Mozaika ogórka
Mozaika ogórka – wirusowa choroba ogórka wywołana przez wirusa mozaiki ogórka (ang. cucumber mosaic virus, CMV[1]). Jest to choroba z grupy mozaik[2].
Występowanie i szkodliwość edytuj
Wirus mozaiki ogórka (CMV) to rozprzestrzeniony na całym świecie polifag. W naturze występuje na ponad 200 gatunkach roślin należących do 85 rodzin. Eksperymentalnie udało się nim zaszczepić jeszcze ponad 1000 innych roślin. Występuje na licznych roślinach uprawnych: dyniowate (ogórek, dynia, melon), szpinak, pomidor, marchew, seler, pietruszka, buraki, groch, bób, sałata, łubin, gryka i licznych roślinach ozdobnych (m.in. aster chiński, lilie, mieczyk, dalie, fiołek, floks, hortensja, chryzantema, lobelia, nagietek, nasturcja, ostróżka, pelargonia, petunia, pierwiosnek, tulipan). W uprawie ogórka może wyrządzić duże szkody. Występuje zarówno w uprawie polowej, jak i pod osłonami[3].
Oprócz mozaiki ogórka wśród roślin uprawnych w Polsce wirus CMV powoduje jeszcze mozaikę ogórka na cebuli, mozaikę ogórka na pomidorze, mozaikę ogórka na selerze, mozaikę szpinaku, zieloną cętkowaną plamistość liści porzeczki, brunatnienie łubinu oraz mozaiki i inne choroby wielu roślin ozdobnych[2].
Objawy edytuj
Na liściach porażonego ogórka powstaje żółto-zielona mozaika. Ponieważ porażone (żółte) części liścia rosną wolniej, następuje pomarszczenie i falistość blaszki liściowej. Zmienić się może także kształt liści. Zainfekowane rośliny rosną słabiej i zawiązują mniej owoców, które ponadto są gorszej jakości; mają nierówną powierzchnię, są słabiej wybarwione, często z chlorotycznymi plamami i brodawkowatymi wypukłościami. Przy bardzo silnym porażeniu rośliny przedwcześnie zamierają[3].
CMV u większości gatunków żywicieli powoduje infekcję ogólnoustrojową, ale u niektórych (np. u lucerny) choroba przebiega bezobjawowo. Stanowi to problem, w niektórych rejonach lucerna staje się bowiem ważnym rezerwuarem przetrwania dla tego wirusa[4].
Epidemiologia edytuj
Źródłem infekcji pierwotnych są liczne gatunki dziko rosnących roślin wieloletnich. Wirus CMV zimuje także w roślinach uprawianych pod osłonami, w karpach szparaga i w porażonych tkankach bylin uprawianych w glebie. Przenoszony jest z nich na rośliny uprawne głównie przez mszyce. Opisano już ponad 60 ich gatunków będących wektorami tego wirusa, ale największe znaczenie mają: mszyca ogórkowa, mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana i mszyca ziemniaczana smugowa. Może być przenoszony także przez mechaniczną inokulację, jednakże ten sposób w naturze odgrywa niewielką rolę[3]. Nasilenie choroby w danym rejonie zależy głównie od wielkości i aktywności populacji mszyc, a także od liczby porażonych roślin na obszarze służącym jako rezerwuar wirusa[5].
W organizmie rośliny wirus na krótkie odległości (między sąsiednimi komórkami) przemieszcza się przez plazmodesmy, na większe przez łyko[4].
Ochrona edytuj
Można tylko zapobiegać chorobie. Do rozmnażania roślin należy brać wyłącznie zdrowe okazy. Rozpoznaje się je wizualnie, ewentualnie specjalnymi testami serologicznymi. W uprawie polowej należy usuwać chwasty i zwalczać mszyce. Pod uprawę wybiera się pola oddalone od siedlisk roślin będących żywicielami wirusa CMV[3]. Zainfekowane rośliny należy usunąć i zniszczyć, aby wyeliminować rośliny jako potencjalne rezerwuary wirusa. W miarę możności należy uprawiać odmiany odporne na wirusa CMV. Nie istnieją odmiany całkowicie odporne, niektóre wykazują jednak częściową odporność[5].
Nie należy profilaktycznie stosować insektycydów do zwalczania mszyc. Obserwacje wykazały, że jest to nieskuteczne[5].
Przypisy edytuj
- ↑ Cucumber mosaic virus (CMV000) [online], EPPO Global Database [dostęp 2022-08-11] (ang.).
- ↑ a b Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 [dostęp 2022-08-11].
- ↑ a b c d Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Choroby roślin uprawnych, t. 2, Poznań: PWRiL, 2011, ISBN 978-83-09-01077-7.
- ↑ a b Cucumber mosaic virus [online], American Phytopathological Society, 2011 [zarchiwizowane z adresu 2011-06-22] (ang.).
- ↑ a b c Kymberly R. Draeger, Cucumber mosaic [online], University of Wisconsin-Madison, Division of Extension, 2016 [dostęp 2022-08-11] (ang.).