Okolicznik

część zdania, która pełni funkcję określającą orzeczenie

Okolicznikczęść zdania, która pełni funkcję określającą orzeczenie. Uzupełnia czasownik o dodatkowe elementy. Pozostaje on ze swoim członem nadrzędnym w związku przynależności.

Czasami trudno wskazać, czy określona część zdania jest okolicznikiem czy dopełnieniem. Z pomocą przychodzi wtedy reguła, która mówi, że dopełnienie pozostaje ze swoim członem nadrzędnym w związku rządu (okolicznik pozostaje w związku przynależności)

Wyrażanie okolicznika

edytuj

Okolicznik może być wyrażony w zdaniu:

  • zleksykalizowaną formą rzeczownika w funkcji przysłówka, np. Dokończę to zadanie rankiem. Burza przeszła bokiem. Uczył się nocami. Pocisk przeleciał górą.
  • bezokolicznikiem np. Poszedł robić śniadanie. Idę spacerować (w jakim celu?), Poszedł zdawać egzamin.
  • przysłówkiem np. Zagrał niewłaściwie. Mówić głośno. Trupio blady. Bardzo wysoko.
  • zaimkiem przysłownym np. Kiedyś to zrobię.
  • imiesłowem przysłówkowym współczesnym np. Śpiewał, jąkając się. Słuchać, milcząc. Iść, kulejąc.
  • wyrażeniem przyimkowym w funkcji przysłówka, np. Idę do szkoły (dokąd?). Spojrzeć na kogo z uśmiechem (jak?).
  • liczebnikiem np. Pobiegłem trzeci.
  • wyrażeniem porównawczym typu: blady jak śnieg; głupi jak osioł; płakać jak bóbr; gdzie jak x jest równe bardzo.
  • zleksykalizowanym wyrażeniem przyimkowym typu: po polsku, po francusku, z polska, z pańska, np. nosić się po polsku; mówić po angielsku.

Rodzaje okoliczników

edytuj
Nazwa Przykładowe zdanie
Okolicznik lokatywny miejsca Maria stała przed domem.
Okolicznik ablatywny miejsca Marta wróciła z Francji.
Okolicznik allatywny miejsca Wrzuciła do wody.
Okolicznik perlatywny miejsca Biegliśmy przez ogród.
Nazwa Przykładowe zdanie
Okolicznik czasu Jutro to zrobię.
Okolicznik częstotliwości Rzadko zapominam o podlewaniu kwiatków.
Okolicznik prędkości Jechał wolno.
Okolicznik dystrybutywny Dostaliśmy po dwadzieścia złotych.

Okoliczniki inne

edytuj
Nazwa Przykładowe zdanie
Okolicznik celu Idę po truskawki.
Okolicznik przyczyny Zmęczył się od jazdy.
Okolicznik skutku Skutecznie ratował psa.
Okolicznik sposobu Mówił z zaangażowaniem.
Okolicznik porównawczy Uparł się jak osioł.
Okolicznik warunku Przy szczęściu może to uczynię.
Okolicznik przyzwolenia Mimo problemów udało mi się to skończyć.
Okolicznik względu Jakościowo jest on tragiczny.
Okolicznik czynnika towarzyszącego Rozstaliśmy się z żalem.

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego. Zarys popularny, Warszawa 1984.
  • Janusz Strutyński, Gramatyka polska: wprowadzenie, fonetyka, fonologia, morfologia, składnia, wydania różne.
Literatura dodatkowa
  • Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, red. Topolińska Zuzanna, Warszawa 1998.
  • Renata Grzegorczykowa: Wykłady z polskiej składni, Warszawa 1996.
  • Stanisław Jodłowski: Podstawy polskiej składni, Warszawa 1977.

Linki zewnętrzne

edytuj