Nagualizmkult religijny jednoczący wiele plemion Ameryki Centralnej w opozycji do rządu i religii przywiezionej na ich ląd z Europy.

Przedstawienie naguala autorstwa artysty ludowego Jacoba Angelesa Ojedy z San Martin w Oaxace

Najstarsza wzmianka pochodzi z 1530 roku u historyka Herrery odnoszącego się do górzystych terenów Hondurasu, do plemiona z majańskiej rodziny językowej. Brzmiała ona następująco:

Diabeł zwykł zwodzić tubylców pod postacią lwa, tygrysa, kojota, jaszczura, węża, ptaka czy innych zwierząt. W stosunku do tych wcieleń używają słowa Nagual, co oznacza sprzymierzeńca lub opiekuna.” [1]

Misjonarze Nowej Hiszpanii często przekazywali informacje o naualli (liczba mnoga nanahualtin) w odniesieniu do czarnoksiężników - ludzi wiedzy - których się bali. Wszystkie przesłanki na ten temat były obarczone demonizacją wiary Indian przez białych najeźdźców, wokół nanahuatlin krążyły historie o ich zdolnościach zmiany w zwierzęta i strasznych czynach, których się dopuszczali – jak na przykład wysysanie krwi dzieciom. Widać również liczne powiązania z roślinami mocy, jak na przykład pejotlem.

Naguale (w odniesieniu do ludzi wiedzy) nie utracili na znaczeniu w wyniku konkwisty. Ludność tubylcza nadal znajdowała w nich źródło nauk, lekarstw oraz możliwość kultywowania własnej tradycji. Jednak nigdzie w Meksyku (ze wskazaniem na języki uto-azteckie, do których zalicza się między innymi plemię Yaqui) słowo nagual nie ma w sobie znaczenia, jakie podaje Herrera, czyli ducha opiekuńczego. Plemiona te mają jednak coś, co Brinton ujmuje jako taki właśnie typ protekcyjnej siły otrzymywany przez człowieka w momencie narodzin – nazywa się ją tonalem człowieka („tonalli of a person”[2]), słowem tłumaczonym jako coś, co tworzy jego indywidualność, osobny byt. Dużo informacji dostarczył Francisco Nuñez de la Vega, dominikanin, który w 1682 został biskupem stanu Chiapas. Z jego tekstów dowiadujemy się, że w osiemnastym wieku nagualizm był rozprzestrzenioną i aktywną instytucją Indian we wschodnim Meksyku. Na czele tej rytualnej instytucji stali ludzie cieszący się ogromnym szacunkiem, nazywano ich „władcami miasta” („maestros de los pueblos”[3]).

Termin został rozpowszechniony za sprawą Carlosa Castanedy, autora serii książek traktujących o tematyce indiańskiego szamanizmu, który powoływał się na Don Juana Matusa, niedającej się potwierdzić w rzeczywistości postaci szamana z plemienia Yaqui, według którego nagualem była każda osoba, która potrafiła przenieść ludzi w "nowe rejony świadomości". Jest to również nazwa bezosobowego bytu doskonałego, rodzaju nieskończonej siły kosmicznej, najbardziej zbliżonej do chińskiej idei dao oraz nazwa zespołu praktyk prowadzących do zespolenia się z owym bytem doskonałym. Błędem jednak jest traktowanie dorobku pisarskiego Castanedy w kategoriach literatury faktu - co do tego środowisko antropologiczne jest zgodne[4].

Przypisy

edytuj
  1. Daniel Brinton: Nagualism - a study in Native American Folk-role and History. Philadelphia: MacCalla and Company, 1894, s. 11.
  2. ibidem, str. 11
  3. ibidem, str. 16
  4. Academia Doesn’t Change - I Want a New Left [online], iwantanewleft.typepad.com [dostęp 2017-11-25].