Ogniszczanin
Ogniszczanin – termin pochodzący z jęz. starosłowiańskiego (rzadko występujący w jęz. staropolskim) z XI–XIII w. (od „ogniszcze”: ognisko, dwór) określający człowieka wolnego o eksponowanej pozycji społecznej, mającego swój dom (swoje ognisko)[1].
W kształtujących się warstwach społecznych wczesnej Rusi Kijowskiej, ogniszczanie byli mieszkańcami grodów, posiadającymi w nich domy (ogniska) na swą wyłączną i dziedziczoną własność[2]. Pierwotnie ogniszczanie łączyli swe rodziny, tworząc rody (w dużej mierze podyktowane to było koniecznością karczowania terenów leśnych i puszcz, co przekraczało możliwości pojedynczego człowieka, a nawet pojedynczej rodziny). Przy wzroście znaczenia rodu składającego się z wielu „ognisk”, tworzyła się arystokracja „ogniszczan”, pretendująca do nieograniczonej władzy patriarchalnej kapłańsko-wojenno-sądowniczej nad wszystkimi gałęziami macierzystego rodu[3].
W zbiorze przepisów zawierającym normy prawa zwyczajowego oraz stanowionego (w postaci ustawodawstwa książęcego), zwanego Ruską prawdą, kara za zabicie ogniszczanina wynosiła 80 grzywien (dla porównania: za wolnego człowieka 40 grzywien, a za chłopa 5 grzywien)[4]. Początkowo ogniszczanin był zarządcą dóbr książęcych, kierujący całym aparatem urzędniczym. Później mianem tym określany był każdy bojarzyn, starszy drużynnik, będący właścicielem ziemskim[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Słownik staropolski. [dostęp 2019-10-04]. (pol.).
- ↑ Joachim Lelewel, Dzieje Litwy i Rusi aż do Unii z Polską w Lublinie 1569 zawartej. Lipsk, 1839 (s. 59).
- ↑ Krytyka: miesięcznik poświęcony sprawom społecznym, nauce i sztuce. s. 132. [dostęp 2019-10-04]. (pol.).
- ↑ Prawda ruska, czyli Prawa Wielkiego Xięcia Jarosława Władymirowicza... s. 49–50 („O Xsiążęcych Otrokach). [dostęp 2019-10-04].
- ↑ Lech Leciejewicz: Mały słownik kultury dawnych Słowian. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988. ISBN 83-214-0499-5.
Bibliografia
edytuj- Lech Leciejewicz: Mały słownik kultury dawnych Słowian. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988. ISBN 83-214-0499-5.
- Dzieje Litwy i Rusi aż do Unii z Polską w Lublinie 1569 zawartej (s. 59) (pol.)
- Krytyka: miesięcznik poświęcony sprawom społecznym, nauce i sztuce, rok 15, tom 37 (s. 132) (pol.)
- Prawda Ruska (s. 49–50 – „O Xsiążęcych Otrokach”) (pol.)