Pisidium
Pisidium, groszkówka – holarktyczny rodzaj obejmujący pospolite, słodkowodne małże o charakterystycznym, kulistym kształcie muszli ze szczytami przesuniętymi ku tyłowi i niewielkich wymiarach ciała, należący do rodziny kulkówkowatych (Sphaeriidae).
| Pisidium[1] | |||
| C. Pfeiffer, 1821 | |||
 Muszla P. pseudosphaerium | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Pisidium | ||
| Synonimy | |||
| |||
Systematyka edytuj
Jeden z rodzajów rodziny kulkówkowatych (Sphaeridae), w Polsce reprezentowany przez 17 gatunków[2]. Rodzaj wydzielił C. Pfeiffer w 1821 roku[3]. Polska nazwa zwyczajowa rodzaju to groszkówka[4][5].
Etymologia nazwy edytuj
Nazwa rodzaju odnosi się do kształtu muszli, która przypomina ziarnko grochu (grek. Πίσον, pison – groch; Είδοσ, eidos – podobny)[6].
Gatunki edytuj
Gatunkiem typowym jest Pisidium obtusale (Lamarck, 1818). Systematyka rodzaju różni się w zależności od opracowań, w skład rodzaju zaliczane są następujące gatunki:
- Pisidium adamsi Stimpson, 1851[1]
- Pisidium amnicum (Müller, 1774)[7][1] – groszkówka rzeczna
- Pisidium annandalei Prashad, 1925[7]
- Pisidium casertanum (Poli, 1791) [7][1]
- Pisidium compressum Prime, 1852[1]
- Pisidium conventus Clessin, 1877[7][1] – groszkówka głębinowa
- Pisidium cruciatum Sterki, 1895[1]
- Pisidium dubium (Say, 1817)[1]
- Pisidium equilaterale Prime, 1852[1]
- Pisidium fallax Sterki, 1896[1]
- Pisidium ferrugineum Prime, 1852[1]
- Pisidium globulare Westerlund, 1873[7]
- Pisidium henslowanum (Sheppard, 1823)[7][1]
- Pisidium hibernicum Westerlund, 1894[7]
- Pisidium hinzi Kuiper, 1975[7]
- Pisidium idahoense E. W. Roper, 1890[1]
- Pisidium insigne Gabb, 1868[1]
- Pisidium lilljeborgii Esmark & Hoyer, 1886[7][1]
- Pisidium maasseni Kuiper, 1987[7]
- Pisidium milium Held, 1836[7][1]
- Pisidium moitessierianum Paladilhe, 1866[7]
- Pisidium nitidum Jenyns, 1832[7][1]
- Pisidium obtusale (Lamarck, 1818)[7]
- Pisidium personatum Malm, 1855[7]
- Pisidium punctatum Sterki, 1895[1]
- Pisidium punctiferum (Guppy, 1867)[1]
- Pisidium pseudosphaerium Ehrmann, 1933[7]
- Pisidium pulchellum Jenyns, 1832[7]
- Pisidium rotundatum Prime, 1852[1]
- Pisidium sanguinichristi Taylor, 1987[1]
- Pisidium subtruncatum Malm, 1855[7][1]
- Pisidium supinum Schmidt, 1851[7][1]
- Pisidium tenuilineatum Stelfox, 1918[7]
- Pisidium ultramontanum Prime, 1865[1]
- Pisidium variabile Prime, 1852[1]
- Pisidium ventricosum Prime, 1851[1]
- Pisidium walkeri Sterki, 1895[1]
- Pisidium waldeni Kuiper, 1975[7]
Występowanie edytuj
Budowa edytuj
Cechy morfologiczne edytuj
Muszla drobna, o długości nie przekraczającej 6-10 mm (jedynie w przypadku P. amnicum większa – ok. 7-11 mm). Szczyty położone w tylnej części na górnym brzegu muszli. Płyta zamka i zęby silnie zaznaczone i mocne. Syfony całkowicie zredukowane lub obecny jest tylko jeden syfon. Skrzela wewnętrzne duże, zewnętrzne małe lub całkowicie zredukowane. Krótki przewód pokarmowy, o długości w przybliżeniu równej dwóm długościom ciała[8][7].
Biologia i ekologia edytuj
Zajmowane siedliska edytuj
Przedstawiciele występują w śródlądowych wodach bieżących i stojących, w różnych typach zbiorników wodnych[7]. Przebywają całkowicie zakopane w osadach dennych, w których drążą tunele. Poszczególne gatunki mogą różnić się pod względem preferencji siedliskowych, gatunki występujące sympatrycznie rozmijają się pod względem okresów rozrodu i maksimów liczebności[9].
Odżywianie edytuj
Filtratory, odżywiają się zawiesiną odcedzaną z wody na skrzelach. Woda do jamy płaszcza wciągana jest przez szczelinę nożną płaszcza, wyrzucana zaś przez otwór analny lub syfon analny. Przepływ wody jest napędzany przez rzęski nabłonka migawkowego, pokrywającego skrzela i jamę płaszczową. Prądy rzęskowe na skrzelach kierują zlepione cząsteczki zawiesiny do płatów gębowych, gdzie następuje selekcja pokarmu. Cząstki niejadalne lub zbyt duże są odrzucane jako pseudofekalia[10]. Pokarmem mogą być bakterie odfiltrowywane z wód interstycjalnych, drobne jednokomórkowe glony, detrytus[11][12].
Oddychanie edytuj
Wymiana gazowa zachodzi za pośrednictwem skrzeli i jamy płaszcza[13].
Rozmnażanie edytuj
Obojnaki. Zapłodnienie następuje w kanale hermafrodytycznym. Jaja rozwijają się w torbach lęgowych (marsupiach) w skrzelach wewnętrznych rodziców. Gdy embrion wytworzy muszlę i osiągnie odpowiednie rozmiary, rozrywa marsupium, wypada do jamy płaszcza i po pewnym czasie wydostaje się na zewnątrz[14].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Pisidium, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2015-07-28] (ang.).
- ↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 137-139.
- ↑ Pfeiffer, C. 1821. Naturgeschichte deutscher Land- und Süsswasser-Mollusken. Erste Abtheilung. Str. 17, 123. Weimar. (Landes-Industrie-Comptoir).
- ↑ Jerzy Urbański: Poznaj krajowe ślimaki i małże. Warszawa: PZWS, 1951, s. 116.
- ↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 137.
- ↑ Bourguignat, J. R. 1877. Descriptions de deux nouveaux genres algériens, suivies d'une classification des familles et des genres de mollusques terrestres et fluviatiles du système européen. Bulletin de la Société des Sciences Physiques et Naturelles de Toulouse 3(1): 49-101.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Welter Schultes, F.: Genus summary for Pisidium. AnimalBase. [dostęp 2015-07-24]. (ang.).
- ↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 137-138.
- ↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 79, 139-185.
- ↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 42-45, 61.
- ↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 61, 139-185.
- ↑ Tereza Kořínková. Food utilisation in fingernail and pill clams. „Malacologia Bohemoslovaca”. 10, s. 1-4, 2011. ISSN 1336-6939.
- ↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 50-54.
- ↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 68-69.
Bibliografia edytuj
- Andrzej Piechocki, Anna Dyduch-Falniowska: Mięczaki (Mollusca), małże (Bivalvia). T. 7a: Fauna słodkowodna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-11005-8.