Muzyka eksperymentalna
Muzyka eksperymentalna – muzyka stosująca nietypowe dla muzyki popularnej i klasycznej rozwiązania artystyczne i stylistyczne. Jako eksperymentalną możemy określić muzykę, dla której faza prób i doświadczeń staje się głównym celem artystycznym, co jest osiągane poprzez rezygnację z tradycyjnych rozwiązań i konwencji[1]. Twórca może nie planować rezultatów swojej pracy, oddając sprawczość wykonawcy, technologii lub przypadkowi[2]. Bywa utożsamiana z muzyką elektroakustyczną lub muzyką konkretną[3].
Przykładowi kompozytorzy tej muzyki to: John Cage, Meredith Monk, Terry Riley, La Monte Young, Harry Partch, Philip Glass, Steve Reich, Karlheinz Stockhausen, Pierre Boulez, Iannis Xenakis.
Charakterystyka
edytujMuzyka eksperymentalna (zwłaszcza jej utwory XX wieku) może charakteryzować się następującymi cechami:
- Rezygnacja ze standardowej notacji muzycznej, tworzenie graficznych partytur muzycznych.
- Skupienie bardziej na procesie tworzenia, niż na rezultacie muzycznym.
- Otwartość utworów na improwizację, procesy losowe i brak zdeterminowania ostatecznego kształtu dzieła.
- Zwiększone zaangażowanie wykonawcy kompozycji na jej ostateczny kształt; otwartość na subiektywną interpretację wykonawcy.
- Nowatorskie traktowanie instrumentów muzycznych, pozwalające na używanie ich wbrew oryginalnym przeznaczeniom (np. preparowanie fortepianu).
- Przeniesienie odpowiedzialności interpretacji dzieła na jego odbiorcę; rezygnacja z tradycyjnych mechanizmów słuchania (np. porzucenie istotności kompozycji na rzecz samego dźwięku „tu i teraz”).
Utwory muzyki eksperymentalnej mogą, ale nie muszą zawierać wszystkich tych cech. Powyższa lista została zdefiniowana przez Michaela Nymanna w książce Experimental Music: Cage and Beyond, opisując dotychczas powstałe utwory i praktyki stosowane przez ich kompozytorów[4].
W Polsce
edytujZnaczącym ośrodkiem tworzenia muzyki eksperymentalnej w Polsce było Studio Eksperymentalne Polskiego Radia, założone w 1957 roku, silnie inspirowane nurtem muzyki eksperymentalnej rozumianej jako połączenie muzyki awangardowej, elektronicznej i konkretnej[5][6].
To właśnie w Studio Eksperymentalnym stworzono pierwszy utwór na taśmę w Polsce: Etiudę na jedno uderzenie w talerz Włodzimierza Kotońskiego. Cały materiał dźwiękowy etiudy opierał się na jednym dźwięku uderzenia pałką w talerz turecki, który był następnie elektronicznie przetwarzany i modyfikowany. Utwór debiutował na koncercie muzyki eksperymentalnej w ramach Warszawskiej Jesieni w 1960 roku[7].
Od 2004 roku wydawany jest magazyn „Glissando”, skupiający się na różnych formach muzyki eksperymentalnej, sound studies oraz muzykologii[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Zbigniew Skowron, Teoria i estetyka awangardy muzycznej drugiej połowy XX wieku, Wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016, s. 53, ISBN 978-83-235-2211-9 [dostęp 2025-01-18].
- ↑ Natalia Kowalska, Eksperyment radiowy jako gatunek, „Media Biznes Kultura”, 2019, s. 41–51, DOI: 10.4467/25442554.MBK.19.018.11582 [dostęp 2025-01-18].
- ↑ konkretna muzyka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-01-18].
- ↑ Michael Nyman, Michał Mendyk, Brian Eno, Muzyka eksperymentalna: Cage i po Cage'u, Terytoria Muzyki, Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/obraz Terytoria, 2011, s. 21-92, ISBN 978-83-7453-070-5 [dostęp 2025-01-18].
- ↑ Włodzimierz Kotoński, Muzyka elektroniczna, Wydanie III, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2019, s. 14, ISBN 978-83-224-0810-0, OCLC 1199643192 [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Map of Polish Composers [online], Map of Polish Composers [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Włodzimierz Kotoński, Muzyka elektroniczna, Wydanie III, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2019, s. 36, ISBN 978-83-224-0810-0, OCLC 1199643192 [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ O piśmie [online], Glissando [dostęp 2025-01-18] (pol.).