Samosłyszalność

Samosłyszalność (lub efekt lokalny) – efekt występujący w aparacie telefonicznym polegający na słyszeniu własnego głosu w słuchawce telefonu. Spowodowane jest tym, że prąd wypływający z mikrofonu aparatu trafia do słuchawki.

Do eliminacji zjawiska lokalnego wykorzystuje się układ antylokalny np. w postaci mostka zrównoważonego, który rozdziela sygnał nadawany od odbieranego.

Analiza zjawiska

Rys. 1. Schemat poglądowy telefonu wykorzystującego linię trzyprzewodową

Rys. 2. Schemat poglądowy telefonu wykorzystującego linię dwuprzewodową

Rys. 3. Schemat poglądowy telefonu z układem antylokalnym

Gdyby linia telefoniczna składała się z trzech przewodów, problem efektu lokalnego by nie występował (rys. 1). Sygnał z mikrofonu M₁ trafiałby tylko do słuchawki S₂, a z mikrofonu M₂ tylko do słuchawki S₁.

W telefonii są wykorzystywane tylko dwa przewody, więc w linii występują jednocześnie sygnały transmitowane w obu kierunkach. Można wyobrazić sobie telefon o schemacie połączeń jak na rys. 2. W takim wypadku w każdej słuchawce płynąłby również prąd lokalnego mikrofonu, czyli oprócz rozmówcy słyszelibyśmy siebie. Sygnał w linii telefonicznej ulega osłabieniu w wyniku jej rezystancji i pojemności (patrz linia długa), w wyniku czego głos rozmówcy byłby znacznie cichszy niż własny głos. Żeby temu zapobiec, stosuje się układ antylokalny, pracujący najczęściej na zasadzie mostka.

Rysunek 3 przedstawia schemat na którym słuchawka S₁ jest umieszczona pomiędzy dwoma dzielnikami napięcia złożonymi z rezystorów Z_R i _R1 oraz Z_L i R₂. Dzielniki te stanowią mostek. Jeśli stosunki impedancji Z_R/R₁ i Z_L/R₂ będą równe, to potencjały w punktach C i D także będą równe i przez słuchawkę nie będzie płynął prąd. Głos z mikrofonu M₁ nie będzie słyszalny w słuchawce S₁, tylko transmitowany do linii telefonicznej. Warunkiem jest utrzymanie równowagi mostka. Konstruując aparat telefoniczny można zapewnić, by rezystancja R₁ była równa R₂. W takim wypadku impedancja Z_R powinno być równe Z_L, gdzie Z_L oznacza wypadkową impedancję linii telefonicznej i aparatu rozmówcy. Każdy aparat powinien być tak skonstruowany, żeby jego rezystancja dla przebiegów zmiennych widziana od strony linii wynosiła 600 Om. Linia telefoniczna z kolei może zostać w dobrym przybliżeniu przedstawiona jako połączenie bardzo wielu elementarnych pojemności i rezystancji. Żeby całkowicie wyeliminować efekt lokalny, należałoby zastosować równoważnik linii Z_R o takich samych parametrach jak sumaryczna impedancja linii telefonicznej i aparatu rozmówcy. Pojawiają się tu dwa problemy:

• w tanim aparacie nie można zastosować rozbudowanego równoważnika linii zawierającego kilkadziesiąt rezystorów i kondensatorów
• parametry linii telefonicznej nie są jednakowe i zależą m.in. od odległości od centrali, średnicy żył i materiału, z którego wykonano przewody.

Z podanych dwóch względów przyjmuje się uproszczony układ równoważnika, naśladujący uśrednione warunki. W ten sposób uzyskuje się tłumienie rzędu kilkunastu decybeli, co jednak w praktyce jest zadowalające. Nowsze aparaty potrafią automatycznie dostosować parametry układu antylokalnego do impedancji linii.