Obwód Sandomierz BCH

Obwód Sandomierz – jednostka terytorialna Batalionów Chłopskich. Obejmował teren ówczesnego powiatu sandomierskiego. Wchodził w skład Okręgu III Kielce BCh.

Komendanci obwodu

edytuj

Struktura organizacyjna

edytuj

Obwód od 10 sierpnia 1941 dzielił się organizacyjnie na 4 rejony, czternaście gmin, i trzy miasta wydzielone. Wiosną 1944 po reorganizacji utworzono 5 rejon.

  • rejon 1 "Zawisza Czarny”,
    • komendanci:
      • „Zounus” (Władysław Gubernat) – ? – 12.1941 – aresztowany i rozstrzelany;
      • „Kłos” (Jan Dębowski) – 01.1942 – 12.1942;
      • „Soplica” (Jan Łukaszek) – 12.1942 – ?.
    • gmina Dwikozy „Damian”, komendanci:
      • „NN” (Feliks Winiarczyk) – ?;
      • „NN” (? Sadak) – ? – jesień 1943;
      • „Rekin” (Ignacy Sobczyk) – jesień 1943 – 08.1944;
    • gmina Wilczyce „Wola”, komendanci:
      • „NN” (? Duszak) – ?;
      • „Kłos” (Jan Dębowski) – ?;
      • „NN” (Mieczysław Morzyński) – ?;
      • „Kosa” (Feliks Kołacz) – ? – jesień 1943;
      • „Jastrząb” (Jan Fryszkiewicz) – jesień 1943 – ?
    • gmina Obrazów „Opole”, komendanci:
      • „NN” (? Janus) – ? – 1942;
      • „Rydz” (Józef Osuch) – 1942 – 08.1944;
    • miasto Sandomierz „Społem” – brak wyznaczonego komendanta;
    • miasto Zawichost „Zorza” – brak wyznaczonego komendanta;
  • rejon 2 „Uniwersytet Ludowy”
    • komendanci:
      • „Zelwa”, „Wyrwa” (Jan Kurkiewicz) – 08.1941 – jesień 1943;
      • „Witold” (Eugeniusz Witkowski) – jesień 1943 – 08.1944;
    • gmina Lipnik („Lolek”), komendanci:
      • „NN” (? Bardychowski) – ?;
      • „NN” (Walenty Wróbel) – koniec 1942 – 08.1944;
    • gmina Klimontów („Klimek”), komendanci:
      • „Dizma” „Dyzma” (Walenty Polit) – 1941 – 1943[potrzebny przypis];
      • „NN” (? Borkowski) – do 08.1944;
    • gmina Jurkowice („Judasz”),
      • „NN” (Józef Grzybowski) – ? – 8.11.1943 – aresztowany i rozstrzelany w nieznanych okolicznościach;
      • „NN” (Józef Dziedzic) – 11.1943 – ?;
      • „Zawisza” (Jan Saniawa) – ? – 08.1944;
  • rejon 3 „Uniwersał”,
    • komendant:
      • „Tyli” (Cyprian Kalina) – ? – 08.1944;
    • gmina Wiśniowa „Wiąz”, komendanci:
      • „NN” (Stefan Kornacki);
    • gmina Rytwiany „Radło”, komendanci:
      • „NN” (Mieczysław Wilk) – ?
      • „Tyli” (Cyprian Kalina) – ? – 08.1944;
    • gmina Wielkie „Topór” – od wiosny 1944 przynależność do rejonu 5,
    • gmina Połaniec „Piła” – od wiosny 1944 przynależność do rejonu 5,
    • Łubnice „NN”, komendanci:
      • ?;
    • miasto Staszów „Siostra” – brak wyznaczonego komendanta;
  • rejon 4 „Nowizna Wiciowa”,
    • komendanci:
      • „Wiotki” (Piotr Sarzyński) – ? – wiosna 1943;
      • „Brzezina” (Antoni Jarosz) – wiosna 1943 – ?;
      • „Jary” (Jan Stawiarz) – wiosna 1944 – ? – zmarł z ran odniesionych 17.03.1944 w ataku na posterunek w Skrzypaczowicach;
    • gmina Koprzywnica „Kula”, komendanci:
      • „NN” (Jan Wroczek) – ? – 08.1944;
    • gmina Łoniów „Zpała”, komendanci:
      • „Jodła” (Jan Kucwaj) – ? – 08.1944;
    • gmina Samborzec „Sędzia”, komendanci:
      • „NN” Stanisław Majewski) – ?;
      • „NN” (Antoni Drabowicz) – wiosna 1943 – przełom 1943/1944;
      • „NN (Dobko Józef) – przełom 1943/1944 – 08.1944;
    • gmina Osiek – od wiosny 1944 przynależność do rejonu 5,
  • rejon 5 „?” – od wiosny 1944;
    • komendanci:
      • „Olszyna” (Władysław Bąk) – ?;
      • „Dąb” (Czesław Kubik) – ? – 08.1944;
    • gmina Wielkie „Topór”, komendanci:
      • „Ryś” (Kazimierz Kazior) – ? – 1942;
      • „NN” (Józef Mikus) – 1942 – ?;
    • gmina Połaniec „Piła”, komendanci:
      • „NN” (? Rzepecki) – ?
      • „NN” (Jan Kurgan) – ?
    • gmina Osiek, komendanci:
      • „NN” (Adam Banaś) – ?;
      • „NN” (Wacław Kowalski) – ?;
      • „NN” (Władysław Jagła) – wiosna 1943 – 08.1944;[2].

Stan liczebny

edytuj

Pod koniec okupacji siły taktyczne obwodu liczyły 75 plutonów. Przeciętnie 5 – 7 plutonów na gminę. Stan osobowy liczył łącznie ponad 3750 żołnierzy, w tym:

  • 7 oficerów;
  • 51 podchorążych;
  • 350 podoficerów.[2].

Uzbrojenie

edytuj

Pod koniec okupacji uzbrojenie obwodu składało się z ok. 500 szt broni różnych typów:

  • 3 piaty z 200 szt. granatów;
  • 5 ckm;
  • 24 rkm;
  • 22 pistolety maszynowe;
  • 450 kb

Dodatkowo kilkaset granatów obronnych i kilkadziesiąt kilogramów angielskich materiałów wybuchowych.

Oddziały partyzanckie

edytuj
  • Oddział partyzancki „Lotna”
  • 3 Oddziały Specjalne LSB

Akcja scaleniowa z AK

edytuj

Akt scaleniowy na terenie obwodu został podpisany dopiero 14 lipca 1944 roku. Nigdy jednak nie w szedł w życie. W ramach Akcji „Burza” w lipcu 1944 zmobilizowano na terenie Obwodu ok. 350 słabo uzbrojonych ludzi, z których utworzono batalion pod dowództwem porucznika „Wyrwy” (Jana Kurkiewicza). Jedyną realną siłę batalionu stanowił oddział partyzancki „Lotna” liczący ok. 60 ludzi pod dowództwem podporucznika „Salerny” (Mieczysława Wałka). Batalion walczył w składzie 2 Pułku Piechoty Legionów AK na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. Dowództwo batalionu odmówiło wykonania rozkazu marszu na koncentrację sił Okręgu Radom Kielce Armii Krajowej. Zostały rozwiązane po zajęciu terenu Obwodu przez Armię Czerwoną[3].

Przypisy

edytuj
  1. Stanisław Kos, „Bataliony Chłopskie w tarnobrzeskiem”, Sandomierz – czerwiec 1997, Wydawca: Ogólnopolski Związek Batalionów Chłopskich Zarząd Wojewódzki w Tarnobrzegu Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego Oddział w Sandomierzu, str 65 – 68.
  2. a b Henryk Strzelecki, „Testament pokolenia", Warszawa 2006, Wydawca: Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, Zarząd Główny Al. Ujazdowskie 6a, 00 – 461 Warszawa, str 228 – 242.
  3. Piotr Sierant, „2 Pułk Piechoty Legionów Armii Krajowej”], Warszawa 1996, Oficyna Wydawnicza Volumen Wydawnictwo BELLONA, str.

Bibliografia

edytuj
  • Wojciech Borzobohaty, „Jodła” Okręg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK 1939–1945, Warszawa 1988, ISBN 83-211-0901-2.