Rita Luna
Rita Luna, właśc. Rita Vidal Alfonso García (ur. 28 kwietnia 1770 w Maladze, zm. 28 lutego lub 6 marca 1832 w Madrycie) – hiszpańska aktorka teatralna.
 Rita Luna, portret autorstwa Francisca Goi (ok. 1814–1818) | |
| Imię i nazwisko |
Rita Vidal Alfonso García |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód | |
Życiorys edytuj
Była córką komików objazdowych Joaquína Alfonsa Luny i Magdaleny Garcíi, pochodzących z Aragonii. W konsekwencji życia w drodze, jakie wiodła jej rodzina, urodziła się w Maladze[1].
W 1789 roku, w wieku dziewiętnastu lat, zadebiutowała w teatrze aktora Sebastiána Briñoli w Madrycie. Zaczęła wyróżniać się w klasycznych komediach, takich jak „Dom z dwoma drzwiami” Calderóna de la Barki. Rok później została zaangażowana w kompanii występującej w rezydencjach królewskich (Compañía de los Reales Teatros de los Sitios de Madrid). W 1790 roku, najwyraźniej pod wpływem hrabiego Floridablanki, zaczęła pracę w kompanii Manuela Martíneza w Teatro del Príncipe jako druga dama, zastępując jego córkę, emerytowaną Franciskę Martínez. Tam rywalizowała z Marią del Rosario Fernández, pierwszą damą teatrów dworskich[2].
U szczytu swojej kariery doznała niepowodzenia, autor Leandro Fernández de Moratín nie był zadowolony z tego, jak Rita odegrała postać Doñi Isabeli w El viejo y la niña (Starzec i dziewczyna)[3]. Definitywnie opuściła scenę w 1806 roku, nie udzielając wyjaśnień ani nie przyjmując próśb o powrót. Udała się na emeryturę, aby zamieszkać w królewskiej rezydencji El Pardo i poświęcić się pracy charytatywnej[4]. Możliwe, że przyczyną tej decyzji była śmierć lekarza, z którym była bardzo blisko związana[3], lub epizody depresyjne, na które cierpiała. Według jej kuzyna aktorka miała wtedy zniszczyć wszystko, co wiązało ją z życiem scenicznym, w tym portret, który Goya namalował jej, gdy była u szczytu kariery. Na tym portrecie aktorka stała na tle pejzażu, ubrana na biało, wyniosła, z psem szczekającym u jej stóp. Podpis głosił: „Psy szczekają na księżyc, bo nie mogą go ugryźć” („luna” w jęz. hiszp. oznacza księżyc)[5]. Według hrabiego de la Viñaza w El Pardo powstał jej ostatni portret o melancholijnym i smutnym spojrzeniu, który również namalował Goya[4][6].
Podczas wojny o niepodległość aktorka była zmuszona do wyjazdu ze stolicy, ostatecznie wróciła do swojego domu w El Pardo. Po wizycie u swojej siostry Josefy w Madrycie zachorowała na zapalenie płuc i zmarła 24 lutego 1832 (według innych źródeł 6 marca)[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Manuel Gómez García: Diccionario Akal de Teatro. Madrid: Ediciones Akal, 1998, s. 497. ISBN 978-84-460-0827-9.
- ↑ Emilio Cotarelo y Mori: María del Rosario Fernández, la Tirana. Primera dama de los teatros de la Corte. Madrid: Asociación de Directores de Escena de España, 2001, s. 300–305. ISBN 978-84-95576-75-0.
- ↑ a b Javier Huerta, Emilio Peral, Héctor Urzaiz: Teatro español de la A a la Z. Madrid: Espasa-Calpe, 2005, s. 427. ISBN 978-84-670-1969-8.
- ↑ a b Rita Luna. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2021-05-12]. (hiszp.).
- ↑ Portrait of the Actress Rita Luna. W: Sotheby’s Important Old Master Paintings and European Works of Art. Sotheby’s, 25 stycznia 2007. [dostęp 2021-05-12]. (ang.).
- ↑ Cipriano Muñoz y Manzano, Conde de la Viñaza: Goya. Su tiempo, su vida, sus obras. Madrid: Topografía de Manuel G. Hernández (wyd. faksymile Fundación Goya en Aragón y Gobierno de Aragón, 2011), 1887. ISBN 978-84-8380-253-3.
- ↑ Antonio Tordera Sáez: Historia e historias del teatro: la actriz Rita Luna. Del oficio al mito: el actor en sus documentos (ed. de Evangelina Rodríguez Cuadros). Valencia: Servei de Publicacions de la Universitat, 1997, s. 339–359.