudnia 2014. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Krassimira Daskalova: Aspasia: The International Yearbook of Central, Eastern, and Southeastern European Women's and Gender History. Berghahn Books, 2008. ISBN 978-1-84545-634-4.
- Jelena Petrović: Women’s Authorship in Interwar Yugoslavia: The Politics of Love and Struggle. Springer, 2018. ISBN 978-3-030-00142-1.