Męczeństwo świętego Maurycego

Męczeństwo świętego Maurycego (Męczeństwo Legii Tebańskiej) – obraz El Greca namalowany w latach 1580–1582.

Męczeństwo świętego Maurycego

Autor	El Greco
Data powstania	1580–1582
Medium	olej na płótnie
Wymiary	448 × 301 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	San Lorenzo de El Escorial
Lokalizacja	Escorial

Obraz został zamówiony przez króla Hiszpanii Filipa II do kaplicy w Escorialu. Polecenie władcy z 25 kwietnia 1580 nakazywało przeorowi, by dostarczył artyście farb na podmalówkę. Obraz był już wówczas zapewne rozpoczęty. W ciągu dwóch lat El Greco otrzymał za swoje dzieło 800 dukatów.

Święty Maurycy i żołnierze Legii Tebańskiej zostali ścięci za odmowę złożenia ofiary pogańskim bogom. Na pierwszym planie obrazu El Greco przedstawił rozmowę Maurycego i towarzyszy, w wyniku której podjęli decyzję o męczeństwie. Samo męczeństwo zostało odsunięte na dalszy plan. Na drugim planie Maurycy udziela pomocy traconym legionistom, a w głębi odmawia wykonania rozkazu wydanego przez wysłanników cesarza. W lewym górnym rogu artysta przedstawił grupę aniołów muzykujących i niosących symbole męczeństwa: palmy i wieńce. Scena ta równoważy kompozycyjnie dominującą w prawej dolnej części grupę św. Maurycego rozmawiającego z żołnierzami.

Przedstawienie postaci żołnierzy w lśniących rzymskich pancerzach, pod którymi artysta plastycznie zarysował ciała powoduje, że ten obraz El Greca bardziej niż inne jego dzieła ciąży ku manieryzmowi. Malarz chciał zapewne w ten sposób przypodobać się królowi Filipowi II. Dzieło jednak nie spodobało się władcy jako zbyt odległe od obowiązującego wówczas schematu obrazu ołtarzowego. Także gama jasnych i zimnych kolorów rozjaśnionych sinymi błyskami była bardzo odległa od kolorystyki Tycjana, ulubionego malarza króla. Filip II nakazał zawiesić w Escorialu mierny obraz na ten sam temat namalowany przez Romola Cincinnato, który kosztował 650 dukatów, czyli mniej niż płótno El Greca.

Studium głowy św. Maurycego

Zanim El Greco przystąpił do stworzenia Męczeństwa, prawdopodobnie wykonał kilka prac przygotowawczych. Jedna z nich, Studium głowy św. Maurycego znajduje się w prywatnej kolekcji Sir Williama van Horne a wcześniej w kolekcji hiszpańskiego archeologa Antonia Vives Escudero.

Bibliografia

• Sztuka świata. T. 6. Warszawa: 2005, s. 216–217, 225–226.
• Geniusze sztuki. El Greco. Warszawa: 1985, s. 92–94.
• Harold E. Wethey: El Greco and his school. Princenton University Press, 1962, s. 101. ISBN 0-517-404990.
• Ludwik Goldscheider: El Greco. London: Phaidon Press, 1932.