Monaster Świętego Ducha w Tupiczewszczyźnie
Monaster Świętego Ducha – prawosławny klasztor w majątku Tupiczewszczyzna nad Werchwą (ob. w granicach administracyjnych Mścisławia), istniejący od 1641 do 1918.
.jpg) sobór Zaśnięcia Matki Bożej w kompleksie klasztornym | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Mścisław–Tupiczewszczyzna |
| Kościół | |
| Eparchia | |
| Klauzura |
nie |
| Typ monasteru |
męski |
| Obiekty sakralne | |
| Cerkiew |
Świętego Ducha |
| Cerkiew |
św. Mikołaja |
| Fundator |
Filon, Samuel i Marcin Maskiewiczowie |
| Data budowy |
1641 i 1771 |
| Data zamknięcia |
1918 |
| Data zburzenia |
lata 30. XX wieku, II wojna światowa |
Położenie na mapie obwodu mohylewskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 54°01′16″N 31°44′40″E/54,021111 31,744444 | |
Monaster został ufundowany w czerwcu[1] lub 24 lipca 1641 przez braci Filona, Samuela i Marcina Maskiewiczów, synów Konstantego Maskiewicza, właściciela majątku Tupiczewszczyzna. Spełnili oni tym samym życzenie swojego ojca[2]. Celem fundacji było upamiętnienie objawienia Tupiczewskiej Ikony Matki Bożej. Konstanty Maskiewicz był jego świadkiem i ufundował na cześć tego wydarzenia drewnianą cerkiew Świętego Ducha, przy której utrzymywał czternastu duchownych prawosławnych[1]. Zgodnie z poleceniem ojca bracia Maskiewiczowie w akcie fundacyjnym zastrzegli, że nowy monaster ma pozostawać w jurysdykcji patriarchów Konstantynopola, a także podlegać administracyjnie Monasterowi Kuteińskiemu[2]. Innym dobroczyńcą monasteru był Bohdan Stetkiewicz, który w październiku 1641 przekazał mnichom plac i dom w Mścisławiu, a następnie wzniósł na przekazanej parceli cerkiew filialną klasztoru oraz szkołę[2].
1 października 1645 metropolita kijowski Piotr Mohyła oraz biskup mścisławski i mohylewski Sylwester Kossów wyświęcili nową cerkiew Świętego Ducha w kompleksie monasterskim[2]. W monasterze znajdował się bogaty księgozbiór[3]. Głównym przedmiotem kultu w klasztorze była Tupiczewska Ikona Matki Bożej, czczona w szczególności na ziemi mohylewskiej i smoleńskiej. Był to jeden z najbardziej szanowanych wizerunków maryjnych wśród prawosławnych w I Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w.[2].
Klasztor był kilkakrotnie napadany przez szlachtę wyznania katolickiego (obydwu obrządków), a mnisi nakłaniani do przyjęcia unii brzeskiej. Nigdy jednak do tego nie doszło i monaster pozostawał jednym z najważniejszych ośrodków prawosławia na ziemi mohylewskiej i mścisławskiej[4]. W latach 1706 i 1708 car Piotr I pisał do władz polskich, żądając zaprzestania czynienia krzywd mnichom monasteru, zaś w 1708 osobiście gościł w klasztorze i przekazał mu ofiarę pieniężną i dary w postaci szat liturgicznych oraz ksiąg. Mnisi poprosili wówczas cara o protegowanie ich wspólnoty przed polskim królem[4]. W 1718 monaster zamieszkiwało 14 mnichów[3]. Dziewięć lat później Świątobliwy Synod Rządzący Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego udzielił przełożonemu monasteru Świętego Ducha zezwolenia na przyjazd do Rosji i przeprowadzenie zbiórki darów na jego rzecz[4]. W 1771 na terenie monasteru wzniesiono cerkiew św. Mikołaja oraz kaplicę Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni[4].
Klasztor funkcjonował nadal po rozbiorach Polski. Po 1873 jego sytuacja materialna uległa znaczącemu pogorszeniu. Ostatecznie w 1877 ostatni mnisi zostali przeniesieni do monasteru Narodzenia Matki Bożej urządzonego w zarekwirowanym zakonowi karmelitów klasztoru w Białyniczach[3]. Po dziewięciu latach w budynkach monasterskich w Tupiczewszczyźnie został otwarty klasztor żeński. W 1895 na jego terenie zbudowany został sobór Zaśnięcia Matki Bożej, w którym wystawiona dla kultu była Tupiczewska Ikona Matki Bożej. Mniszki zajmowały się prowadzeniem szpitala i ambulatorium, przy klasztorze działała także szkoła parafialna[3].
Monaster funkcjonował do 1918, gdy został zlikwidowany. Zabudowania klasztorne zostały zniszczone w latach 30. XX wieku, pozostałe obiekty spłonęły w czasie II wojny światowej[3].
W latach 1774–1784 przełożonym klasztoru był późniejszy biskup perejasławski Wiktor (Sadkowski)[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b P. Chomik, Magnateria i szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec kultu ikon Matki Bożej w wiekach XVI–XVIII. [dostęp 2013-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-02)].
- ↑ a b c d e Mironowicz A.: Diecezja białoruska w XVII i XVIII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008, s. 269–270. ISBN 978-83-7431-150-2.
- ↑ a b c d e Тупичевский монастырь во имя Святога Духа
- ↑ a b c d Mironowicz A.: Diecezja białoruska w XVII i XVIII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008, s. 271–272. ISBN 978-83-7431-150-2.
- ↑ Виктор (Садковский). [dostęp 2007-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-29)].