Pan (powieść)

Pan. Z papierów porucznika Tomasza Glahna (norw. Pan) – powieść norweskiego pisarza Knuta Hamsuna z 1894.

Pan

Wydanie z 1894 (Kopenhaga)
Autor	Knut Hamsun
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Język	norweski
Data wydania	1894
poprzednia Ny jord (1893) następna Ved Rigets Port (1895)

Treść

Głównym bohaterem jest Tomasz Glahn (człowiek o szlachetnym, ale bardzo skomplikowanym charakterze), osoba ogarnięta grozą istnienia, której sobie nie uświadamia, a dodatkowo jest ona dla niego intelektualnie niesprecyzowana. W trakcie lata podbiegunowego przeżywa jednocześnie miłość do prostej kobiety, Evy i córki konsula Macka, Edwardy. Wszelkie czynności podejmowane przez Glahna mają jednak znamiona katastrofy i nie może on osiągnąć szczęścia: Eva ginie, a Edwarda wyjeżdża. Glahn pozostaje samotny w północnych lasach, nie analizując swego położenia, żyjąc instynktownie i bez żadnych refleksji. Jedyne, co jest w stanie go poruszyć, to piękno norweskiej przyrody. Ostatecznie ginie w bezsensowny sposób, w sytuacji sprowokowanej swoim bezrefleksyjnym działaniem.

Glahn był człowiekiem, który nie mógł żyć, ponieważ pozbawiony był wewnętrznego przekonania o sensie istnienia, miał wewnętrzną, trwałą skazę, swoisty defekt moralny. Nie zmieniał się, mimo pomocy oferowanej mu przez innych. Wszystko, czego się tknął, rozpadało się, niczego nie potrafił zaaprobować i przyjąć. Powieść stanowi liryczno-psychologiczną opowieść o miłości w kontekście zazdrości i niemożliwości porozumienia się między ludźmi. Burzliwa relacja miłosna ulega stopniowej przemianie od radosnych uniesień do wybuchów zawiści i uporu.