Ochrona przyrody w Czechach
Obszary chronione w Czechach określa Ustawa o ochronie przyrody i krajobrazu (ustawa nr 114/1992). W ustawie używa się terminu zvláště chráněná území (pl. szczególnie chronione obszary). Przez szczególną ochronę obszaru rozumie się bardziej ścisły tryb ochrony dotyczący konkretnego, precyzyjnie wyznaczonego obszaru.
Kategorie chronionych obszarów
edytujSzczególnie chronione obszary dzielą się na następujące kategorie:
- národní park (NP), dosłowne tłumaczenie: park narodowy, polski odpowiednik to park narodowy
- chráněná krajinná oblast (CHKO), dosłowne tłumaczenie: chroniony obszar krajobrazowy, polski odpowiednik to park krajobrazowy
- národní přírodní rezervace (NPR), dosłowne tłumaczenie: narodowy rezerwat przyrodniczy, polski odpowiednik rezerwat przyrody
- přírodní rezervace (PR), dosłowne tłumaczenie: rezerwat przyrody, polski odpowiednik to użytek ekologiczny
- národní přírodní památka (NPP), dosłowne tłumaczenie: narodowy pomnik przyrody
- přírodní památka (PP), dosłowne tłumaczenie: pomnik przyrody, polski odpowiednik to pomnik przyrody.
Dla CHKO i NP używa się określenia velkoplošný, co oznacza duży obszar, w odróżnieniu od reszty, dla których używa się określenia maloplošný, co oznacza mały obszar.
Národní park
edytujTo kategoria używana na całym świecie, w której są ważne i unikalne obszary z zachowanymi, lub tylko mało zmodyfikowanymi, przyrodniczymi ekosystemami. Tworzone są ustawą.
Na terenie Czech znajdują się 4 parki narodowe:
| Národní park | Rok utworzenia | Powierzchnia w ha |
|---|---|---|
| Krkonošský národní park | 1963 | 36 300 |
| Národní park Podyjí | 1991 | 6300 |
| Národní park Šumava | 1991 | 69 000 |
| Národní park České Švýcarsko | 2000 | 7900 |
| Ogółem | 119 500 |
Chráněná krajinná oblast
edytuj.JPG)
To narodowa kategoria przeznaczona do ochrony rozleglejszych obszarów lub całych obszarów geograficznych z harmonijnie tworzonym krajobrazem, charakterystycznym reliefem oraz przewagą naturalnych lub półnaturalnych ekosystemów.
CHKO tworzone są poprzez rozporządzenia rządu. Obecnie w tej kategorii znajduje się 25 obszary.
| Název CHKO | Data utworzenia | Powierzchnia (ha) |
|---|---|---|
| CHKO Beskydy | 5 marca 1973 | 116 000 |
| CHKO Bílé Karpaty | 3 listopada 1980 | 71 500 |
| CHKO Blaník | 29 grudnia 1981 | 4000 |
| CHKO Blanský les | 8 grudnia 1989 | 21 235 |
| CHKO Broumovsko | 27 marca 1991 | 41 000 |
| CHKO České středohoří | 19 marca 1976 | 107 000 |
| CHKO Český kras | 12 kwietnia 1972 | 13 200 |
| CHKO Český les | 1 sierpnia 2005 | 47 000 |
| CHKO Český ráj | 1 marca 1955 | 18 152 |
| CHKO Jeseníky | 19 czerwca 1969 | 74 000 |
| CHKO Jizerské hory | 8 grudnia 1967 | 35 000 |
| CHKO Kokořínsko | 19 marca 1976 | 27 000 |
| CHKO Křivoklátsko | 24 listopada 1978 | 63 000 |
| CHKO Labské pískovce | 27 czerwca 1972 | 24 500 |
| CHKO Litovelské Pomoraví | 29 października 1990 | 9600 |
| CHKO Lužické hory | 19 marca 1976 | 35 000 |
| CHKO Moravský kras | 4 lipca 1956 | 9200 |
| CHKO Orlické hory | 28 grudnia 1969 | 20 000 |
| CHKO Pálava | 19 marca 1976 | 7000 |
| CHKO Poodří | 27 marca 1991 | 8150 |
| CHKO Slavkovský les | 3 maja 1974 | 64 000 |
| CHKO Šumava | 27 grudnia 1963 | 94 480 |
| CHKO Třeboňsko | 15 listopada 1979 | 70 000 |
| CHKO Žďárské vrchy | 25 maja 1970 | 71 500 |
| CHKO Železné hory | 27 marca 1991 | 38 000 |
Národní přírodní rezervace
edytujChroni unikalne ekosystemy lub ich zespoły związane z naturalnym reliefem i typową budową geologiczną, w międzynarodowej lub narodowej skali odosobniony dzięki swojej strukturze i obecności znaczących zjawisk przyrodniczych.
Eksploatacja gospodarcza jest wykluczona z wyjątkiem działań, które utrzymują lub wspierają stabilność poszczególnych ekosystemów. Wykluczone jest również wydobywanie wszelkich surowców, jakakolwiek budowa, hodowla zwierząt, organizacja masowych imprez sportowych lub towarzyskich i wszystkie inne aktywności, które w konsekwencji zmieniają elementy przyrody – pokrywę wegetacyjną, faunę, reżim wodny, glebę lub chemizm.
NPR jest tworzony obwieszczeniem Ministerstwa Środowiska. Obecnie istnieje 110 obszarów, najbardziej cenne są np. jeziora Černé i Čertovo na Śumavie, Boubínský prales, Praděd.
Národní přírodní památka
edytujTo z reguły obszar o mniejszej powierzchni z celem zachowania pewnych specyficznych obiektów przyrody o wysokiej (narodowej a nawet ponadnarodowej) wartości.
NPP tworzy czeskie Ministerstwo Środowiska poprzez obwieszczenie. Ochrona polega na zakazie takich działań, które mogłyby dany obiekt uszkodzić lub zniszczyć.
Jako NPP ogłoszone są w sumie 102 obszary, np. Kozákov, Zlatý kůň czy Babiččino údolí.
Přírodní rezervace
edytujPrzeznaczony jest do ochrony ekosystemów znaczących dla określonego regionu lub obszaru geograficznego. Podstawowe warunki ochrony są takie same jak w przypadku NPR. Přírodní rezervace tworzy się poprzez rozporządzenia urzędu kraju (krajský úřad). Takich rezerwatów jest obecnie 750.
Přírodní památka
edytujPP są analogiczne do NPP, tylko o znaczeniu regionalnym. Podobnie jak w przypadku PR są tworzone przez urząd kraju (krajský úřad). W kategorii tej znajduje się obecnie 1180 obszarów i obiektów.
Bibliografia
edytuj- Míchal, Igor, Petříček, Václav a kol. Péče o chráněná území. II. Lesní společenstva. Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky. Praha 1999.
Linki zewnętrzne
edytuj- Ministerstwo Środowiska (MŽP)
- Agencja Ochrony Przyrody i Krajobrazu Republiki Czeskiej (AOPK ČR)
- Czeska Agencja Informacyjna o Środowisku (CENIA)
- Czeska Inspekcja Środowiska (ČIŽP)
- Ustawa o ochronie przyrody i krajobrazu (ustawa nr. 114/1992) (cz.)
- Atlas chronionych obszarów (cz.)
- Adresy administracji CHKI w Czechach. portal.gov.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-02-01)]. (cz.)