Marmur ruinowy
Marmur ruinowy, marmur krajobrazowy, marmur pejzażowy, marmur obrazkowy[1] – drobnoziarniste skały węglanowe[2], margle[3] lub marmury[1] zawierające rozbudowany zespół drobnych pęknięć, tworzących naturalnie powstały kolorowy rysunek przypominający ruiny budynków, elementy krajobrazu albo obrazy abstrakcyjne[4][1].
Obecność różnokolorowych warstewek w marmurze ruinowym jest zjawiskiem wtórnym, powstałym w trakcie diagenezy oraz wietrzenia i wynika z wytrącania wodorotlenków[5] i tlenków żelaza, ewentualnie także manganu[1] z infiltrującej skałę wody gruntowej, na zasadzie zbliżonej do formowania się pierścieni Lieseganga[6]. Niektóre odmiany tych skał powstają dzięki metasomatozie zachodzącej w strefie spękań tektonicznych[1].
Marmury ruinowe występują w wielu regionach, m.in. w słowackiej części Zewnętrznych Karpat Zachodnich[7], ale światową sławę zdobyły ich wapienne odmiany wydobywane w Apeninach w Toskanii pod nazwą Pietra Paesina[8] (znane także jako kamień toskański[3]). Podobne odmiany spotyka się też w innych regionach Włoch, m.in. na Elbie i w Prealpach Weneckich[2].
Marmur ruinowy stosowano już w budowlach kultury mykeńskiej w starożytnej Grecji, a później użytkowali go Etruskowie[4]. Toskańska odmiana tej skały – Pietra Paesina – od schyłku XVI w. była jednym ze składników mozaik florenckich, ponadto od XVII w. była szeroko wykorzystywana również jako samodzielna skała ozdobna w sztuce renesansu i baroku. We Francji działała królewska manufaktura powstała z polecenia Ludwika XIV, w której wytwarzano artystyczne dzieła zarówno z polerowanych płytek surowca, jak i uzupełniano je rysunkami. Podobne manufaktury założyli tam kardynałowie Mazarini oraz Richelieu[9]. Kamień ten stał się wówczas także obiektem kolekcjonerstwa[4] – znane są płytki tych skał w kunstkamerach z XVII w., m.in. w gdańskim Musaeum Gottwaldianum[10]. Również w późniejszych wiekach był dość często stosowany, m.in. w zdobieniu drogich mebli, w tym secesyjnych[11]. Współcześnie (początek XXI w.) oprócz bycia obiektem kolekcjonerstwa, wyrabia się z niego przedmioty ozdobne, np. naczynia, kasetki oraz płyty okładzinowe na budynki[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Żaba 2014 ↓, s. 284.
- ↑ a b Serra i in. 2010 ↓, s. 3.
- ↑ a b Andrzej Manecki, Janina Wrzak: Wzory i obrazy natury ukryte w kamieniu. Olszanica: Wydawnictwo Bosz, 2013, s. 14. ISBN 978-83-7576-202-0. OCLC 869935338.
- ↑ a b c Serra i in. 2010 ↓, s. 2.
- ↑ Serra i in. 2010 ↓, s. 1, 16.
- ↑ Serra i in. 2010 ↓, s. 1.
- ↑ Marko, Pivko i Hurai 2003 ↓.
- ↑ Serra i in. 2010 ↓, s. 2, 3.
- ↑ Fratini i in. 2020 ↓, s. 1530.
- ↑ Daria D. Novgorodova. Musaeum Gottwaldianum i jego losy w Rosji. „Klio – Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym”. 46 (3), s. 118, 121, 2018. DOI: 10.12775/KLIO.2018.035. ISSN 1643-8191. OCLC 1151266001.
- ↑ Marko, Pivko i Hurai 2003 ↓, s. 241.
Bibliografia edytuj
- Fabio Fratini, Emma Cantisani, Elena Pecchioni, Enrico Pandeli i inni. Pietra Alberese: Building Material and Stone for Lime in the Florentine Territory (Tuscany, Italy). „Heritage”. 3, s. 1520–1538, 2020. DOI: 10.3390/heritage3040084. OCLC 8837645141.
- František Marko, Daniel Pivko, Vratislav Hurai. Ruin marble: a record of fracture-controlled fluid flow and precipitation. „Geological Quarterly”. 47 (3), s. 241–252, 2003. ISSN 1641-7291. OCLC 998862081.
- Margherita Serra, Alessandro Borghi, Lorenzo Mariano Gallo, Robert Hovoric i inni. Petrographic features, genesis and provenance of Pietra Paesina collections of the Regional Museum of Natural Sciences of Turin. „Periodico di Mineralogia”. 79 (Special Issue), s. 95–111, 2010. DOI: 10.2451/2010PM0024. OCLC 696175203.
- hasła „marmur pejzażowy” oraz „marmur ruinowy”. W: Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Videograf, 2014, s. 284. ISBN 978-83-7835-297-6. OCLC 899862630.
