Mars z Todi
Mars z Todi[1] – rzeźba z końca V w. p.n.e. lub początku IV w. p.n.e., przykład sztuki etruskiej z wpływem starożytnej sztuki greckiej[2]. Należy do zbiorów Gregoriańskiego Muzeum Etruskiego, jednego z Muzeów Watykańskich[3].
.JPG)
| |
| Autor |
nieznany |
|---|---|
| Data powstania |
późny V – wczesny IV w. p.n.e. |
| Medium | |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja |
Muzea Watykańskie – Gregoriańskie Muzeum Etruskie |
Posąg powstał w Etrurii pod koniec V lub na początku IV w. p.n.e. z przeznaczeniem na umbryjski rynek[2]. Jest przykładem etruskiej rzeźby wysokiej jakości[4], prawdopodobnie powstał w warsztacie w Orvieto (dawne etruskie Volsinii)[5]. Volsinii było znane z produkcji brązowych figur, z których ponad 2000 zostało zrabowanych przez Rzymian w 265 p.n.e.[2] Był kosztowną figurą wotywną złożoną w sanktuarium[6], ofiarowaną być może Laranowi, etruskiemu bogowi wojny[7]. Został pogrzebany jeszcze w starożytności, być może towarzyszył temu odpowiedni rytuał[8]. Pozostawał pod ziemią (pogrzebany pomiędzy trawertynowymi płytami[3]) aż do jego odnalezienia w 1835[9] w pobliżu Todi, w sanktuarium z Monte Santo[2]. Umbryjskie Todi znajdowało się pod wpływem Etrusków i przyczyniło się do rozprzestrzenia kultury etruskiej w Umbrii[10].
Wykonany z brązu posąg naturalnej wielkości[2] przedstawia ubranego w zbroję wojownika. Jego skomplikowany pancerz jest przedstawiony z „pedantyczną dokładnością”[11], jest jednym z najlepszych przykładów pokazujących, jak wyglądało uzbrojenie z tej epoki[12]. Hełmu nie odnaleziono. Wojownik jest w trakcie dokonywania libacji przed bitwą. W prawej dłoni trzymał przeznaczone do tego rytuału specjalne naczynie (patera), z którego wylewano płyn na ziemię. Lewa dłoń dzierżyła włócznię. Patera i pozostałości włóczni są przechowywane w muzealnej gablocie[3].
Na jednym z elementów napierśnika[13] znajduje się dedykacja w języku umbryjskim, ale w etruskim alfabecie. Napis Ahal Trutitis dunum dede informuje, że figura jest darem osoby o celtyckim z pochodzenia nazwisku Ahal Trutitis, co wskazuje na kosmopolityczny charakter starożytnego Todi[9][10].
Przypisy edytuj
- ↑ Eleonora Sandrelli: Etruskowie – dzieje tajemniczego ludu. Hanna Cieśla (tłum.). Warszawa: Bellona, 2009, s. 91. ISBN 978-83-11-11448-7.
- ↑ a b c d e Fred S. Kleiner: A History of Roman Art, Enhanced Edition. warszawa: Wadsworth, 2010, s. xl. ISBN 978-04-95909-87-3.
- ↑ a b c Gregorian Etruscan Museum:Mars of Todi. mv.vatican.va. [dostęp 2016-01-13]. (ang.).
- ↑ Guy Bradley: op.cit. Ancient Umbria: State, Culture, and Identity in Central Italy from the Iron Age to the Augustan Era. s. 68, 71–72, 200.
- ↑ op.cit. Jean-René Jannot: Religion in Ancient Etruria. s. 165.
- ↑ Guy Bradley: Ancient Umbria: State, Culture, and Identity in Central Italy from the Iron Age to the Augustan Era. Oxford University Press, 2000, s. 92. ISBN 97-8019-155-409-4.
- ↑ Jean-René Jannot: Religion in Ancient Etruria. University of Wisconsin Press, 2005, s. 165. ISBN 978-0-299-20844-8.
- ↑ op.cit. Jean-René Jannot: Religion in Ancient Etruria. s. 136.
- ↑ a b Guy Bradley: op.cit. Ancient Umbria: State, Culture, and Identity in Central Italy from the Iron Age to the Augustan Era. s. 71-72.
- ↑ a b Giuliano Bonfante, Larissa Bonfante: The Etruscan Language: an Introduction. Manchester: University of Manchester Press, 2002, s. 26. ISBN 978-0-7190-5540-9.
- ↑ Otto Brendel: Etruscan Art. Yale University Press, 1995, s. 316–317. ISBN 0-3000-644-62.
- ↑ Graham Webster: The Roman Imperial Army of the First and Second Centuries A.D.. University of Oklahoma Press, 1998, s. 2. ISBN 0-806-1300-08.
- ↑ Amanda Claridge: Rome: An Oxford Archaeological Guide. Oxford: Oxford University Press, 393, s. 165. ISBN 0-19-288003-9.