Pf11
Pf11 – polskie oznaczenie austriackiego parowozu pospiesznego serii kkStB 108 o układzie osi 2'B1', produkowanego w latach 1901–1910. Parowóz wykorzystywał parę nasyconą i czterocylindrowy silnik sprzężony.
 Parowóz kkStB 108.04 | |
| Producent | |
|---|---|
| Lata budowy |
1901-1910[1] |
| Układ osi |
2'B1' n4v |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu |
60,6 t |
| Masa służbowa |
68,3 t[2] |
| Masa przyczepna |
29 t[2] |
| Długość |
11 452 mm[3] |
| Długość z tendrem | |
| Wysokość |
4570 mm[1] |
| Rozstaw osi skrajnych |
9000 mm[1] |
| Średnica kół napędnych |
2100 mm[2] |
| Średnica kół tocznych |
995/1258 mm[2] |
| Napęd | |
| Trakcja |
parowa |
| Typ tendra |
różne |
| Ciśnienie w kotle |
15 at |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła |
227,5 m² lub 217,5 m²[2] |
| Powierzchnia rusztu |
3,53 m²[2] |
| Średnica cylindra |
600/350 mm[2] |
| Skok tłoka |
680 mm[2] |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa |
910 kW[2] (1237 KM) |
| Prędkość konstrukcyjna |
100 km/h[2] |
| Nacisk osi na szyny |
14,5 t[1] |
Historia i służba
edytujParowóz serii 108 przedstawiał nowy etap rozwoju austriackich parowozów pospiesznych, wprowadzając na koleje państwowe kkStB układ osi 2'B1' i kocioł o dużej wydajności. Na próbach osiągał prędkość 140 km/h[3]. W 1906 roku parowóz numer 108.22 otrzymał nagrodę Gran premio na wystawie w Mediolanie[3]. Zbudowano 36 lokomotyw tej serii, w dwóch fabrykach austriackich Wiener Neustadt i StEG oraz czeskiej BMM. Z tego, 25 było przeznaczonych dla austriackich kolei państwowych kkStB (numery od 108.01 do 108.25)[4], a pozostałe 11 nieco odmiennych dla austro-węgierskiej Kolei Południowej (Südbahn / Déli Vasút, numery od 211 do 221)[5][3]. W 1901 roku zbudowano pierwszą lokomotywę, w kolejnym roku dwie. Większość lokomotyw (21) zbudowano w 1903 roku, po czym w 1905 zbudowano jeszcze cztery, w 1906 i 1907 po trzy i jeszcze po jednej w 1908 i 1910[4][5]. Lokomotywy kkStB prowadziły pociągi pospieszne między Wiedniem a Pragą i Wiedniem a Krakowem[3].
Po I wojnie światowej ostatecznie 24 lokomotywy z dawnych kolei kkStB otrzymała Czechosłowacja, gdzie służyły na kolejach ČSD jako seria 275.0 (numery 275.001 do 275.024)[4]. Stosowano je m.in. na trasach z Pragi do Brna, Chebu i Bratysławy, ostatnie służyły na trasie Praga – Horažďovice do 1949 roku[3]. Jedna lokomotywa (108.14) trafiła do kolei rumuńskich (CFR)[4]. Jedenaście lokomotyw Kolei Południowych natomiast kontynuowało służbę na Kolejach Austriackich (BBÖ) jako seria 108 (numery 108.01 – 108.11) do lat 30.[3][5]
W okresie międzywojennym na PKP pracował przejściowo tylko jeden parowóz tej serii – dawny 108.15[b]. Według systemu oznaczeń PKP, parowóz miał mieć oznaczenie Pf11-1, lecz nie jest jasne, czy został przenumerowany. W 1924 roku został przekazany Czechosłowacji, gdzie służył dalej pod numerem 275.014[4].
Opis
edytujLekki parowóz pospieszny, o układzie osi 2'B1'[1]. Przedni wózek z osiami tocznymi średnicy 995 mm i rozstawem osi 2420 mm miał czop skrętu przesunięty o 50 mm poza jego środek. Z tyłu parowóz miał oś Adamsa z kołami średnicy 1258 mm, bez nastawiacza powrotnego[1][2]. Koła napędne miały średnicę 2100 mm, oś napędowa była podwójnie wykorbiona. Parowóz miał wysoko umieszczony kocioł (środek 2830 mm nad główką szyny), z rusztem o dużej długości (3270 mm)[1]. Kocioł miał 329 płomieniówek lub 314 w parowozach produkcji od 1905 roku, powierzchnia ogrzewalna kotła (od strony wody) odpowiednio wynosiła 227,5 m² lub 217,5 m²[2]. Typowo dla austriackich lokomotyw, dymnica miała dwudzielne drzwiczki, a koła napędowe były od góry nakryte ozdobnymi szerokimi błotnikami[3].
Silnik sprzężony czterocylindrowy, z cylindrami wysokoprężnymi umieszczonymi pod dymnicą, między ostojnicami i napędzającymi oś wykorbioną oraz cylindrami niskoprężnymi na zewnątrz[1]. Cylindry miały średnicę odpowiednio 350 i 600 mm oraz skok 680 mm[2]. Suwaki cylindrów były płaskie, z zewnętrznym napędem[1], rozrząd Heusingera[2].
Stosowano kilka różnych serii tendrów trzy- lub czteroosiowych[3].
Uwagi
edytuj- ↑ Długość z tendrem trzyosiowym na podstawie rysunku w J. Bek, Z. Bek, s. 47 nie uwzględnia połączenia między lokomotywą a tendrem; ponadto stosowano także inne tendry.
- ↑ J. Pospichal, kkStB 108 i PKP Pf11. Według J. Bek, Z. Bek, s. 47, Polska posiadała jedną lokomotywę o numerze 108.14, która według J. Pospichala trafiła jednak do Rumunii.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j J. Piwowoński, Parowozy..., s. 190, 199.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n J. Bek, Z. Bek, Parní..., s. 145.
- ↑ a b c d e f g h i J. Bek, Z. Bek, Parní..., s. 47-48.
- ↑ a b c d e J. Pospichal, kkStB 108 w serwisie Lokstatistik [dostęp 2012-04-21].
- ↑ a b c J. Pospichal, Südbahn 108/BBÖ 108” w serwisie Lokstatistik [dostęp 2012-04-21].
Bibliografia
edytuj- Jindřich Bek, Zdenek Bek, Parní lokomotivy ČSD [1], Praga, 1999, ISBN 80-86116-13-1.
- Jan Piwowoński, Parowozy kolei polskich, Warszawa: WKiŁ, 1978
- Josef Pospichal, Lokstatistik