Parki narodowe w Australii
Parki narodowe w Australii – obszary prawnie chronione na terenie Australii, spełniające kryteria Kategorii II standardów ochrony przyrody Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (ang. International Union for Conservation of Nature, IUCN) – duże obszary naturalne, lub zbliżone do naturalnych, gdzie chroni się wielkoskalowe procesy ekologiczne, ekosystemy i gatunki charakterystyczne dla obszaru; które są dostępne w celach naukowych, rekreacyjnych i edukacyjnych.
Na terenie Australii istnieje 679 parków narodowych, zajmujących 307746,52 km² (stan na 2018) – 7 parków ma status parku Wspólnoty Narodów i jest administrowanych przez Dyrektora Parków Narodowych, zarządzającego parkami narodowymi Wspólnoty Narodów (ang. Commonwealth national parks) poprzez Parks Australia – część Departamentu ds. Rolnictwa, Wody i Środowiska (DAWE), pozostałe zarządzane są przez władze stanowe, a 30 z nich administrowane jest wspólnie z lokalnymi społecznościami aborygeńskimi.
HistoriaEdytuj
Pierwszy park narodowy na terenie Australii – National Park (współcześnie Royal National Park) – został założony w 1879 roku na południe od Sydney w stanie Nowa Południowa Walia – był to drugi, po utworzonym w 1872 roku Parku Narodowym Yellowstone w Stanach Zjednoczonych, park narodowy na świecie.
Wiele parków lub terenów, na których leżą zostało wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO – Park Narodowy Kakadu (1981), Park Narodowy Uluru-Kata Tjuta (1987), Park Narodowy Purnululu (2003), Mungo National Park, znajdujący się w Regionie Wyschniętych Jezior Willandra (1981), 6 parków na terenie obszaru Tasmanian Wilderness (1982), 16 parków na obszarze lasów deszczowych środkowo-wschodniej Australii (1986), parki na terenie wilgotnego lasu równikowego Queensland oraz w Górach Błękitnych.
Parki NarodoweEdytuj
Parki należą do National Reserve System (tłum. Narodowego Systemu Obszarów Chronionych) i spełniają kryteria Kategorii II standardów ochrony przyrody Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (ang. International Union for Conservation of Nature, IUCN)[1][2] – są to duże obszary naturalne, lub zbliżone do naturalnych, gdzie chroni się wielkoskalowe procesy ekologiczne, ekosystemy i gatunki charakterystyczne dla obszaru; które są dostępne w celach naukowych, rekreacyjnych i edukacyjnych[2].
Ne terenie Australii istnieje 679 parków narodowych, zajmujących 307746,52 km² (stan na 2018)[3]. 7 parków ma status parku Wspólnoty Narodów i są administrowane przez Dyrektora Parków Narodowych, zarządzającego parkami narodowymi Wspólnoty Narodów (ang. Commonwealth national parks) poprzez Parks Australia – część Departamentu ds. Rolnictwa, Wody i Środowiska (DAWE)[4]. 9 parków ma status naukowy a 30 zarządzanych jest wspólnie z lokalnymi społecznościami aborygeńskimi[3].
Pierwszym parkiem narodowym założonym na terenie Australii był National Park (współcześnie Royal National Park) na południe od Sydney w stanie Nowa Południowa Walia powstały w roku 1879 – jest to drugi park narodowy na świecie po Parku Narodowym Yellowstone w Stanach Zjednoczonych utworzonym w 1872 roku[5].
Australia PołudniowaEdytuj
Na terenie Australii Południowej znajduje się ponad 350 rezerwatów i parków narodowych, które zajmują ponad 20% jej obszaru (stan na 2020)[6]. Pierwszym parkiem założonym na terytorium stanu był Belair National Park w roku 1891[6][a].
Organem zarządzającym parkami narodowymi położonymi na terytorium Australii Południowej jest Departament ds. Środowiska i Wody (ang. Department for Environment and Water) stanu Australii Południowej[8], przy czym niektóre parki zarządzane są wspólnie z lokalnymi społecznościami aborygeńskimi[9].
Regulacje prawne dotyczące parków narodowych zawarte są w Ustawie o parkach narodowych i dzikiej przyrodzie z roku 1972 (ang. National Parks and Wildlife Act 1972)[10].
Poniższa tabela przedstawia parki narodowe na terenie Australii Południowej (stan na marzec 2019)[11][7]:
- Nazwa parku narodowego – polska nazwa wraz z nazwą w języku angielskim;
- Rok utworzenia – rok utworzenia parku;
- Powierzchnia – powierzchnia parku w km²;
- Położenie – współrzędne geograficzne;
- Uwagi – informacje na temat statusu parku Wspólnoty Narodów, statusu rezerwatu biosfery UNESCO, posiadanych certyfikatów, przyznanych nagród i wyróżnień międzynarodowych itp.
Australia ZachodniaEdytuj
Na terenie Australii Zachodniej znajduje się 100 parków narodowych i 17 parków morskich[16][b]. Parki zarządzane są przez stanowy Department of Biodiversity, Conservation and Attractions (DBCA) poprzez Parks and Wildlife Service[16]. Łącznie wszystkie obszary chronione w Australii Zachodniej zajmują 23,39% jej powierzchni (stan na rok 2018)[17][18].
Poniższa tabela przedstawia parki narodowe na terenie Australii Zachodniej (stan na rok 2018)[17][c]:
- Nazwa parku narodowego – polska nazwa wraz z nazwą w języku angielskim;
- Rok utworzenia – rok utworzenia parku;
- Powierzchnia – powierzchnia parku w km²;
- Położenie – współrzędne geograficzne;
- Uwagi – informacje na temat statusu parku Wspólnoty Narodów, statusu rezerwatu biosfery UNESCO, wpisu do stanowego rejestru dziedzictwa, posiadanych certyfikatów, przyznanych nagród i wyróżnień międzynarodowych itp.
Australijskie Terytorium StołeczneEdytuj
Obecnie (stan na 2018 rok) na terytorium Australijskiego Terytorium Stołecznego (ang. Australian Capital Territory, ACT) zlokalizowany jest tylko jeden park narodowy – Namadgi, który został założony w 1993 roku[40]. Łącznie obszary chronione w ACT zajmują 55,65% powierzchni terytorium (stan na 2018 rok)[18][41].
Poniższa tabela przedstawia parki narodowe na terenie Australijskiego Terytorium Stołecznego (stan na rok 2018)[40]:
- Nazwa parku narodowego – polska nazwa wraz z nazwą w języku angielskim;
- Rok utworzenia – rok proklamacji parku;
- Powierzchnia – powierzchnia parku w km²;
- Położenie – współrzędne geograficzne;
- Uwagi – informacje na temat statusu parku Wspólnoty Narodów, statusu rezerwatu biosfery UNESCO, posiadanych certyfikatów, przyznanych nagród i wyróżnień międzynarodowych itp.
| Lp. | Zdjęcie | Nazwa parku narodowego | Rok utworzenia | Powierzchnia (km²) |
Położenie | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | 
|
Namadgi National Park | 1993[e] | 778,64[f] | 35°31′37″S 148°56′46″E/-35,526944 148,946111 |
Nowa Południowa WaliaEdytuj
Na terenie Nowej Południowej Walii znajduje się 205 parków narodowych (stan na 2018 rok)[42]. Łącznie wszystkie obszary chronione w Nowej Południowej Walii zajmują 9,31% powierzchni terytorium (stan na 2018 rok)[18][42]. Organem zarządzającym parkami narodowymi położonymi na terytorium Nowej Południowej Walii jest NSW National Parks and Wildlife Service (NPWS), część stanowego Departamentu ds. Planowania, Przemysłu i Środowiska (ang. Department of Planning, Industry and Environment), przy czym niektóre parki zarządzane są wspólnie z lokalnymi społecznościami aborygeńskimi[43].
Poniższa tabela przedstawia parki narodowe na terenie Nowej Południowej Walii (stan na 2018)[42]:
- Nazwa parku narodowego – polska nazwa wraz z nazwą w języku angielskim;
- Rok utworzenia – rok utworzenia parku;
- Powierzchnia – powierzchnia parku w km²;
- Położenie – współrzędne geograficzne;
- Uwagi – informacje na temat statusu parku Wspólnoty Narodów, statusu rezerwatu biosfery UNESCO, posiadanych certyfikatów, przyznanych nagród i wyróżnień międzynarodowych itp.
.jpg)
.jpg)
NSW20100911-1.JPG)
.jpg)
.jpg)
upper_Lane_Cove_River.jpg)
Berowra_Creek_Marramarra_NP.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Capertee_River.jpg)
QueenslandEdytuj
Obecnie (stan na 2018 rok) na terytorium stanu Queensland znajduje się: 271 parków narodowych[g], 9 narodowych parków naukowych (ang. National Park (Scientific)) i 30 narodowych parków aborygeńskich (ang. National Park Aboriginal)[47]. Łącznie obszary chronione zajmują 8,68% powierzchni terytorium stanu (stan na 2018 rok)[18][47].
Poniższa tabela przedstawia parki narodowe na terenie Queensland (stan na rok 2018)[47]:
- Nazwa parku narodowego – polska nazwa wraz z nazwą w języku angielskim;
- Rok utworzenia – rok proklamacji parku;
- Powierzchnia – powierzchnia parku w km²;
- Położenie – współrzędne geograficzne;
- Uwagi – informacje na temat statusu parku Wspólnoty Narodów, statusu rezerwatu biosfery UNESCO, posiadanych certyfikatów, przyznanych nagród i wyróżnień międzynarodowych itp.
.jpg)
TasmaniaEdytuj
Obecnie (stan na 2018 rok) na terytorium stanu Tasmania znajduje się 18 parków narodowych[51], zarządzanych przez Tasmania Parks and Wildlife Service[52]. Pierwszymi parkami założonymi na Tasmanii były utowrzone w 1916 roku Park Narodowy Freycineta i Mount Field National Park[51].
Łącznie obszary chronione zajmują 42,35% powierzchni terytorium stanu (stan na 2018 rok)[18][51].
Poniższa tabela przedstawia parki narodowe na terenie Tasmanii (stan na 2018)[51]:
- Nazwa parku narodowego – polska nazwa wraz z nazwą w języku angielskim;
- Rok utworzenia – rok utworzenia parku;
- Powierzchnia – powierzchnia parku w km²;
- Położenie – współrzędne geograficzne;
- Uwagi – informacje na temat statusu parku Wspólnoty Narodów, statusu rezerwatu biosfery UNESCO, posiadanych certyfikatów, przyznanych nagród i wyróżnień międzynarodowych itp.
Terytorium PółnocneEdytuj
Na terenie Terytorium Północnego znajduje się 16 parków narodowych[53], zarządzanych przez Parks and Wildlife Commission of the Northern Territory[54] oraz dwa parki narodowe o statusie parku Wspólnoty Narodów[53]. Łącznie wszystkie obszary chronione Terytorium Północnego zajmują 24,86% jego powierzchni (stan na rok 2018)[18].
Poniższa tabela przedstawia parki narodowe na terenie Terytorium Północnego (stan na rok 2018)[53]:
- Nazwa parku narodowego – polska nazwa wraz z nazwą w języku angielskim;
- Rok utworzenia – rok utworzenia parku;
- Powierzchnia – powierzchnia parku w km²;
- Położenie – współrzędne geograficzne;
- Uwagi – informacje na temat statusu parku Wspólnoty Narodów, statusu rezerwatu biosfery UNESCO, posiadanych certyfikatów, przyznanych nagród i wyróżnień międzynarodowych itp.
,_Kakadu_National_Park,_Jim_Jim_Creek_--_2019_--_4244.jpg)
WiktoriaEdytuj
Na terenie stanu Wiktoria znajduje się 45 parków narodowych[57], zarządzanych przez Parks Victoria[58]. Regulacje prawne dotyczące parków narodowych zawarte są w Ustawie o parkach Wiktorii z 2018 roku (ang. Parks Victoria Act 2018)[58]. Łącznie wszystkie obszary chronione Terytorium Północnego zajmują 17,50% jego powierzchni (stan na rok 2018)[18].
Poniższa tabela przedstawia parki narodowe na terenie Wiktorii (stan na rok 2018)[57]:
- Nazwa parku narodowego – polska nazwa wraz z nazwą w języku angielskim;
- Rok utworzenia – rok utworzenia parku;
- Powierzchnia – powierzchnia parku w km²;
- Położenie – współrzędne geograficzne;
- Uwagi – informacje na temat statusu parku Wspólnoty Narodów, statusu rezerwatu biosfery UNESCO, posiadanych certyfikatów, przyznanych nagród i wyróżnień międzynarodowych itp.
.jpg)
.jpg)
Terytorium zależneEdytuj
Poniższa tabela przedstawia parki narodowe na terenie terytoriów zależnych:
- Nazwa parku narodowego – polska nazwa wraz z nazwą w języku angielskim;
- Rok utworzenia – rok utworzenia parku;
- Powierzchnia – powierzchnia parku w km²;
- Położenie – współrzędne geograficzne;
- Uwagi – informacje na temat statusu parku Wspólnoty Narodów, statusu rezerwatu biosfery UNESCO, posiadanych certyfikatów, przyznanych nagród i wyróżnień międzynarodowych itp.
| Lp. | Zdjęcie | Nazwa parku narodowego | Rok utworzenia | Powierzchnia (km²) |
Położenie | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | .jpg)
|
Christmas Island National Park | 1980 | 0,85 | 10°25′00″S 105°40′00″E/-10,416667 105,666667 | Park Wspólnoty Narodów[61] |
| 2. | 
|
Pulu Keeling National Park | 1995 | 0,85 | 11°50′00″S 96°49′00″E |