Czaik wiosenny
Czaik wiosenny[1] (Metellina mengei) – gatunek pająka z rodziny kwadratnikowatych.
| Metellina mengei | |||
| (Blackwall, 1869) | |||
.jpg) Samica (na górze) i samiec (na dole) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Metellina mengei | ||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Taksonomia edytuj
Gatunek ten został po raz pierwszy opisany w 1869 roku przez Johna Blackwalla jako Epeira mengii[2][3]. Cornelius Chyzer i Władysław Kulczyński sklasyfikowali go w 1891 roku jako podgatunek czaika jesiennego, wówczas umieszczanego w rodzaju Meta[4]. Do rangi osobnego gatunku w tymże rodzaju wyniósł go z powrotem Pater Chrysanthus w 1953 roku[5]. W rodzaju Metellina umieszczony został w 1980 roku przez Herberta Waltera Leviego[6].
Opis edytuj
Samce osiągają od 3,5 do 5,5 mm długości ciała[7], zaś długość karapaksu u 43 zmierzonych okazów wynosiła od 1,65 do 2,59 mm, a szerokość od 1,25 do 1,95 mm[8]. Samice osiągają od 3,5 do 7 mm długości ciała[7], zaś długość karapaksu u 51 zmierzonych wynosiła od 1,55 do 2,56 mm, a szerokość od 1,22 do 1,93 mm[8]. Ubarwienie karapaksu jest żółtawe[7], żółtawobrązowe[8] lub jasnoszare z czarnym lub prawie czarnym Y-kształtnym znakiem środkowym i czarnymi lub czarniawymi brzegami[8][7]. Szczękoczułki są żółtawe[7] lub żółtawobrązowe z ciemnorudobrązowymi pazurami jadowymi[8]. Ciemnobrązowe[8] do czarnobrązowego[7] sternum jest zaopatrzone w czarne szczecinki i między biodrami czwartej pary odnóży spiczasto zakończone[8]. Odnóża są żółtawe ze słabo zaznaczonymi obrączkami i kropkami[8][7]. Na bokach i wierzchu nadstopiów pierwszej ich pary występuje kilka trichobotrii, a na ich spodzie są one liczne i długie[8]. Opistosoma ma jasny, zwykle żółtawozielony wierzch z wzorem barwy rudej, brązowej lub czarnej, obejmującym poprzeczne linie[8][7]. Spód opistosomy jest ciemnobrązowy z jaśniejszą pośrodku i biało obrzeżoną przepaską środkową, dwoma parami białawych kropek i jasnobrązowo-białym siateczkowaniem po bokach[8].
Samiec ma jasnożółtawobrązowe nogogłaszczki z ciemniejszymi cymbium i paracymbium. Odnoga tego ostatniego ma smukły płat. Ponadto aparat kopulacyjny cechuje się półprzezroczystym, równomiernie zwężonym ku szczytowi konduktorem, stosunkowo długim embolusem sięgającym nieco za konduktor i cienkimi przewodami nasiennymi wewnątrz trójpłatowej apofizy embolicznej[8][7]. Płytka płciowa samicy cechuje się szeroką, rozszerzoną ku przodowi przegrodą środkową, płytkim przedsionkiem[8] i podługowatymi częściami bocznymi[7]. W wulwie znajdują się dwie pary zbiorników nasiennych[8].
Biologia i występowanie edytuj
Pająk znany z prawie całej Europy[7], w tym z Polski[9]. Dalej na wschód sięga przez Kaukaz i azjatycką Rosję po Iran i Ałtaj[7][3]. Zasiedla skraje lasów, wilgotne lasy liściaste, młodniki jodłowe, sady, ogrody i łąki[7][8]. Przebywa na drzewach, krzewach i konstrukcjach ludzkich, gdzie buduje koliste sieci łowne o otwartych pępkach, umieszczone na wysokości od okolic gruntu do 2 m[10][8]. Wraz z czaikiem jesiennym określany jest jako prawdopodobnie najpospolitszy i najliczniej występujący pająk przędący koliste sieci łowne w północnej części Europy[10].
Spotkać go można przez cały rok[7]. Cykl życiowy na większości zasięgu jest dwuletni[8]. Osobniki dorosłe aktywne są głównie wiosną i wczesnym latem, kiedy to przypada ich sezon rozrodczy[10][8]. Zimują dwukrotnie: jako formy juwenilne i dorosłe[8].
W sezonie rozrodczym samce, pojedynczo lub w grupach, czekają na krawędzi sieci samicy na pojawienie się odpowiednio dużej zdobyczy[10][8]. Gdy samica wgryzie się szczękoczułkami w ofiarę, samiec zbliża się do niej najpierw macając, a potem bębniąc w sieć. Gdy samica ucieka, samiec owija zdobycz nicią, a następnie przędzie specjalną, połączoną z nią nić godową. Zachowanie to może się kilkukrotnie powtarzać, aż samica powtórnie zbliży się do zdobyczy i samca. Wówczas następuje trwająca 1–2 minuty kopulacja[8]. Kokon jajowy jest mniej więcej kulisty, umieszczony w pobliżu sieci, np. na roślinie lub korze. Zaniepokojone czaiki siedzące na roślinach wyciągają dwie początkowe pary odnóży w przód, a dwie końcowe w tył, co, zwłaszcza w przypadku smukłych samców stanowi kamuflaż ochronny[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Metellina mengei – Czaik wiosenny. [w:] Insektarium [on-line]. [dostęp 2018-12-13].
- ↑ J. Blackwall. Description of a new species of Epeira. „Annals and Magazine of Natural History”. 4 (4), s. 398-400, 1869.
- ↑ a b Metellina. [w:] World Spider Catalogue [on-line]. World Spider Catalog Association, 2018. [dostęp 2018-10-07].
- ↑ C. Chyzer, W. Kulczyński: Araneae Hungariae. Tomus I. Budapest: Academia Scientarum Hungaricae, 1891.
- ↑ P. Chrysanthus. Is Meta mengei Blackwall a variety of Meta segmentata (Clerck)? (Aranei-Argiopidae). „Zoologische Mededelingen”. 32, s. 155-163, 1953.
- ↑ H.W. Levi. The orb-weaver genus Mecynogea, the subfamily Metinae and the genera Pachygnatha, Glenognatha and Azilia of the subfamily Tetragnathinae north of Mexico (Araneae: Araneidae). „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology”. 149, s. 1-74, 1980.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Wolfgang Nentwig, Theo Blick, Daniel Gloor, Ambros Hänggi, Christian Kropf: Metellina mengei. [w:] Araneae. Spiders of Europe. Version 10.2018 [on-line]. Universität Bern. [dostęp 2018-10-05].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u S. Almquist. Swedish Araneae, part 1 - families Atypidae to Hahniidae. „Insect Systematics & Evolution, Supplement”. 63, s. 111-116, 2006.
- ↑ Check-list of spiders (Araneae) of Poland. [dostęp 2013-08-23].
- ↑ a b c d e M.J. Roberts: Spiders of Britain & Northern Europe. London: HarperCollins, 1995, s. 306-310, seria: Collins Field Guide.