Order Wazów

Królewski Order Wazów (szw. Kungliga Vasaorden) – odznaczenie państwowe Królestwa Szwecji nadawane do 31 grudnia 1974 przede wszystkim za zasługi w prywatnym sektorze handlu, przemysłu i rolnictwa, oraz dla sztuki i nauki.

Królewski Order Wazów
Kungliga Vasaorden
Awers
Awers (wzór 1772–1860)
Awers
Awers (wzór 1860–1974)
Baretka
Baretka
Ustanowiono

29 maja 1772

HistoriaEdytuj

Dawniej potocznie zwany "Zieloną Wstęgą" (Det gröna bandet), nie należący do systemu orderowego stworzonego w 1748 przez króla Fryderyka I, order Wazów został ustanowiony 29 maja 1772 przez króla Gustawa III, który pragnął w ten sposób móc wyróżnić zasłużone dla społeczeństwa osoby nie pozostające w służbie państwowej. Oficjalnie order miał trzy klasy: Wielki Krzyż, Komtura i Kawalera, przy czym II i III klasa były podzielone na dwa stopnie, oprócz tego istniał dwustopniowy (złoty i srebrny) medal związany z orderem. Był jedynym odznaczeniem szwedzkim nie uzyskiwanym przez członków domu panującego poprzez narodziny i ze względu na swą niezależność od systemu Fryderyka I cieszył się wielkim respektem. Początkowo (przed podziałem II i III klasy na stopnie) miał liczyć tylko 50 kawalerów, 8 komturów i 3 Wielkie Krzyże. Nowa konstytucja, która uprawomocniła się 1 stycznia 1975 zawiesiła nadawanie orderu i Szwedom i cudzoziemcom, ale panujący monarcha nadal jest jego wielkim mistrzem i żyje jeszcze wielu kawalerów, a więc Order Wazów nie wygasł.

InsygniaEdytuj

Lata 1772–1860Edytuj

Gustaw III pragnął by jego order różnił się wyglądem od odznaczeń "systemu", a więc nie wprowadził stereotypowego maltańskiego krzyża jako odznaki orderowej, lecz owalny złoty medal z herbem rodu Wazów – "snopkiem zboża" w środku, otoczonym napisem "Gustaf den Tredje instiktare MDCCLXXII" (Gustaw Trzeci założyciel...). Gwiazda orderu (tylko I klasa) była haftowana i przedstawiała srebrny krzyż maltański z ukoronowanym snopkiem Wazów i ze stylizowanymi liśćmi pokrzywy między ramionami (pochodzącymi z herbu Holsztynu, dawnej ojczyzny ojca króla Gustawa, Adolfa Fryderyka). Noszony był na zielonej wstędze, przez kawalerów I i II klasy z prawego ramienia na lewy bok, przez kaw. III klasy na szyi.

Lata 1860–1974Edytuj

Za panowania Karola XV upodobniono Order Wazów do innych szwedzkich odznaczeń i przystosowano do znanego systemu 5 klas Legii Honorowej: wprowadzono stopień komtura II klasy i kawalera II klasy oraz porzucono jego tradycyjną formę owalnego medalionu. Krzyż orderowy otrzymał formę emaliowanego na biało krzyża maltańskiego, w którego środkowym medalionie awersu i rewersu znajdował się na czerwonym tle snopek Wazów otoczony tym samym napisem co w poprzednim modelu. Między ramionami krzyża umieszczono złote królewskie korony, zawieszka także posiadała formę korony. Gwiazdy I i (nowowprowadzona) II klasy były wykonywane ze srebra, przy czym gwiazda II klasy nie miała holsztyńskich liści pokrzywy między ramionami. Krzyż kawalerski II stopnia był srebrny, wszystkie inne wykonywano w złocie. Stworzono także łańcuch orderowy, składający się z czterech złotych wazowskich snopków i czterech liści pokrzywy oraz dwunastu niebieskich tarcz herbowych z herbem Szwecji – Trzema Koronami -. Ustanowiono także związany z orderem i noszony na jego zielonej wstędze Królewski Medal Wazów (Kungliga Vasamedaljen), który był trzystopniowy (złoty, ze srebra pozłacanego i srebrny), nadawany w dwóch różnych rozmiarach i zawieszony na koronie królewskiej. Na awersie posiadał on podobiznę krzyża orderowego, na rewersie wieniec laurowy i miejsce na wygrawerowanie nazwiska odznaczonego.

Baretki Królewskiego Orderu Wazów
 
Komandor Krzyża Wielkiego
 
Komandor 1. klasy
 
Komandor
 
Kawaler 1. klasy
 
Kawaler 2. klasy

OdznaczeniEdytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Wazów.

BibliografiaEdytuj

  • H. J. S. Kleberg (red.), Kungl. Svenska Riddarordnarna, Stockholm i Malmö 1935.