Mendel Grossman
Mendel Grossman (ur. w 27 czerwca 1913[1][2][3] lub 1917[4] roku w Gorzkowicach[1] lub Staszowie[2], zm. w 1945 roku w Königs Wusterhausen) – polski fotografik żydowskiego pochodzenia. W czasie II wojny światowej dokumentował życie Żydów w łódzkim getcie.
 Mendel Grossman, autoportret | |
| Data urodzenia |
27 czerwca 1913 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1945 |
| Zawód, zajęcie |
fotograf |
Życiorys
edytujMendel Grossman zajmował się fotografią już przed wojną. Sfotografował aktorów Teatru Habima[5]. Na początku roku 1939 miał wykonać album ze zdjęciami dzieci na zamówienie Towarzystwa Ochrony Zdrowia. Album nigdy nie został wydany[3]. Po rozpoczęciu okupacji nazistowskiej w Łodzi (8 września 1939) władze okupacyjne utworzyły w lutym 1940 w Łodzi getto dla ludności pochodzenia żydowskiego, do którego zmuszony został wraz z innymi żydowskimi mieszkańcami Łodzi przenieść się (ostatecznie bramy getta zamknięto 30 kwietnia 1940). Pracował w Wydziale Statystycznym żydowskiej administracji getta w urzędzie Przełożonego Starszeństwa Żydów w Łodzi (Liztmannstadt), gdzie wykonywał dla niej zdjęcia, jak również na polecenie niemieckiej administracji getta (Gettoverwaltung). Jednocześnie potajemnie wykorzystał możliwość oficjalnego wykonywania zdjęć dla dokumentowania życie w getcie. Po pewnym czasie Gestapo zaczęło go podejrzewać o wykonywanie zdjęć niezgodnych z intencjami hitlerowców, jednak mimo represji i niebezpieczeństwa nie zaprzestał fotografowania, ale już tego rodzaju zdjęcia robił z ukrycia. Odbitki rozdawał wśród przyjaciół i znajomych, mając nadzieję, że dzięki temu jak najwięcej z nich opuści granice getta. W ten sposób wykonał ponad 10 000 fotografii dokumentujących rzeczywistość łódzkiego getta[4]. Negatywy ukrywał w swoim mieszkaniu (w parapecie) przy ul. Marynarskiej 55 (budynek zachował się)[6].
W trakcie likwidacji getta (sierpień 1944) Mendel Grossman został przydzielony do osobiście wybranej przez kierownika niemieckiej administracji getta – Hansa Biebowa – grupy, po czym został wywieziony do obozu pracy przy fabryce Biebowa w Königs Wusterhausen[7]. Zmarł w czasie marszu śmierci, gdy do obozu zbliżała się linia frontu. W chwili śmierci trzymał w ręku swój aparat fotograficzny[3][4].
Niedługo po wojnie udało się odnaleźć ukryte w jego mieszkaniu negatywy. Trafiły one do Muzeum Bojowników Getta. Większość z nich uległa zniszczeniu w czasie pierwszej wojny izraelsko-arabskiej w 1948 roku[4]. W roku 1970 wydano album z jego fotografiami pt. With a camera in the ghetto[5], a w roku 2000 album My Secret Camera: Life in the Lodz Ghetto (ISBN 978-1-84507-892-8)[8] zawierające ocalałe zdjęcia Mendla Grossmana.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Joanna Podolska: Fotografowie getta Litzmannstadt. Gazeta Wyborcza, 21 sierpnia 2009. [dostęp 2012-02-15].
- ↑ a b Fotografowie getta. Kronika getta łódzkiego. [dostęp 2012-02-15].
- ↑ a b c Mendel Grossman – The Lodz Ghetto Photographer. Holocaust Education & Archive Research Team. [dostęp 2011-03-02]. (ang.).
- ↑ a b c d Grossman, Mendel – Shoa Resource Center. Jad Waszem. [dostęp 2011-03-02]. (ang.).
- ↑ a b Mendel Grossman; Zvi Szner: With a camera in the ghetto. Schocken Books, 1970. [dostęp 2011-03-02]. (ang.).
- ↑ Mendel Grossman [w:] Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Seria II, tom 1 (A do Z), oprac. M. Szukalak, Oficyna Bibliofilów, Łódź 2007, ISBN 83-87522-91-0.
- ↑ Proces Hansa Biebowa. Zagłada getta łódzkiego (akta i stenogramy sądowe). Oprac. Jerzy Lewiński. Wyd. 1: Warszawa 1987, Wyd. 2: Warszawa 1999, Wyd. PRS.
- ↑ Mendel Grossman, Frank Dabba Smith: My Secret Camera: Life in the Lodz Ghetto. [dostęp 2011-03-02]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- „Mendel Grossman” [w:] Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Seria II, tom 1 (A do Z), oprac. M. Szukalak, Oficyna Bibliofilów, Łódź 2007, ISBN 83-87522-91-0.
Linki zewnętrzne
edytuj- Galeria zdjęcia autorstwa Mendela Grossmana w serwisie Holocaust Education & Archive Research Team (ang.)