Powódź w Kotlinie Jeleniogórskiej (1897)
Powódź w Kotlinie Jeleniogórskiej w 1897 – wielka powódź jaka nawiedziła Karkonosze i Kotlinę Jeleniogórską[2] pod koniec lipca 1897 roku[2] . Uznawana jest za jedną z największych klęsk żywiołowych jaka wydarzyła się w Karkonoszach[1] . Szkody powodziowe w Karkonoszach i na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej wyniosły 10 milionów marek niemieckich po stronie śląskiej[1] i 7 milionów guldenów po stronie czeskiej[1] .
Państwo | |
---|---|
Rodzaj zdarzenia | |
Ofiary śmiertelne |
przynajmniej 4[1] |
Przebieg
edytujPod koniec lipca Karkonosze i Kotlinę Jeleniogórską nawiedzały długotrwałe deszcze[3] . 23 i 24 lipca 1897 w Karkonoszach oraz w Kotlinie Jeleniogórksiej spadło od 20 do 40 litrów wody na metr kwadratowy[1] . Od 25 do 27 lipca deszcze nie występowały, później pojawiły się umiarkowane i padały z przerwami[1] . Wzrost opadów nastąpił wieczorem 28 lipca. Deszcz padał przez całą noc i dzień 29 lipca. 29 lipca 1897 roku w pobliżu Jeleniej Góry[2] doszło do oberwania chmury i rozpoczęła się ogromna ulewa[2] . Stacja pogodowa przy schronisku Nová Louka (Nowa Łąka; około 14 km od Bogatyni) odnotowało nie pobity do dzisiaj rekordowy opad rzędu 345 mm[4][1] . W Karkonoszach były miejsca, gdzie w nocy z 29 na 30 lipca na jeden metr kwadratowy powierzchni w ciągu 10 godzin spadło od 120 do 150 litrów wody[1] . W dorzeczu Łomnicy i Jedlicy w ciągu doby od 29 lipca, godziny 7 spadło około 20 milionów m³ deszczu[1] . Do punktu alarmowego stan wody doszedł 29 lipca wieczorem. Wówczas nastąpiło zerwanie chmury i woda wystąpiła z koryt rzek[1] . Deszcz ustał dopiero w południe 30 lipca[1] .
Opady deszczu w Miłkowie[1] | |
---|---|
28 lipca | 19 mm |
29 lipca | 32 mm |
30 lipca | 117 mm |
31 lipca | 8 mm |
suma | 176 mm |
Wylało wiele rzek i potoków: Łomnica[3] , Łomniczka[3] , Jedlica[3] i wiele innych mniejszych potoków[3] . Utworzyły one w Kotlinie Jeleniogórskiej ogromny akwen[1] .
Jelenia Góra
edytujStan wody w Jeleniej Górze[1] | |
---|---|
29 lipca, godz. 12.30 | 2,05 m |
29 lipca, godz. 16.40 | 2,45 m |
30 lipca, godz. 8.30 | 7,00 m |
30 lipca, godz. 11.05 | 7,00 m |
W Jeleniej Górze pod wodą znalazł się obszar w pobliżu rzek Bóbr, Kamienna i Młynówka[1] . Teren miasta ograniczony ulicą Grunwaldzką (która została całkowicie zniszczona) i Wzgórzem Krzywoustego stał się jeziorem[1] . Mosty przerzucone ponad rzeką zostały zatopione[1] . Przy ulicy Grunwaldzkiej woda dosięgała 1 piętra, a czasami dachu[1] . Zalaniu uległy ulice Kilińskiego, Groszowa, Pijarska, Poznańska, Sobieskiego i inne mniejsze[1] . Woda zalała hale produkcyjne nad Bobrem i Kamienną, m.in. papiernię i cementownię Hauslera[1] . Nie oszczędziła również budynków mieszkalnych. Chociaż były tylko nieco uszkodzone, to wnętrza zostały zamulone, a z gospodarstw wypłukane wyposażenie, meble, ubrania, a także zboża ze zbiorów pszenicy, mąki i drewna z domów[1] . W Jeleniej Górze straty wyceniono na prawie 500 tysięcy marek[1] .
Kowary
edytujNawałnica zmieniła strumień Jedlica w rwącą rzeką niosącą potężne głazy i drzewa[2] . Rwąca rzeka uderzyła do wsi Kowary, gdy ludzie spali[2] . W Kowarach zniszczone zostały zakłady rzemieślnicze (piekarnia[5] , warsztat blacharski[5] ), fabryka porcelany i stajnia[2][5] . Ponad trzy kilometry dróg[5] publicznych i jeden kilometr prywatnych nie nadawało się do użytku[2] . Zostało uszkodzonych 15 kilometrów ścieżek[5] . Zostało zerwanych 12 publicznych[5] i 9 prywatnych mostów[5][2] . Powódź sparaliżowała komunikację w Kowarach całkowicie[1] . Zerwana została komunikacja kolejowa, gdyż woda zniszczyła nasyp kolejowy na długości 30 metrów[1] .
Łącznie zniszczonych zostało 39 budynków w tym mieszkalnych[5] , a 5 innych budynków silnie uszkodzonych. Zerwanych zostało 800 do 900 metrów murów oporowych[5] , a koryto Jedlicy wypełniło się piaskiem i żwirem[5] . Jednocześnie w Kowarach rzeka uformowała sobie nowe koryto, zabierając wszystko po drodze[1] . W Kowarach straty wyniosły 497.536[5] lub 1.245.000 marek[1] .
Wleń
edytujNa stacji pomiarowej koło Wlenia zwykły przepływ wynosi około 12 m³/s[1] , podczas powodzi wynosił on 1200–1500 m³/s[1] , był więc jakieś 120-150 razy większy[1] . Wysokość wody na rynku we Wleniu wynosił około dwóch metrów i utrzymywał się przez trzy dni[1] .
Sytuacja w pozostałych miejscowościach
edytujZ koryt wystąpiły również inne rzeki: Kamienna[2] i jej dopływ Wrzosówka[2] . Oprócz Kowar zalane zostały również Piechowice[2] i Sobieszów[2] , a w znacznym stopniu ucierpiały Cieplice[2] i Wleń[2] oraz wiele innych miejscowości znajdujących się w dorzeczu Bobru[2] . Woda podmyła nasyp Kolejki Karkonoskiej[3] .
Odbudowa
edytujSkutki powodzi zaczęto usuwać dość szybko. Pomagali przy tym żołnierze z jednostki wojskowej w Jeleniej Górze[2] . W Kowarach skalne rumowiska wywożono przy pomocy specjalnie skonstruowanej do tego kolejki[2] .
Reakcje
edytujNa zalane tereny przybyła cesarzowa niemiecka Augusta Wiktoria[2] . Powódź była bodźcem do wybudowania w latach 1906–1912 zbiornika w Pilchowicach[2] . Przy otwarciu zapory odsłonięta została okolicznościowa tablica ku pamięci ofiar powodzi z roku 1897[2] . Zaginęła jednak po roku 1945[2] . Oprócz zapory w Kowarach na wielu odcinkach[3] wyregulowano rzekę Jedlicę[2] . Na Jedlicy, powyżej Karpacza, zbudowana została w latach 1910–1915 zapora przeciwrumowiskowa[3] nazwana później Dzikim Wodospadem, a nieco niżej w tym samym czasie zapora na Łomnicy. W Sobieszowie i Cieplicach przy Wrzosówce wybudowano wały przeciwpowodziowe[2] .
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Pyzik ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x TEJO: Zalewało i będzie zalewać ↓.
- ↑ a b c d e f g h Przemysław Wiater: Zapora na Łomnicy w Karpaczu ↓.
- ↑ Bogatynia – turystyka, geografia, położenie miasta, gmina Bogatynia [online], bogatynia.dwr.pl [dostęp 2019-06-09] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Friedlaender 1898 ↓.
Bibliografia
edytuj- TEJO, Potopy: zalewało i będzie zalewać, [w:] jelonka.com [online], 13 sierpnia 2006 .
- Przemysław Wiater , Zapora na Łomnicy w Karpaczu [online], atrakcjetechniki.karr.pl [dostęp 2019-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-07] .
- Georg Friedlaender , Aus den Tagen der Überschwemmung, Kowary 1898 (pol.).
- Emil Pyzik , Powodzie w gminie Mysłakowice i okolicy [online], myslakowice.com .
- Powódź na terenie powiatu lubańskiego 30 lipca 1897 roku [online] .