Opór w getcie będzińsko-sosnowieckim
Opór w getcie będzińsko-sosnowieckim – samoobrona ludności żydowskiej uwięzionej w getcie w Sosnowcu-Środuli i graniczącym z nim od północy getcie będzińskim. Do walk doszło podczas akcji likwidacyjnej dzielnic żydowskich, która rozpoczęła się w dniu 1 sierpnia 1943 r.[1] Do akcji doszło w ramach porozumienia między członkami Żydowskiej Organizacji Bojowej z Sosnowca i Będzina. Organizatorami obu zrywów byli Józef i Bolesław Kożuchowie związani z organizacją Hanoar Hacijoni, Frumka Płotnicka (łączniczka ŻOB na terenie kraju)[2] oraz Cwi Brandes działacz Haszomer Hacair i członek kierownictwa ŻOB-u w Będzinie[3].
Bojownicy wywodzili się przede wszystkim z młodzieży szkolonej przez Józefa Kożucha w ramach kursów przysposobienia zawodowego oraz tworzonych przez niego konspiracyjnych kibuców przekształconych później, pod wpływem przebywającego w 1942 r., w Zagłębiu Dąbrowskim Mordechaja Anielewicza, w grupy samoobrony. W czasie swojej wizyty Anielewicz próbował bez powodzenia zjednać na potrzeby przyszłego zrywu przewodniczącego Centrali Żydowskich Rad Starszych na Wschodnim Górnym Śląsku – Mojżesza Merina. Po rozpoczęciu akcji likwidacyjnej na terenie gett, słabo uzbrojeni członkowie ruchu oporu, schronili się w uprzednio przygotowanych bunkrach (w tym w jednej z kamienic przy ul. Podsiadły w Będzinie) i stamtąd bezskutecznie bronili się przed oddziałami niemieckimi. Wszyscy uczestnicy zrywu prawdopodobnie zginęli w czasie walk. Tylko ok. 30 osobom udało się przedrzeć z getta i następnie uciec na Węgry i Słowację.
Miejsca pamięci edytuj
- Jeden z placów na sosnowieckim osiedlu Środula nosi imię Braci Kożuchów, od 1985, znajduje się tam symboliczny pomnik z napisem – „Pamięci Żydów polskich pomordowanych przez hitlerowców w latach II wojny światowej na terenie getta w Sosnowcu-Środuli”.
- W 2004 r., plac mieszczący się niedaleko kamienicy przy ul Podsiadły w Będzinie, gdzie doszło do walk z niemieckim okupantem, otrzymał uchwałą rady miasta nazwę – Bohaterów Getta Będzińskiego. Podczas uroczystości obecny był jeden z ostatnich żyjących członków ruchu oporu w będzińskim getcie, Menachem Lior.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Robert Szucht i Piotr Trojański „Holokaust: zrozumieć dlaczego” („Mówią Wieki”: „Bellona”, Warszawa, 2003, ISBN 83-86156-07-4 i ISBN 83-11-09775-5).
- ↑ Martyrologia Getta Warszawskiego na stronie http://www.izrael.badacz.org/index.php.
- ↑ Cywia Lubetkin, „Zagłada i powstanie; Cywia Lubetkin” („Książka i Wiedza”, Warszawa, cop. 1999, ISBN 83-05-13041-X).
Bibliografia edytuj
- Rozdział dodatkowy „Będzińskie Getto – Wyspa śmierci” Adama Szydłowskiego (na podstawie „Żydzi z Będzina” A. Rohnen) w „Pamiętniku Rutki Laskier” (Dziennik Zachodni, Katowice, 2006 r., ISBN 83-89956-37-3)
- Żydzi będzińscy na stronie Forum Żydów Polskich, online (01.08.2013)
- Rozmowa Stanisława Bubina z dr Aleksandrą Namysło, historykiem z Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach (źródło „Dziennik Zachodni” 28.07.2006)
- Informacje o Pomniku na pl. Braci Kożuchów w Sosnowcu zredagowane przez Michała Wecela z Muzeum Sosnowca dostępne na stronie Sosnowiec. Online (03.03.2005)
- Informacje o nazwaniu Placu Bohaterów Getta Będzińskiego na stronie Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach (stan na 12.12.2012)
- Artykuł Katarzyny Kalisz pt. „Będzin – Jerozolima Zagłębia”. ceo.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-16)].