Nea Pafos
Park Archeologiczny Nea Pafos – kompleks archeologiczny obejmujący ruiny starożytnego greckiego i rzymskiego miasta zlokalizowanego w pobliżu portu współczesnego miasta Pafos na Cyprze.
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
Wejście na teren parku archeologicznego | |
Państwo | |
---|---|
Typ |
kulturowy |
Spełniane kryterium |
III, IV |
Numer ref. | |
Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
Historia wpisania na listę | |
Wpisanie na listę |
1980 |
Położenie na mapie Cypru | |
34°45′22,4″N 32°24′27,2″E/34,756222 32,407556 | |
Wykopaliska datowane są na czasy od starożytności do średniowiecza. Za najważniejsze odkrycia uważane są rzymskie wille – Dom Dionizosa, Dom Aiona, Willa Tezeusza, o nazwach pochodzących od znalezionych w nich mozaik podłogowych. Na terenie wykopalisk odnaleziono również agorę, odeon, asklepiejon, bazylikę.
Park wraz z pobliskimi Grobowcami Królewskimi i świątynią Afrodyty w Kukli wpisany został na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Historia
edytujMiasto założone przez Nikoklesa, króla Pafos w IV wieku p.n.e. jako ośrodek administracyjno-gospodarczy królestwa, po podbiciu przez egipską dynastię Ptolomeuszy spełniał funkcję bazy floty wojennej. Po trzęsieniu ziemi, które dotknęło Pafos w IV wieku, cesarz rzymski Konstans przeniósł stolicę wyspy do Salaminy. Utrata znaczenia i późniejsze najazdy arabskich piratów przyczyniły się do upadku miasta i opuszczenia go przez mieszkańców[2].
Wykopaliska
edytujWażniejsze zabytki odkryte na terenie parku archeologicznego[3]:
- Dom Dionizosa – pozostałości willi zbudowanej pod koniec II wieku p.n.e., o powierzchni 2000 m² z czego 556 m² podłóg pokrytych zachowanymi mozaikami ze scenami mitologicznymi, łowieckimi i historycznymi. Przewodnim tematem mozaik jest mit odkrycia i przekazania ludzkości wytwarzania wina przez Dionizosa[4];
- Dom Orfeusza – przedsionek domu jest ozdobiony mozaiką przedstawiającą Orfeusza wśród zwierząt. W kolejnym pomieszczeniu znajdują się dwa panele mozaikowe: jeden przedstawiający Herkulesa i lwa nemejskiego, a drugi Amazonkę z koniem;
- Willa Tezeusza – zbudowana w drugiej połowie II wieku na ruinach wcześniejszych domów z okresu hellenistycznego i wczesnego okresu rzymskiego, była użytkowana do VII wieku. Znaczne rozmiary willi (składała się z ponad 100 pokoi) sugerują, że prawdopodobnie była rezydencją gubernatora Cypru. Wiele pokoi i trzy z czterech portyków wokół centralnego dziedzińca dekorowane są mozaikami z motywami geometrycznymi. Najstarsza z nich, przedstawiająca Tezeusza i Minotaura, datowana jest na koniec III wiek lub początek IV wieku, z wyraźnymi późniejszymi uzupełnieniami wykonanymi prawdopodobnie po trzęsieniach ziemi w połowie IV wieku;
- Dom Aiona – odkryto tam jedną z najpiękniejszych mozaik datowaną na połowę IV wieku n.e. Składa się z pięciu paneli figuralnych przedstawiających narodziny Dionizosa, Ledę z łabędziem, konkurs piękności między Kasjopeją i Nereidami, Apollo i Marsjasz oraz Triumf Dionizosa.
- Agora – z datowanej na II wiek budowli zachowały się fundamenty czterech portyków otaczających dziedziniec i fragmenty niektórych budynków;
- Odeon – odeon zbudowany w II wieku ze starannie ociosanych bloków wapiennych. Aktualnie odrestaurowany, jest miejscem wydarzeń teatralnych i muzycznych[5];
- Bazylika Chrysopolitissa – jedna z największych bazylik wybudowanych na wyspie w VI wieku[6]. Pierwotnie miała siedem naw, zredukowanych do pięciu podczas późniejszej przebudowy. Bogata geometryczna dekoracja mozaikowych posadzek bazyliki datowana jest na IV i VI wiek n.e. W nawie środkowej zachowały się trzy unikalne sceny figuralne przedstawiające chrześcijańskie alegorie. Po zniszczeniu bazyliki, w XI wieku na tym miejscu wybudowano kościół bizantyjski. Kolejny kościół, zbudowany w XV wieku, jest od 1987 roku świątynią katolicką, ale służy też wiernym Kościoła anglikańskiego[7].
- Zamek 40 kolumn (Saranta Kolones[8]) – ruiny zamku z początku XIII wieku, wzniesionego przez panujący na Cyprze ród Lusignanów w miejscu wcześniejszego zamku bizantyjskiego, a zrujnowanego przez trzęsienie ziemi 11 maja 1222 roku[5].
Galeria
edytuj-
Mozaika z Willi Tezeusza
-
Budynek chroniący pozostałości Domu Aiona
-
Mozaika „Apollo i Marsjasz” z Domu Aiona
-
Mozaika w Domu Dionizosa
-
Odeon
-
Miejska agora
-
Zachowany łuk Zamku 40 kolumn
Polskie misje archeologiczne
edytujW 1964 roku profesor Kazimierz Michałowski, założyciel Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, po raz pierwszy odwiedził Nea Pafos na zaproszenie Cypryjskiego Departamentu Starożytności. Powrócił w czerwcu 1965 roku z pierwszą ekspedycja archeologiczną. Pierwsze odkrycia dokonane zostały w południowo-zachodniej części Nea Pafos, gdzie znaleziono skarb srebrnych monet z czasów panowania Filipa III Macedońskiego i Aleksandra Wielkiego oraz marmurowe posągi Asklepiosa i Artemidy. Podczas wykopalisk w 1969 roku odkryto mozaikę przedstawiającą Tezeusza zabijającego Minotaura w Willi Tezeusza. Kolejnymi kierownikami polskich ekspedycji byli prof. Wiktor Andrzej Daszewski (1971–2007) i dr Henryk Meyza (2008–2019). W 1983 r. w domu, który stał się znany jako Dom Aiona, odkryto dużą mozaikę z przedstawieniem Aiona, boga czasu i wieczności. Oprócz badań archeologicznych, ekspedycja prowadzi prace rekonstrukcyjne i konserwatorskie. W 2011 roku projekt Pafos Agora został rozpoczęty przez zespół z Katedry Archeologii Klasycznej Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierowany przez prof. Ewdoksię Papuci-Władykę. Jego głównym celem jest poszukiwanie hellenistycznej agory, która przypuszczalnie została ukryta pod rzymską[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Cypr - Bezdroża 2020 ↓, s. 120.
- ↑ Cypr - Bezdroża 2020 ↓, s. 120-122.
- ↑ Archeological site Nea Pafos. Republic of Cyprus – Ministry of Transport, Communications and Works – Departament of Antiquities. [dostęp 2021-10-20]. (ang.).
- ↑ Cyprus: Crossroads of civilizations 2010 ↓, s. 179.
- ↑ a b Cyprus 11 000 years 2019 ↓, s. 74.
- ↑ Cyprus: Crossroads of civilizations 2010 ↓, s. 210.
- ↑ The Latin Catholic Parish of St Paul’s in Paphos [online], The Latin Catholic Church of Cyprus [dostęp 2022-12-27] .
- ↑ Starożytna Nea Pafos. Uniwersytet Jagielloński. [dostęp 2021-10-27]. (pol.).
- ↑ Nea Paphos. 50 Years of Polish Excavations 1965–2015.. Uniwersytet Warszawski. [dostęp 2021-10-27]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Peter Zralek, Piotr Jabłoński: Cypr. Wyd. I. Gliwice: Bezdroża, 2020. ISBN 978-83-283-6328-1.
- Cyprus: Crossroads of civilizations. Praca zbiorowa. Nicosia: The Government of the Republic of Cyprus, 2010. ISBN 978-9963-37-002-3.
- Cyprus 11 000 years of history of civilisation, Praca zbiorowa, Cypr: Deputy Ministry of Tourism, 2019 .